o-Dekl. (m./f.)
gladius gladiī m
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
gladius, iī, maskulin (zu glaber, also ›das glatte‹), das messerförmige Schwert (zu Hieb und Stoß, während ensis das längere, mehr zum Hieb eingerichtete Schwert)
I)eigentlich und metonymisch
a)eigentlich
capulus gladiiTac.
mucro gladiiPlin.
gladius vaginā vacuus (blankes)Cic.
gl. militarisSen.
gladius cruentusCic.
gladius cruore domini madensVal. Max.
gladius, cui ad secandum subtilis acies estSen.
gladius, quo noxii iugulantur, HenkerschwertVal. Max.
gladio accinctusLiv.Tac., succinctusCornif. rhet.
gladium stringereCaes., destringereCic.
gladium (e vagina) educereCic.
gladium nudareOv.
gladium condere, einsteckenTac.
aliquem gladio insequiCic.
alicui gladium intentareLiv.
gladio incumbereCornif. rhet.
transfigere se gladioVell.
traicere sibi gladio pectusAuct. b. Afr.
traicere aliquem gladioAuct. b. Alex.
transfigere aliquem gladio per pectusLiv.
im Bild
suo sibi gladio hunc iugulo, mit seinen eigenen Waffen, das heißt widerlege ihn mit seinen eigenen WortenTer. adelph. 958 (vergleiche quid igitur pugnes adversus eos homines, qui suo sibi gladio pereunt?Lact. 3, 28, 20)
plumbeo gladio iugulari, mit schwachen Beweisen widerlegt werdenCic. ad Att. 1, 16, 2
tuo gladio conficiatur defensioCic. Caecin. 82
destrictis gladiis fraudium (mit den scharfen Waffen des Betr.) simplicis puellae paventes cogitationes invaduntApul. met. 5, 19
Sprichwörtlich
ignem gladio scrutari (griechisch πῦρ μαχαίρα σκαλεύειν), das Feuer mit dem Schwert durchwühlen, von einem unsinnigen BeginnenHor. sat. 2, 3, 276
b)metonymisch: das mit dem Schwert Bewirkte
gladii potestas oder ius, Gewalt über Leben und TodCapit.ICt.
locare ad gladium, zum GladiatorenkampfSen.
ebenso
damnari ad gladiumICt.
licentia gladiorum, MordtatenCic.
ebenso
sublatus modus gladiisLucan.
II)übertragen
a)als Titel einer Schrift: das SchwertSuet. Cal. 49, 3
b)das PflugeisenPlin. 18, 172
c)das Schwertholz (sonst spatha), dessen man sich bei dem alten senkrechten Webstuhl statt des Kammes bediente, um den Einschlag damit zu schlagen und das Gewebe dicht zu machen
deducunt habiles gladios filo gracilentoEnn. ann. 253
d)= ξιφίας: der SchwertfischPlin. 9, 3; 32, 15 und 145
☞Nebenform gladium, iī, neutrumLucil. 1187Varro LL. 5, 116; 8, 45; 9, 81Varro r. r. 1, 48, 3, gladium, ξίφος, gladia, ξίφηGloss.Quint. 1, 5, 16 (wo getadelt)
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
gladius, ī, masculine a sword
vaginā vacuus, drawnCic.
gladiis res geriturSall.
gladios strinxerunt, drewCaes.
gladiis destrictisCaes.
gladium e vaginā eduxitCic.
Nudare gladiosOv.
cum gladiis sequi consulemCic.
Proxuma quaeque metit gladioVerg.
gladiorum impunitas, i.e. of murderCic.
magna est gladiorum licentiaCic.
Proverbs
Suo sibi gladio hunc iugulo, hoist with his own petarTer.
plumbeo gladio iugulatus, i.e. easily refutedCic.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu