Adjektiv a/o-Dekl. dreiendig
idōneus a um
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
idōneus, a, um, durch seine Eigenschaften zu einer Bestimmung geeignet, berufen, zu einem Zweck genügend (griechisch επιτήδειος), gut genug
I)aktiv: geeignet, etwas zu leisten = tauglich, fähig, tüchtig
konstruiert
α)mit Dativ oder mit ad oder in und Akkusativ
eius Falernum mihi semper idoneum visum est deversorioCic.
deligere castris idoneum locumCaes.
vixi puellis nuper idoneus, um Mädchen warb ich sonst mit GeschicklichkeitHor.
idonea nuptiis, heiratsfähige, mannbarePs. Quint. decl.
verna idoneus arti cuilibetHor.
non ego sum laudi, non natus idoneus armis, von Geburt berufen zu usw.Prop.
genus hominum minime militiae idoneumLiv.
quoscumque moribus aut fortunā novis rebus idoneos credebatSall.
quod eam (legionem) maxime novis consiliis idoneam rebatur, zugänglich für meuterische PläneTac.
mit Dativ Gerund.
quae animalia, ut sunt edita ex utero, statim aëri tolerando idonea esse Lact de opif. dei 3, 1
mit Genitiv Gerund.
et (aeonas) idoneos efficere generandi in se agnitionem patrisTertull. adv. Valent. 11
mit ad und Akkusativ
idonei ad hoc negotiumCic.
armamenta idonea ad usumApul.
tempus idoneum, locus opportune captus ad eam remCic.
mit ad und Akkusativ Gerund.
locus ad aciem instruendam opportunus atque idoneusCaes.
situm regionis maxime idoneum ad muniendum locum credidit esse praeter amnem AoumLiv.
est enim ratio mensque sapientis ad iubendum et deterrendum idoneaCic.
ad scribendum demonstrativa idoneaQuint.
M. Pomponius Andronicus habebatur minus idoneus ad tuendam scholamSuet.
mit in und Akkusativ
idonei in eam remLiv.
materiae in hoc idoneae, ut etc.Quint.
in nullam spemSen.
mit 2. Supinum
manus ferrea et alia annexu idoneaSall. hist. fr. 3, 21 (22)
β)mit Infinitiv
iam idonei spiritum trahere, sobald wir fähig sind, Atem zu schöpfenSen. ep. 102, 23
fons rivo dare nomen idoneus, genügend, groß genugHor. ep. 1, 16, 12
γ)absolut
navis, paries, tüchtig, fest genugICt.
hereditas, eine genügendeICt.
satis superque idonea clades, alles und mehr als man von einer Niederlage erwarten kann, eine vollkommene NiederlageFlor.
tempus studiis obsequendi suisNep.
verba minus idonea, (für die Sachen, die sie bezeichnen sollen) weniger geeignet (Gegensatz verba maxime cuiusque rei propria)Cic.
von Personen, die das, was sie leisten sollen, wirklich leisten: tauglich, tüchtig, gut, genügend
nullum habentibus statum quilibet dux erat idoneus, gut genugVell.
debitor, zahlungsfähigerPlin. ep. ICt.
conductor, guter P.Plin. ep.
von Gewährsmännern
non mihi satis idonei auctores (genügen mir nicht ganz), qui a te probanturCic.
nullis aut parum idoneis auctoribus, ganz ohne oder ohne genügende GewährSuet.
von Zeugen
si enim sunt viri boni, me adiuvant; sin autem minus idonei, me non laeduntCic.
von Anklägern
queruntur accusatores idoneos se non habere; qui accusare possunt, iudiciorum auctoritatem desiderantCic.
von Stilisten
scriptor idoneus, guter, klassischerGell. 10, 26, 5
mit Infinitiv als Subjekt
idoneum (= non alienum) visum est dicere etc.Sall. Iug. 96, 2
II)passiv: geeignet, etwas zu leiden, zu empfangen usw. = für etwas empfänglich, einer Sache wert, würdig (daher oft korrespondierend mit dignus)
konstruiert
α)gewöhnlich mit folgendem qui und Konjunktiv (wie dignus)
itane tandem idoneus (gut genug) tibi videor esse, quem tam aperte fallere incipias dolisTer.
rem idoneam de qua quaeratur, et homines dignos quibuscum disseratur, putantCic.
tibi fortasse idoneus fuit nemo quem imitarere (nachahmenswert)Cic.
β)mit Ablativ
res humiles et indignas viris fortibus [vel viros fortes propterea] contemnere oportere nec idoneas dignitate suā iudicare, mit ihrer Würde vereinbarCornif. rhet. 3, 5
γ)mit Infinitiv Präsens Passiv
si accendi sunt idoneaSen. nat. qu. 1, 15, 1
δ)absolut
eius vis valet multum, cum est complexa idoneam naturam, ein empfängliches Gemüt fandCic.
von Personen: eine Wohltat usw. verdienend, einer Wohltat usw. würdig
saepe idoneis hominibus indigentibus (würdigen Armen) de re familiari impertiendumCic.
minus idoneum praemio afficereCic.
und: eine Strafe verdienend, straffällig
novum illud exemplum a dignis et idoneis (von Strafwürdigen und Straffälligen) ad indignos et non idoneos (auf Unschuldige und nicht Straffällige) transferturSall. Cat. 51, 27
☞Spätlateinischer Komparativ idoneor (von Charis. 115, 22 verworfen)Ulp. dig. 18, 2, 4. § 6 und 43, 29, 3. § 12Paul. dig. 47, 23, 2 (überall cod. Flor.)Augustin. serm. 121, 6 Mai und idoniorCallistr. dig. 26, 2, 18 und 50, 6, 6 (5). § 11 (cod. Flor.)Tert. adv. Hermog. 18; de anim. 18
Im klassischen Latein Komparativ und Superlativ umschrieben mit magis, maxime, also magis idoneusTer. Phorm. 721Vell. 2, 12, 2Quint. 2, 8, 7 und 11, 1, 20, maxime idoneusSall. Iug. 76, 3Quint. 1, 11, 12 und 6, 3, 104
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
idōneus, adjective, fit, meet, proper, becoming, suitable, apt, capable, convenient, sufficient
rerum initiumTer.
quos idoneos ducebat, consilium habetSall.
auctor, responsibleCic.
minus idoneum hominem praemio adficere, i.e. deservingCic.
idoneum visum est dicere, etc., pertinentSall.
minus idoneis (verbis) utiCic.
aetas ad haec utendaTer.
ad amicitiamCic.
ad navium multitudinem portūsCic.
ad agendum temporaCic.
idoneus, quem fallere incipiasTer.
idoneus non est, qui impetret, etc.Cic.
res, de quā quaeraturCic.
non natus idoneus armisProp.
novis rebusSall.
arti CuilibetHor.
castris locusCaes.
patriae, serviceableIuv.
Fons rivo dare nomen, i.e. large enoughHor.
Si torrere iecur quaeris idoneumHor.
plural masculine as substantive
in deligendis idoneisCic.
cum idoneis conlocutusLiv.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu