o-Dekl. (n.)

sīgnum ī  n

Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:

sīgnum, ī, neutrum (altlateinisch seignom), das Zeichen, Abzeichen, Kennzeichen, Merkmal und dergleichen

I)im Allgemeinen

verbunden

signa et notae locorumCic.

signum sanguinis, id est signum crucis, quā (Christus) sanguinem fudit, in sua fronte conscribereLact.

imponere fronti immortale signum (crucis)Lact.

liminibus suis de sanguine agni candidi signum imponereLact.

ponere signa novis praeceptis, die neuen L. sich anmerken, niederschreibenHor.

crucis signum impingere in labiis, das Kr. machenHieron.

signum imprimere pecoriVerg.

iaculo mihi vulnera fecit; signa videsOv.

signa pedum sequi, den SpurenOv.

und so bloß

signa sequiVerg.

oculis mihi signum dedit, ne se appellaremPlaut.

deos gallis signum dedisse cantandiCic.

parva dare mutato signa calore, Spuren inneren Grams auf dem Gesicht tragenProp.

quae assolent signa esse ad salutemTer.

signa doloris ostendereCic.

signa timoris mittere (äußern)Caes.

II)insbesondere

A)als militärischer terminus technicus

1)das Abzeichen der Heeresabteilungen: das Feldzeichen, das Banner, die Fahne

a)der größeren Heeresabteilungen, der Legionen usw.

signa militariaCaes. Plin.

signa legionum fulgentiaLiv.

signa amittereCaes.

signa relinquere, fahnenflüchtig werdenSall.

und ähnlich

ab signis discedereCaes.und andere

signa ferre, aufbrechenCaes.

ebenso

signa movereLiv., signa movere e castrisLiv. und signa tollereAuct. b. Alex.Vell.

vergleiche

signis militaribus effossis, quae tolli non poterantLiv. epit.

signa convelli iubere, Befehl zum Aufbruch erteilenLiv.

signa inferre, zum Angriff anrücken, angreifenCaes., portaeLiv., in hostesCaes., adversus Faliscos, contra VeientemLiv.

signa convertere, kehrtmachen = eine Schwenkung machenCaes. Liv.

conversa signa inferre, mit einer Frontveränderung angreifenCaes.

signa conferre

α)im guten Sinn: die Fahnen zusammennehmen, sie (an einem Ort, Punkt) vereinigenCaes.Liv.

ad aliquem, zu jemanden stoßenLiv.

β)im üblen Sinn: handgemein werden

cum AlexandrinisCic.

cum hoste Liv.

in laevum cornuLiv.

und daher

collatis signis certare oder dimicare, ein förmliches Treffen liefernLiv.

collatis signis superare hostem, in einem förml. Tr.Cic.

sub signis ducere legionem, in Reih' und Glied, geordnetCic.

ebenso

sub signis urbem intrareLiv.

quingenti Pannonii, nondum sub signis, eine ungeordnete ScharTac.

übertragen

signa conferre, sich in einen Streit einlassenCic. ad Att. 7, 5, 5

infestis signis inferuntur Galli in FonteiumCic. Font. 34

b)der einzelnen Kohorten und Manipeln (Gegensatz aquila, das Hauptlegionszeichen)

s. militariaaquilaCic. Cat. 2, 13

daher: übertragen, wie unser Fähnlein = kleine Heeresabteilung

signa et ordines (und Manipeln) oder signa ordinesqueLiv.s. M. Müller Anh. II zu Liv. 2, 59, 7

octo cohortesreliqua signaSall.

terror primo Latinorum signa turbavitLiv.

signa ordinesque turbaruntLiv.

2)das vom Feldherrn gegebene Zeichen, Signal, der Befehl

a)durch eine auf dem Feldherrnzelt aufgesteckte rote Fahne (vexillum)

s. pugnae proponereLiv.

s. simul itineris pugnaeque proponereLiv.

signum pugnae dareIustin.

b)mit der Tuba usw.

s. tubā dareCaes.

dare s. proelii committendi, recipiendiCaes.

s. proelii exposcereCaes.

s. canereSall.

vergleiche

ea signa, quae receptui canuntCic.

c)das Losungswort, die Parolevergleiche Nipperd. Tac. ann. 13, 2 und Heräus Tac. hist. 1, 38, 9 und 3, 73, 17

consuerat signum petentiPriapumautVeneremdare, die Parole Priapus oder VenusSuet. Cal. 56, 2

cedo signumPlaut.

it bello tessera s.Verg.

signum militiae petenti tribuno Optimae matris deditTac.

und so

signum excubanti tribuno dedit Optimam matremSuet.

signo Felicitatis dato Auct. b. Afr.

übertragen

tu illam (virtutem) iubes signum petere, sich das Losungswort geben lassen (= einem Höheren untergeordnet sein)Sen. de ben. 4, 2. § 2

B)das vom Prätor oder Konsul beim Wettrennen im Zirkus mit einer Flagge (mappa) gegebene Zeichen zum Auslaufen der Rennwagen

signum mittendis quadrigis dareLiv. 8, 40, 3

signum mittereEnn. ann. 84

C)das Kennzeichen des Zukünftigen, Vorzeichen

s. se obicitCic.

medici signa habent ex venisCic.

D)das Zeichen = der Beweis

signa rerum, sachliche Beweise (Gegensatz argumenta, Gründe)Quint.

de ea re signa atque argumenta paucis verbis eloquarPlaut.

haec utrum abundantis an egentis signa sunt?Cic.

hoc signi erit, ubi calx cocta erit, summos lapides coctos esse oportebitCato

hoc est signi, ubi primum poterit, se illinc subducet scioTer.

und so

hoc signi est und id signi est (erit) mit folgendem AcICornif. rhet.Cic.s. Halm Cic. Rosc. Am. 83

und

signum est mit folgendem AcI

magnum hoc quoque signum est dominam esse extra noxiamTer.

quod est signum nullam umquam inter eos querimoniam intercessisseNep.

quae signa sunt omnia (lauter Beweise, dass) non mediocri quodam consilio naturam mundi administrariCic.

E)das durch Kunst gearbeitete Bild, Bildnis, die Figur, die Bildsäule (das Standbild), besonders einer Gottheit

signa ahenaLucr.

s. aëneum, marmoreum, eburneumCic.

formatum marmoreOv.

pictumPlaut.

palla signis auroque rigensVerg.

pictores et ii qui signa fabricantur (Bildhauer)Cic.

daher

a)das Bild im Petschaft, das Siegel

s. notum, imago aviCic.

s. adulterinumLiv.

s. lagoenae laesumHor.

signa integraCic.

sub signo habere, unter Siegel habenCic.

sub signo claustrisqueCic.

b)das Sternbild, Gestirn

signorum ortus et obitusCic.

signa omnia stellaequeCic.

s. leonisCic.

brumale s., Zeichen des SteinbocksCic.

s. pluviale capellaeOv.

astrorum micantium splendentia signaLact.

nox caelo diffundere signa parabatHor.

F)der Beiname, SpitznameCapit. Gord. 4, 8Vopisc. Aurel. 6, 2Corp. inscr. Lat. 8, 4411Vergleiche Mommsen im Hermes 1, 158. Anm

Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:

sīgnum, ī, neuter a mark, token, sign, indication, proof

ostendisti signa nutrici? (i.e. crepundia)Ter.

fures earum rerum, quas ceperunt, signa commutantCic.

in amicis deligendis habere quasi signa et notas, quibus eos iudicarent, etc.Cic.

pecori signum inpressitVerg.

nulla ad speluncum signa ferebant, footprintsVerg.

dicere deos gallis signum dedisse cantandiCic.

color pudoris signumTer.

timoris signa mittere, displayCaes.

Magnum hoc quoque signum est, dominam esse extra noxiamTer.

id erit signi me invitum facere, quod, etc.Cic.

quid signi?Cic.

A military standard, ensign, banner

signo amissoCaes.

ut neque signiferi viam, nec signa milites cernerentLiv.

Inter signa militariaHor.

signa sequi, to march in rankSall.

signa subsequi, to keep the order of battleCaes.

signa servareLiv.

ab signis discedere, to leave the ranksCaes.

volonum exercitus ab signis discessit, disbandedLiv.

signa relinquere, to run awaySall.

signa ferre, i.e. to decampCaes.

mota e castris signa eorum, qui, etc., i.e. an advance of the troops, etc.Liv.

Signa movet, advancesVerg.

ferte signa in hostem, attackLiv.

signa constituere, haltCaes.

signa proferre, advanceLiv.

Romani conversa signa bipertito intulerunt, i.e. wheeled and attacked in two columnsCaes.

signa patriae inferensCic.

qui signa contulit, engaged in close fightCic.

conlatis signis, in regular battleCic.

conlatis militaribus signis, having brought together, etc.Caes.

signa in laevum cornu confert, concentrates his troopsLiv.

signa transferre, to desertCaes.

signa convellere, to take up the standards (from the ground)Liv.

legionem sub signis ducere, in rank and fileCic.

ante signa inter primores, in front of the armyLiv.

Especially, the standard of a cohort, ensign of a maniple (cf. aquila, the standard of the legion)

cum fascīs, cum signa militaria (praemissa)Cic.

A cohort, maniple

unius signi militesLiv.

A sign, signal, call, watchword, password

signum tubā dareCaes.

receptui dareLiv.

proeli exposcereCaes.

concinereCaes.

canereSall.

signum mittendis quadrigis dare (for the start in a race)Liv.

it bello tessera signumVerg.

A sign, token, omen, prognostic, symptom

medici signa quaedam habent ex venis aegrotiCic.

Morborum signa doceboVerg.

prospera signa dareOv.

An image, figure, statue, picture

Iovis StatorisCic.

expressi voltūs per aënea signaHor.

palla signis auroque rigensVerg.

A device on a seal, seal, signet

notum signum, imago avi tui, etc.Cic.

Imprimat his signa tabellisHor.

litterae integris signis praetoribus tradunturCic.

volumen sub signo habere, under sealCic.

A sign in the heavens, constellation

signis omnibus ad principium steliisque revocatisCic.

in signo LeonisCic.

signorum obitūs ortūsVerg.

pluviale CapellaeOv.


Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu