a-Konjugation

dēmōnstrāre

dēmōnstrō  dēmōnstrāvī  dēmōnstrātum

Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:

dē-mōnstro, āvī, ātum, āre, nachweisen, auf etwas oder jemanden hinweisen, hinzeigen, etwas oder jemanden kennzeichnen, kenntlich machen

I)mit der Hand oder mit Gesten, sodass man den Gegenstand erkennt, finden kann usw.

1)im Allgemeinen

dem. locum digitoNep.

figuram digitoCic.

digito pictum Gallum in Mariano scuto CimbricoCic.

spectatorem digitoSuet.

besonders

digito dem. aliquem, mit dem F. (auf der Straße) auf jemanden (als einen ausgezeichneten Mann) weisenTac. dial.

averso pollice aliquidQuint.

aliud voce, aliud nutu, aliud manu demonstraturQuint.

eum alicui hominemPlaut.

adversarium suumSuet.

cui Rufinus, demonstrans me,vides hunc?‹ Plin. ep.

dem. thesaurum alicui in hisce aedibusPlaut.

itineraCic.

itinera cum curaLiv.

viamPlin.

und (von leblosen Subjekten)

luna ministrat iter, demonstrant astra salebrasProb.

mit folgendem (indirekten) Fragesatz

ubi habitat, duc ac demonstra mihiPlaut.

hominem commonstrarier mi istum volo, aut ubi habitet demonstrarierTer.

ut ante demonstrabant, quid ubique esset,item nunc quid undique ablatum sit, ostenduntCic.

mit ita … ut und Konjunktiv

histrio in cantico quodam ita (eum) demonstraverat, ut bibentem natantemque faceret, exitum scilicet Claudi Agrippinaeque significansSuet. Ner. 39, 3

2)prägnant: den Weg zeigend führen, leiten

si equus ille decessit (gestorben ist), qui demonstrabat quadrigam, das der Leiter des Zuges gewesen ist Papin. dig. 31, 1, 65. § 1

II)mit Zeichen oder Worten nachweisen, bezeichnen, sodass man es verstehen, sich danach richten kann

A)im Allgemeinen: jemanden oder etwas nachweisen, zeigen, deutlich angeben, auf jemanden oder etwas hinweisen, von jemandem oder etwas den Nachweis liefern, etwas bemerklich machen, vorstellen, deutlich zu verstehen geben, zu erkennen geben, sich dahin äußern

α)mit Akkusativ

dem. remCic.

rem omnem alicui ordinePlaut.

earum navium modum formamqueCaes.

istius cupiditatem minasqueCic.

demonstravi (habe vorgestellt) haec Caecilio simulque et illud ostendi (habe erklärt) me ei satisfacturum esse, si etc.Cic.

ad haec verba rei demonstrandae causā descendimusSen.

magnum periculum summae rei publicae demonstrabat, nisi ad superiorem consuetudinem tum, cum Favonius flaret, revertissesCic.

von leblosen Subjekten

lupinus horas agricolis demonstratPlin.

quod proximus demonstrabit liberQuint.

tristem mortis demonstret littera causamTibull.

oft in relativen Zwischensätzen

ad ea castra, quae supra demonstravimus, contenditCaes.

huius Hercyniae silvae, quae supra demonstrata est, latitudo novem dierum iter expedito patetCaes.

Gallum ab eodem Verticone, quem supra demonstravimus, repetitCaes.

in Relativsätzen

et illa per sonos accĭdunt, quae demonstrari scripto non possunt, vitia oris et linguaeQuint.

in der Attraktion

circiter sescentae eius generis, cuius (nämlich generis naves) supra demonstravimus, navesCaes.

cum essent in quibus demonstravi angustiis (= in iis, quas demonstravi, angustiis)Caes.

β)mit doppeltem Akkusativ

debebit vitam eius quam honestissimam demonstrareCic. de inv. 2, 35

quam virtutem quartam elocutionis Cicero demonstratQuint. 11, 1, 1

γ)mit AcI

conlatio est, cum accusator id, quod adversarium fecisse criminatur, alii nemini nisi reo bono fuisse demonstratCornif. rhet.

mihi diligentissime M. Octavius demonstravit me a te plurimi fieriCic.

mihi Fabius demonstravit te id cogitare facereCic.

his demonstrare voluit auctor versibus obsistere homines legibus, meritis capiPhaedr.

von leblosen Subjekten

huius statuae omnibus locis hoc demonstrare videntur, propemodum non minus multas statuas istum posuisse Syracusis quam abstulisseCic.

im Passiv der Person mit NcI

alterā parte imbecillitas, inopia fuisse demonstrabiturCornif. rhet. 2, 7

si eo ipso in genere, quo arguatur, integer ante fuisse demonstrabiturCic. de inv. 1, 36

qui (Polyzelus) Rhodiis auxilio fuisse demonstraturHyg. astr. 2, 14Hyg. astr. 2, 21Phaedr. fab. I. append. 5, 16

im Passiv unpersönlich mit folgendem AcI

adventu L. Vibullii Rufi, quem a Pompeio missum in Hispaniam demonstratum estCaes. b. c. 1, 38, 1Caes. b. G. 2, 9, 3 und b. c. 2, 28, 1und andere

δ)mit folgendem indirekten Fragesatz

quae quoniam in superioribus libris, quoiusmodi (= cuiusmodi) essent, exemplis satis demonstravi, hic commonendum esse modo putaviVarro LL.

quanta praedae faciendae facultas daretur, si Romanos castris expulissent, demonstraveruntCaes.

tamen vobis alio loco, ut se habeat res, demonstrabiturCic.

non consul etiam ubi quisque remanere, quo transgredi debeat, non tantum sollemnibus verbis, sed manu gestuque demonstrat? gibt den Platz an, wo usw.Plin. ep.

von leblosen Subjekten

laus ac vituperatio quale sit quidque demonstratQuint.

ε)absolut: oft in den parenthetischen Zwischensätzen

ut supra oder ante demonstravimus oder ita uti supra demonstravimusCaes.

ut coniecturā (mutmaßlich) demonstratTac.

und im Passiv unpersönlich

naves XV III, de quibus supra demonstratum estCaes.

und in den parenthetischen Zwischensätzen

ut supra demonstratum estCaes.

und bloß

ut demonstratum estCaes.

B)insbesondere

1)als juristischer terminus technicus

a)einen Gegenstand deutlich oder näher angeben, ~ bestimmen, besonders bei Einweisung von jemandem in den Besitz, bei Einspruch gegen einen Bau usw.

finesCic. Tull. 17ICt.

terminosICt.

latitudo actus itinerisque ea est, quae demonstrata estICt.

mit folgendem indirekten Fragesatz

qui nuntiat, necesse habet demonstrare, in quo loco opus novum nuntiet, muss den Platz näher bezeichnen, wo er Einspruch wegen des Neubaus tutICt.

b)insbesondere: eine Sache oder Person durch Beschreibung oder Kennzeichen näher angeben, näher beschreiben (im Gegensatz zu der bloßen Bezeichnung mit Namen)

nihil referre, proprio nomine res appelletur, an digito ostendatur, an vocabulis quibusdam demonstreturICt.

si quis nomen heredis quidem non dixerit, sed indubitabili signo (Kennzeichen) eum demonstraverit, valet institutioICt.

2)als grammatikalischer terminus technicus

a)durch ein Wort bezeichnen = benennen

has singulas rufi varietates Latina oratio singulis propriisque vocabulis non demonstrat, omnia ista significat (deutet nur an) unā ruboris appellationeGell.

mit doppeltem Akkusativ

quos ego appello abpatruos, illi (abpatrui) me demonstrant abnepotem, bezeichnen mich als U., nennen mich U.ICt.

b)der Bedeutung nach bezeichnen = bedeuten

verba usitata ac proprie demonstrantia ea, quae significari ac declarari volemusCic. de or. 3, 49

vocabula rufum colorem demonstrantiaGell. 2, 26, 8

verbum erit interdum etiam praeteritum nec solum futurum tempus demonstratPompon. dig. 50, 16, 123 in.

Paragogischer Infinitiv demonstrarierTer. Phorm. 306

Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:

dē-mōnstrō, āvī, ātus, āre, to point out, indicate, designate, show

figuram digitoCic.

ubi habitet (mihi) demonstrarierTer.

itineraCic.

quid ubique essetCic.

finīs, i.e. to deliver possession (of land)Cic.

demonstrant astra salebrasProp.

Figuratively, to designate, indicate, show, prove, demonstrate, establish

audisti quam villam demonstravit?Ter.

alterius peccataCic.

istius cupiditatemCic.

causā illis demonstratāCic.

earum (navium) modum formamqueCaes.

sibi nihil esse reliquiCaes.

culpam in te fuisseCic.

quanta praedae faciendae facultas daretur, si, etc.Caes.

quā iste oratione usus essetCic.

verba demonstrantia ea, quae, etc., expressingCic.

To mention, speak of, name, describe

cum essent in quibus demonstravi angustiisCaes.

res, quam ante demonstraviCic.

cum esset Caesar in hibernis, ita uti supra demonstravimusCaes.

naves, de quibus supra demonstratum estCaes.

quem missum in Hispaniam demonstratum estCaes.

flumen, quod esse post castra demonstratum estCaes.


Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu