iūxtā Adv.
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
iūxtā (verwandt mit iungo), dicht daneben, dicht neben
I)Adverb
A)räumlich
1)nebeneinander
theatra duo iuxta fecitPlin. 36, 117
2)dicht daneben
a)dicht dabei, nahe bei, nahe an, nebenan (Gegensatz procul)
legio, quae i. constiteratCaes.
iuxta collocareTac.
sellam i. ponereSall.
fuit i. tumulusVerg.
qui iuxta sunt, die nächste UmgebungSuet.
b)in die Nähe
venireClaud. Quadrig. bei Gell.
accedereOv. met. 8, 809 (811)
obseratis vi portis i. adire prohibebaturAmm. 31, 11, 3
B)übertragen
1)der Reihe nach, unmittelbar darauf
quae deinde Cato i. dicitGell. 7, 3, 15
2)zur Bezeichnung der Gleichheit: ebenso, auf gleiche Art, gleich
plebi patribusque i. carusSall.
aliaque castella i. ignobiliaLiv.
per dubios infestosque populos i. intentus ad Hasdrubalem pervenitLiv.
vir secundis adversisque iuxta famosusTac.
daher mit Vergleichungspartikeln
rei publicae iuxta ac sibi consulereSall.
litteris Graecis i. at que Latinis eruditusSall.
parēre atque imperare i. paratusLiv.
hiemem et aestatem i. patiSall.
i. obsidentes obsessos gue inopia vexavitLiv.
eorum ego vitam mortemque i. aestumoSall.
i. ac si hostes adessentLiv.
i. quamLiv.
mit Dativ
res parva ac i. magnis difficilisLiv. 24, 19, 6
amicos amicis i. ponereVal. Max. 3, 8. ext. 5
mit cum und Ablativ verbal
iuxta eam (virginem) curo cum meaPlaut.
iuxta tecum aeque scioPlaut.
i. mecum omnes intellegitisSall.
II)Präposition mit Akkusativ
A)räumlich
1)eigentlich
a)mit Personen: neben, an der Seite
cum faceret iuxta ancillas lanamVarro fr.
occursantes domini iuxta coniuges et liberosTac.
iuxta genitorem adstat virgoVerg.
collocare aliquem iuxta se in sellaEutr., iuxta se latere dextroSuet.
iuxta suam quisque centuriam armis fulgentesTac.
b)mit Örtlichkeiten: dicht neben, an der Seite
iuxta murum castra posuitCaes.
iuxta viam sepultus estNep.
i. focum agereTac.
bei Verben der Bewegung: bis in die Nähe
provehimur pelago vicina Ceraunia iuxtaVerg.
aditum iuxta moenia urbis Volsco militi struxitVal. Max.
2)übertragen
a)zur Bezeichnung der Reihenfolge: unmittelbar nach, nächst
apud quos i. divinas religiones fides humana coliturLiv.
i. deos in tua manu positum est (imperium)Tac.
Nigidius Figilus, homo, ut ego arbitror, i. M. Varronem doctissimusGell.
b)zur Bezeichnung der Annäherung, Ähnlichkeit
α)nahe an, bei
velocitas i. formidinemTac.
periculosiores sunt amicitiae i. libertatemTac.
bei Verben der Bewegung
gravitate annonae iuxta seditionem ventum, es kam beinahe zu einem AufruhrTac.
β)fast so, ebenso
i. se coniuges liberosque vexariLiv. 41, 6, 10 H. (Weißenb. ipsos coniuges etc.)
c)zur Bezeichnung der Gemäßheit: nach, gemäß
i. nocturnum visumIustin.
i. praeceptumIustin.
i. siderum disciplinamSolin.
B)zeitlich
a)unmittelbar vor, gegen
quas (orationes) iam senior et i. finem vitae composuitTac. dial. 22
b)unmittelbar nach, gleich nach
neque enim convenit i. inediam protinus satietatem esseCels. 2, 16
i. haec Variana cladesPlin. 7, 110
☞iuxta dem regierten Wort nachgestellt
hunc iuxtaNep. Paus. 4, 4
Coryton iuxtaStat. Theb. 1, 90
vulgärlateinisch iūstāItala (Fuld.) Roman. 16, 25
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
iūxtā, adverb for * iūgistā, ablative feminine superlative from iūgis, near to, nigh, near at hand, near, near by, hard by, close to, by the side of
legio, quae iuxta constiteratCaes.
sellam iuxta ponereSall.
furiarum maxima iuxta AccubatVerg.
accedere iuxtaOv.
In like manner, equally, alike on a par
eorum ego vitam mortemque iuxta aestimoSall.
ceteri iuxta insontesLiv.
res parva ac iuxta magnis difficilisLiv.
iuxta eam rem aegre passi patres, quam cum viderent, etc., i.e. were just as indignantLiv.
iuxta mecum omnes intellegitisSall.
absentium bona iuxta atque interemptorum diyisa fuereLiv.
iuxta ac si meus frater esset, just as ifCic.
iuxta ac si hostes adessentSall.
litteris Graecis atque Latinis iuxta eruditusSall.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu