Pronominaladjektiv

alius a ud

(Gen. alterīus, Dat. aliī)

Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:

1. alius, a, ud, Genitiv alīus, gewöhnlich alterīus, Dativ aliī, Akkusativ alium, am, ud etc. (siehe 1. alis; griechisch ἄλλος, gotisch aljis), ein anderer, eine andere, ein anderes (und zwar nur in Bezug auf mehr als zwei; alter dagegen in Bezug auf zwei; Ausnahmen siehe unten Nummer II, 2)

I)eigentlich

A)im Allgemeinen

Labeonem seu quem alium arbitrumCic.

alius vir eratLiv.

omnes alii und alii omnes, alia omniaCic.

et alia multa und et multa alia, et alia plura und plurimaCic.

a)alius in Distributivsätzen mehrmals wiederholt, zuweilen auch mit non nulli, quidam, ceteri, partim und dergleichen, der eine … der andere (übrige)

aliialiiCic.und andere

aliireliquiCic.

aliialiinon nulliCic.

aliialiialiquiPlin.siehe Sillig Plin. 33, 10

aliasaliasquasdamCic.

aliiquidamLiv.

quidamaliiPlin.siehe Sillig zu Plin. 34, 106

quidamaliialiquiPlin.

parsaliiSall.

aliiparsSall.

zuweilen fehlt das erste alii

virgis caedi (alii), alii securi subiciLiv.Plin.siehe Sillig zu Plin. 37, 121

aliud … aliud, teils … teils

aliud tuā gratiā, aliud nostrāCic. ad Att. 12, 40, 4

dagegen

aliud est male dicere, aliud accusare, etwas anderes ist … etwas anderesCic. Cael. 6

b)in einem anderen Kasus wiederholt und neben seinen Ableitungen alio, aliorsum, alibi, aliunde, aliter, alias eine wie bei den Griechen gebildete kontrahierende Redeweisesiehe Holtze Synt. 1, 407

alius alium, der eine den, der andere jenenPlaut.Cic.

alium ab alio seritoCato

alium alio pactoPlaut.

alii alio in loco, die einen an dem, die anderen an jenem OrtCic.

alius alii subsidium ferrent, einer dem anderenCic.

aliud alio melius, eins besser als das andereCic.

aliud alii muneratur, schenkt dem einen dies, dem anderen jenesCic.

aliud alio dissipavit, streute eins hierhin, das andere dorthinCic.

alius aliorsum itPlaut.

iussit alios alibi fodereLiv.

alii aliunde coibant, einige von daher, andere von dortherLiv.

aliis aliundest periculumTer.

aliter cum aliis loqui, mit einigen so, mit anderen andersCic.

illi alias aliud sentiunt, bald das, bald jenesCic.

daher

alius (aliud etc.) ex alioCic., alius super aliumLiv. (super alios aliiLiv., alii super aliosSen.), alius post aliumSall., einer (eins) hinter, über, nach dem anderen

alius atque aliusCic., alius aliusqueCels.Quint., alius, deinde alius, oder alius, post aliusSall., der eine und der andere; bald dieser, bald jener; verschiedene

c)es folgen die Partikeln ac, atque, et, seltener nisi oder quam (und zwar bei Cicero usw. nur bei vorhergehender Negation oder eine solche voraussetzender Frage, weil durch beides ein komparatives Verhältnis eintrittsiehe Ruhnken Ter. Andr. 3, 3, 13)

longe alia ac tu scribisCic.

alius essem, atque nunc sumCic.

lux longe alia est solis et lychnorumCic.

quicumque aliarum atque senatus partium erantSall.

si adempta provincia alii quam Mario tradereturSall.

iuvenis longe alius ingenio, quam cuius simulationem indueratLiv.vergleiche Weißenb. Liv. 39, 28, 1

nihil aliud nisiCic.

nihil aliud quamNep. (aber bei Cicero verdächtig, daher jetzt nach Handschriften geändert)vergleiche Ochsner Cic. Ecl. p. 352 sq.

non alius quam Vell.

quid aliud quamVell.

auch folgt zuweilen der Ablativ oder praeter statt quam

nec quicquam aliud libertate quaesisseCass. in Cic. ep.

ne alius Lysippo duceret aeraHor.

nec quicquam aliud philosophia est praeter studium sapientiaeCic. (alius quam in affirmativen SätzenSall. Iug. 82, 3Liv. 21, 32, 11 und anderePlin. ep. 2, 4, 1; 7, 15, 2; pan. 58)

verstärkend nihil aliud nisi oder seit Livius quam, ουδὲν ἄλλο ἤ, mit folgendem verbum finitum, nichts weiter als nur (wobei das dem Zusammenhang entsprechende Tempus von ago oder facio zu ergänzen ist)

tribunatus Sestii nihil aliud nisi meum nomen causamque sustinuitCic.

et hostes quidem nihil aliud quam perfusis vano timore Romanis citato agmine abeuntLiv.

ähnlich

quid aliud quam? was anders als? was sonst als? quibus quid aliud quam admonemus, cives nos eorum esseLiv.

und elliptisch quid est aliud (ergänze nisi hoc, quod tu facis) mit folgendem Infinitiv, heißt das nichtsiehe Halm Cic. Phil. 1, 22

quid est aliud librarium Bruti laudare, non Brutum?Cic.

valde alius mit ab und AblativAugustin. conf. 7, 10

d)Plural alia, substantivisch

alia omnia militum praedam esseSall. Iug. 54, 6

et alia amplius, und noch weiteres dazuSall. Iug. 44, 5

si alia desint, wenn es ihm sonst an Stoff fehleLiv. 1, 53, 11

in aliis gloriari licet, in anderen StückenLiv. 1, 28, 11

daher Akkusativ Plural alia, in anderer Beziehung, sonst

sanctus aliaSall. hist. fr. inc. 113 (8)

et alia clarusTac. ann. 13, 3Vergleiche Dräger Synt.² 1, 392

e)aliud, substantivischCic. de rep. 1, 69; Phil. 6, 15

mit Genitiv

aliud commodiCic. de inv. 2, 3

aliud praecipuiCic. Tusc. 5, 38

B)insbesondere

1)als terminus technicus der Augursprache

alio die, »an einem anderen Tag, heute nicht«, um anzudeuten, dass die Komitien (wegen ungünstiger Anzeichen) auf einen anderen Tag verschoben werden müssen Cic. de legg. 2, 31Phil. 2, 83

2)prägnant: von anderer, das heißt von verschiedener Beschaffenheit (Eigenschaft), verschieden

alium domi esse caeli haustum, alium lucis aspectumCurt. 5, 5 (19), 19

daher

alium facere aliquem, zu einem ganz anderen machen, umwandelnPlaut.

und

alium fieri, ein ganz anderer werden, ganz umgewandelt werdenCic.

und so

alium esse censes nunc me atque olim quom dabamTer.

und im publizistischen terminus technicus

in alia omnia ire oder discedereCic., oder transireHirt. b.G., für das Gegenteil stimmen, der Gegenmeinung sein (im römischen Senat)

aliud oder alias res agere, nicht aufmerken, Nebendinge treibenCic.

facis ut alias res soles, das sieht dir ähnlichPlaut. Stich. 530

und so

pariter hoc atque alias res (ergänze facere) solesPlaut. Men. 752

II)übertragen

1)der andere = der übrige

captivi alii meiPlaut. capt. 458 und 509

Divitiaco ex aliis (Gallis) maximam fidem habebatCaes. b.G. 1, 41, 4

Iuppiteralii diPlaut. trin. 944

diis aliisGraeco HerculiLiv. 1, 7, 3dazu Müller

equites qui etc …. Alius equitatus Auct. b. Afr. 31, 2 und 3

trecenti octo quinquagintavulgus aliudLiv. 7, 19, 2 und so Tac. ann. 3, 42

und wie ἄλλος, unser sonstig, sonst, außerdem, überdies

pecudes aliaeLucr. 1, 116

aliae animaeVerg. Aen. 6, 411

plaustra iumentaque aliaLiv. 4, 41, 8dazu Weißenb

uxor materque regis et alius feminarum grexCurt. 3, 9 (23), 6

2)(wie alter) = der andere von zweien

alius filius Argum. Plaut. capt. 2 und 9

aliud quinqueremis latusCurt. 4, 8 (18), 8

aliud os amnisCurt. 6, 4 (10), 7

parte aliāIuven. 7, 114

aliā diePlin. Val. 1, 2

und (wie oben Nummer I, b) mit wiederholtem alius in einem anderen Kasussiehe Kritz Sall. Cat. 52, 1

alius aliiSall.

alius aliā viāLiv.

duo Romani super alium alius corrueruntLiv.

und bei teilweisen Aufzählungen

duo, unumaliudCic. Brut. 325

duae, unaaliaCaes. b.c. 3, 21, 1 und 2

duo genera (apum), aliarumaliarumPlin. 11, 59

duo, unusaliusSulp. Sev. chron. 1, 11, 5

unamaliamtertiamCaes. b.G. 1, 1. § 1

daher ein anderer = ein zweiter

pater aliusPlin. ep. 2, 13, 4

besonders bei einem als Appellativ gesetzten Eigennamen

al. AriovistusTac.

al. NeroSuet.

alius CiceroVal. Max.

3)der andere = der Mitmensch, Nebenmensch (Gegensatz ipse)Cic. de or. 2, 211

Genitiv auch aliiVarr. r.r. 1, 2, 19CatoG. Licinius bei Prisc. 6, 36 und Femininum aliaeLucr. 3, 916Cic. de div. 2, 30Liv. 24, 27, 8

zweifelhaft: Dativ Maskulinum alioCorp. inscr. Lat. 5, 8736Sen. de ben. 4, 32, 3 und Dativ Femininum aliaePlaut. mil. 802

Ablativ Plural alieisCorp. inscr. Lat. 1, 542

Neutrum vulgärlateinisch alium

alium corpusCorp. inscr. Lat. 3, 2098 und 5, 121

alium malumVulg. (Amiat.) eccl. 6, 1

in alium castellumItala (Fuld.) Ioann. 11, 55

bellum aliumItala (Fuld.) 2. Corinth. 11, 4. Commod. instr. 2, 10, 10

Archaistische Nebenform alis

Über die Schreibung aliut (auch Cato r.r. 2, 7) siehe Wagner, Orthogr. Vergil. p. 428

Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:

alius, a, ud (genitive alīus; or masculine aliī, feminine aliae, all rare, alterīus is used instead; dative aliī; nominative plural aliī, rarely alī), adjective pronoun 2 AL-, another, other, different

in aliā causā (opp. in hac)Cic.

aliis in civitatibusCic.

condemnatus aliis criminibusCic.

utrum hanc actionem habebis ... an aliam quampiamCic.

ne quam aliam quaerat copiamTer.

si alius legem tulisset, any one elseCic.

(hoc) alium, non me, excogitasse, some one elseCic.

num quid est aliud? Quid aliud tibi vis?Ter.

Sed quis nunc alius audet praeferre? etc.Iuv.

Alia omnia (not omnia alia), everything else

alia omnia falsa sunt, virtus una, etc.Cic.

aliaeque volucres et Procne, and in particularVerg.

Praegn. (indefinite pronoun understood), some other, any other, somebody else, something else

etiam si melius aliud fuit, tamen, etc.Cic.

utar post alio, si invenero melius, something elseCic.

siti magis quam aliā re accenditurSall.

Hence, alio die’ dicere, of the augur, who, deeming the omens unfavorable, postponed the Comitia to some other day

In comparisons, other than, different from

alium esse censes nunc me atque olimTer.

potest aliud mihi ac tibi videriCic.

alia atque antea sentiretNep.

lux longe alia est solis ac lychnorum, is very differentCic.

nihil aliud nisi, nothing else but, onlyCic.

amare nihil aliud est, nisi eum diligere, etc., is simplyCic.

ut nihil aliud nisi de hoste cogitetCic.

si provincia alii quam Mario tradereturSall.

Nihil aliud quam, nothing else than, only

hostes quidem nihil aliud quam perfusis vano timore Romanis abeuntLiv.

is intromissus ... nihil aliud quam hoc narrasse ferturLiv.

So, quid aliud quam? what else than?

quibus quid aliud quam admonemus cives nos eorum esseLiv.

num quid aliud praeter hasce insidias?Cic.

aliud, praeterquam de quo retulissent, dicereLiv.

In distributive clauses, alius ... alius; aliud ... aliud, etc., one ... another, the one ... the other

alios excluserunt, alios eieceruntCic.

ut alias ... auferretur, alius ... occidereturCic.

plural, some ... others

quid potes dicere cur alia defendas, alia non curesCic.

cum alii fossas complerent, alii defensores vallo depellerentCaes.

Partim, pars, or quidam often corresponds to alius

principes partim interfecerant, alios in exsilium eiecerantNep.

nos alii ibimus Afros, pars Scythiam veniemusVerg.

Also with aliquis

putat aliquis esse voluptatem bonum; alius autem pecuniamCic.

Sometimes aliud ... aliud, simply, one thing ... another, different things

aliud est male dicere, aliud accusareCic.

longe aliud esse virgines rapere, aliud pugnareLiv.

Connected by atque or -que, the one and the other; now this, now that; different

eadem res ... alio atque alio elata verboCic.

milites trans flumen aliis atque aliis locis traiciebantLiv.; cf. alias deinde alias morae causas facereSall.

In abridged expressions

fecerunt alii quidem alia quam multa, different men have done very many different thingsCic.

alius ex aliā parte, from different quartersCic.

dies alios alio dedit ordine Luna Felicīs operumVerg.

quo facto cum alius alii subsidium ferrent, one to anotherCaes.

alius alio more viventes, each in a different waySall.

cum alii alio mitterentur, in different directionsLiv.

Alius ex alio, super alium, post alium, one after another

ut aliud ex alio inciditTer.

alias ex aliis nectendo morasLiv.

nos alia ex aliis in fata vocamurVerg.

By metonymy, praegn., of another kind, different

nunc hic dies aliam vitam defert, alios mores postulatTer.

Huic aliud mercedis eritVerg.

longe alia mihi mens estSall.

aliusque et idem NascerisHor.

Hence, of a vote

in alia omnia ire (sc. vota), to go against (a motion), vote the other wayCic.

With quam

iuvenis longe alius ingenio, quam cuius simulationem indueratLiv.

non aliā quamHor.

With comparative ablative (poet.)

Neve putes alium sapiente bonoque beatumHor.

alius LysippoHor.

Of that which remains of a whole, the rest, the remainder (for reliquus, ceteri)

aliae navesVerg.

(venti) praeter IapygaHor.

ex aliis ei maximam fidem habebatCaes.

inter primos atrox proelium fuit, alia multitudo terga vertitLiv.; cf. ut omittam leges alias omnīs

A second, the other (of two), another

eis (Catoni et Caesari) gloria par, sed alia aliiSall.

duas (leges) promulgavit, unam ... aliamCaes.

duo deinceps reges, alius aliā viā, civitatem auxerunt, each in a different wayLiv.

alias partes fovere, the other sideTac.

alius Achilles, a secondVerg.

With a substantive, expressing the species, besides, also

virginitate aliisque caeremoniis venerabilis, and other (claims to respect, namely) observancesLiv.

Inde alias animas Deturbat, the rest, the shadesVerg.


Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu