iam Adv.
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
iam, Adverb (zum Pronominalstamm *i- von is), jetzt, bereits, schon
I)temporell: zur Bezeichnung der Zeit eines Besprochenen als bloßen Zeitmoments
A)im Gegensatz zu der ferneren Vergangenheit und Zukunft: im Augenblick, das heißt
a)in der unmittelbaren Gegenwart: jetzt eben, soeben, gerade
D. faciam. P. At iam hoc, jetzt, auf der StelleTer.
reddere qui voces iam scit puer, der eben zu sprechen weißHor.
non quia iam sint, sed quia saepe sintCic.
plenum vino, non plenum vini iam diciturQuint.
iam iamque, jeden Augenblick, alsbald Cic.und anderes. Kraner Caes. b. c. 1, 14, 1. Meißner Cic. Tusc. 1, 14
iam nunc, eben jetzt, iam tum, eben damalsCic.
iam dudum, alsbald, sofortVerg.Ov.und andere
cum iam, als eben (gerade)Cic.
iam … cum, eben (gerade), als usw.Cic.und anderes. Fritzsche Hor. sat. 1, 5, 20
iam ut, eben als, sobald alsPlaut.Ter.
b)in der eben vergangenen Zeit: soeben, eben erst
illa his, quae iam posui, consequentiaCic.
c)in der nächst zukünftigen Zeit: augenblicklich, alsbald, sofort, sogleich, gleich
iam redeoPlaut.
omitte, iam aderoTer.
iam dabiturTer.
iam opus est (ich brauche es gleich). G. iam feres (du sollst es gleich haben)Plaut.
viginti iam usust filio argenti minis: face id ut paratum iam sitPlaut.
quam haec pulchra sint, ipse iam dicetCic.
iamiam, im AugenblickPlaut.und andere
iamiamque, in diesem oder im nächsten AugenblickeCic.und andere
iam tum, gleich damalsCic.
daher
α)zur Vergegenwärtigung des Zeitpunkts einer Handlung, die man als nächstens eintretend ankündigt: sogleich, bald
iam te premet noxHor.
iam subrepet iners aetasTibull.
iam sciesPetron.
β)in Befehlen und Aufmunterungen: gleich, jetzt, nun
quid miserum, Aenea, laceras? Iam parce sepultoVerg.
sed iam age, carpe viamVerg.
γ)in ungeduldigen Fragen: gleich
iamne imus?Plaut.
quid iam? was nur gleich?oft bei Plaut.
B)zur Andeutung, dass die Tätigkeit aus der Vergangenheit oder Zukunft in die Gegenwart hinüberreicht
a)aus der Vergangenheit: schon, nachgerade, bereits, bisher
satis diu iam hoc saxum volvoTer.
Nestor tertiam iam aetatem hominum vivebatCic.
septingentos iam annos amplius unis moribus vivuntCic.
und so
iam diu, iam dudum, iam pridem, schon längstCic.und andere
b)aus der Zukunft: nun, von nun an, nunmehr, nun schon
nulla mihi res posthac potest iam intervenire tantaTer.
iam ex sermone hoc gubernabunt doctius porro remPlaut.
at non sunt iam immortali ulla periculaLucr.
iam concedo, non esse miseros, qui mortui suntCic.
surgere iam (nun, nunmehr) tempusCatull.
iam tempus agi resVerg.
☞So mit Negationen
non iam oder iam non, nun nicht mehrCic., oder noch nichtCic.
iam nemo, niemand mehrCic.
C)zur Andeutung, dass die Sache unerwartet frühzeitig sich zeigt oder unerwartet lange her ist oder längst erwartet und verspätet erscheint
a)unerwartet frühzeitig: schon
iamne abis? du gehst schon (so frühzeitig)?Plaut.
iam advesperascitTer.
iam scio, quid vis dicereTer.
omnes iam istius generis legationes erant constitutaeCic.
labores aut iam exhaustos aut mox exhauriendosLiv.
und so
non iam = nicht schonNep.
b)unerwartet lange her: schon, bereits
iam plus anno scioPlaut.
iam biennium est, cum mecum rem coepitPlaut.
c)längst erwartet und verspätet: erst, endlich, nun
iam sero diei, erst spät am TageTac.
ohe, iam (nun, endlich) desine deos, uxor, gratulando obtundereTer.
putamus enim utile esse, te aliquando iam rem transigereCic.
iam tandem ades ilicoPlaut.
☞Oft mit anderen Zeitbestimmungen verbunden
iam nunc, iam tum, iam anteCic.
iam olimTer. Verg.
iam a prima adulescentiaCic.
iam inde ab adulescentiaTer.
iam ab illo tempore, cum etc.Cic.
iam aliquando (siehe vorher)Cic.
iam tandem (siehe vorher)Plaut.
II)in anderen Verhältnissen
A)zur Andeutung, dass unter gewissen Umständen etwas ungehindert, sogleich, bestimmt eintrete: dann bestimmt (gewiss), so bestimmt (gewiss)
accede ad ignem hunc, iam calesces plus satisTer.
da mihi hoc, iam tibi maximam partem defensionis praeciderisCic.
daher
a)oft im Nachsatz der Zeit-, Kausal- und Bedingungssätze, um den Nachsatz bestimmt als Folge des Hauptsatzes anzukündigen: dann bestimmt (gewiss), so bestimmt (gewiss)
ut semel inclinavit pugna, iam intolerabilis Romana vis eratLiv.
id tu iam intelleges, cum in Galliam venerisCic.
si iubeat eo dirigi, iam in portu fore classemLiv.
und
b)zum Anknüpfen und Anreihen dessen, was sich als Folge unmittelbar an das Vorhergehende und Vorhergenannte anschließt: nun, so nun
quae cum ita sint, iam praedico, eum etc.Liv.
idem et perornatus et brevis. Iam in altercando invenit parem neminemCic.
und so
iam porro, iam deniqueCic.
et iamCic.
iam primum, allererst nunLiv.s. Müller Liv. 1, 1, 1
oft mit dem Nebenbegriff der Steigerung: vollends, sogar
iam illa, quae naturā, non litteris assecuti sunt, neque cum Graecia neque ulla cum gente sunt conferendaCic.
so besonders
iam veroCic.
et iam, und sogarCic.
B)bei Übergängen zu etwas Neuem und bei Aufzählungen: ferner, übrigens, außerdem
iam si obsignatas non feret etc.Plaut.
testudines autem etc …. Iam gallinae avesque reliquae etc.Cic.
oculi … et aures … itemque nares … iam gustatus … tactus autemCic.
daher iam … iam, bald … baldPlaut.Hor.Vell.und andere
und
iam … iam … iamVell. Flor.
iam … iamqueAuct. eleg. ad Messal. 45
iamque … iamVerg.
iamque … iamqueVerg.vergleiche Dräger Histor. Synt.² Bb. 2. S. 94
C)determinativ: um Begriffe entweder auf sich zu beschränken = eben, gerade, oder zu steigern = gar, wirklich, vollends
a)bei Pronomen
iam hoc quoque iniquissime comparatum estCic.
iam illud non sunt admonendiCic.
b)bei Adjektiven
non scire quidem barbarum iam videturCic.
besonders beim Komparativ: noch
quid est, quod iam amplius exspectes?Cic.
hic iam plura non dicamCic.
c)bei Numeralen: gerade
sunt duo menses iamCic.
d)mit Partikeln
non iam, eben nichtCic.
ut iam = dass gerade, oder = wenn schon, wenn auch wirklich, oder = wie auchCic.
si iam, wenn gerade, wenn nunCic.
nunc iam = jetzt gerade, und = schon jetztCic.
tum iam, damals geradeCic.
iam ut mit Konjunktiv, gesetzt, dass nun wirklich oder gar (von einem äußersten Fall)Caes. b. G. 3, 9, 6Liv. 34, 32, 13Sen. contr. 1, 2, 7
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
iam, adjective
I)Of time, at the moment, at the present moment, now, at this time, just now, at present
iam satis credis sobrium esse meTer.
saltūs reficit iam roscida lunaVerg.
Iam melior, iam, diva, precorVerg.
iura ipsa iam certa propter vetustatemCic.
iam iam intellego quid dicas, now, precisely nowCic.
Iam iam nulla mora estVerg.
At the moment, just, at the time spoken of, then, now
iam ut limen exiremTer.
iam invesperascebatLiv.
Helvetii iam traduxerant, etc.Caes.
Just, but now, a moment ago, a little while ago
primum iam de amore hoc comperitTer.
hiems iam praecipitaveratCaes.
domum quam tu iam exaedificatum habebasCic.
Just now, forthwith, immediately, presently, straightway, directly
iam aderoTer.
cum iam te adventare arbitraremurCic.
iam faciam quod voltisHor.
Accede ad ignem . . . iam calescesTer.
iam hic conticescet furorLiv.
Iam te premet noxHor.
Sed iam age, carpe viamVerg.
Iam iam futurus rusticusHor.
iam inde a principio, from the very beginningCic.
iam inde a consulatu meo, ever sinceCic.
Already, by this time, ere now, so soon
(animi) aut iam exhausti aut mox exhauriendiLiv.
quia luserat Iam olim ille ludumTer.
vos, quem ad modum iam antea, defenditeCic.
antea iamSall.
At last, now, only now
iamque eum ad sanitatem reverti arbitrabaturCaes.
iam tandemLiv.Verg.
Already, by this time, ere now, till now, hitherto
amisso iam temporeCic.
quos iam aetas a proeliis avocabatCic.
Until now, ever, all the time
dederas enim iam ab adulescentiā documentaCic.
iam ab illo tempore, cum, etc., from the very time when, etc.Cic.
iam inde a pueroTer.
iam ex quo, ever sinceLiv.
With a negative, no longer
si iam principatum obtinere non possintCaes.
si iam non potestisCic.
cum iam defenderet nemoCaes.
cum nulla iam proscriptionis mentio fieretCic.
Nullane iam Troiae dicentur moenia? never moreVerg.
With comparative, from time to time, gradually
inferiora habent rivos et iam humano cultu digniora locaLiv.
In phrases, iam iamque, once and again, continually, every moment
iam iamque esse moriendum, that death is always impendingCic.
Caesar adventare iam iamque nuntiabaturCaes.
iam iamque tenere SperatOv.
iam iamque magis, more and moreVerg.
iam nunc, just now, at this very moment, even at this timeCic.
quae cum cogito, iam nunc timeo quidnam, etc.Cic.
dux, iam nunc togatus in urbeLiv.
iam pridem (iampridem), long ago, long since, a long time agoCic.
ad mortem te duci iam pridem oportebatCic.
erat Iam pridem apud me, etc.Ter.
cupio equidem, et iam pridem cupio, etc., this long timeCic.
veritus ne traderetur Philippo, iam pridem hostiLiv.
With dudum (iamdudum, iandudum), long since, long before, a long time ago, this long time
Iam dudum dixi idemque nunc dicoTer.
quem iam dudum exspectatCic.
iam dudum flebam, had long been weepingOv.
Forthwith, immediately, at once, directly (poet.)
iam dudum sumite poenasVerg.
expulsi iam dudum monte iuvenci petunt, etc.Ov.
With tum, at that very time, even then, then already
iam tum erat suspitio, etc.Ter.
se iam tum gessisse pro civeCic.
iam tum dicione tenebat Sarrastīs populosVerg.
With tunc, at that very time, even then
nisi iam tunc omnia negotia confecissemCic.
With diu, this long time, see diu
II)Of assurance, in a conclusion, now, then surely, then, at once, no doubt
si cogites, remittas iam me onerare iniuriisTer.
si iubeat eo dirigi, iam in portu fore classemLiv.
iam hoc scitisCic.
quae cum ita sint, ego iam hinc praedicoLiv.
In transitions, now, moreover, again, once more, then, besides
iam de artificiis . . . haec fere accepimusCic.
iam illud senatus consultum, quod, etc.Cic.
at enim iam dicetis virtutem non posse constitui, si, etc. Cic.
In enumerations, besides, too
et aures . . . itemque nares . . . iam gustatus . . . tactus autemCic.
Repeated
iam . . . iam, at one time . . . at another, now . . . now, at this time . . . at that, once . . . againCic.
Qui iam contento, iam laxo fune laboratHor.
iam secundae, iam adversae resLiv.
For emphasis, now, precisely, indeed
quem iam cur Peripateticum appellem, nescioCic.
cetera iam fabulosaTac.
With et
et iam, and indeed, and in factCic.
et iam artifex, ut ita dicam, stilusCic.
et orare et iam liberius accusareCic.
Rarely with ergo
iam ergo aliquis Condemnavit, in very truthCic.
After non modo . . . sed, now, even, I may say
non cum senatu modo, sed iam cum diis bellum gerereLiv.
In climax, now, even, indeed, really
iam in opere quis par Romano miles?Liv.
iam illa perfugia minime sunt audiendaCic.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu