konsonant.-Konjugation

compellere (conpellere)

compellō  compulī  compulsum

Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:

1. com-pello, pulī, pulsum, ere

I)zusammentreiben

omne totius provinciae pecusCic.

greges in unumVerg.

qui dispersos homines in agris et in tectis silvestribus abditos ratione quādam compulit unum in locum et congregavitCic.

übertragen

qui hosce amores nostros dispulsos conpulitPlaut. asin. 737 sq.

II)beitreiben, eintreiben, nach einem Punkt hintreiben, einem Punkt zutreiben (Gegensatz expellere, propellere, auch intercludere)

1)eigentlich

a)lebende Wesen und bewegliche Gegenstände

α)treibend

non cetera solum ex agris, sed pecus quoque omne in urbemLiv.

pecoris vim ingentem in saltum aviumLiv.

armentum in speluncamLiv.

agnos in gregem oviumVarr.

greges ad fontemCalp.

pecora atque homines ex agris in silvasCaes.

poetisch mit Dativ

haedorum gregem hibisco, nach dem Eibisch hintreibenVerg.

und mit Angabe womit?

virgā horridā imaginem nigro gregi, der schw. H. zutreibenHor.

β)verfolgend, drängend wohin treiben, jagen, drängen, sprengen, wohin (zu gehen, zu springen, einzulaufen usw.) nötigen (besonders als militärischer terminus technicus)

aliquem in plagas (von Hunden)Plaut.

consules e foro in curiamLiv.

Atrebates celeriter ex loco superiore in flumenCaes.

equites hostium essedariosque in silvas collesqueCaes.

perterritos Pompeianos in mare navesque passimAuct. b. Afr.

naves reliquas in portumCaes.

Romanos in castraLiv.

und (bildlich)

aliquem in totam AcademiamCic.

und (bildlich)

orationem tantas in angustias et in Stoicorum dumetaCic.

tyranni militem ad castraLiv.

effuso cursu ad castra compelli (von Reitern)Liv.

adversarios intra moeniaNep.

Romanos intra vallumLiv.

Helvios intra oppida ac murosCaes.

aliquem domum suam (Gegensatz aliquem domo suā expellere)Cic.

aliquem Dyrrhachium (Gegensatz aliquem a Dyrrhachio intercludere)Caes.

aliquem domum vi et armisCic.

und im Passiv

Caesar eruptione subitā compulsus in scapham, zu springen genötigtSuet.

noto compulsus eodem, verschlagenVerg.

von leblosen Subjekten

quā (die) nos declive sub antrum caeruleus subitis compulit imber aquisOv.

quos sacramenti metus ad eiusmodi latebras compuleratSuet.

b)leblose Objekte

α)konkrete Objekte

spiritum (den Luftzug) compellere et in artum agereSen.

c. eo lanae paululumCels.

utroque mari terram in artas fauces compellenteCurt.

besonders als chirurgischer terminus technicus

medicamenta intus, gewaltsam eingebenCels.

fistulam in ipsam vesicam, einbringenCels.

acum per eam (membranam) in alteram oram, hindurchführenCels.

oriculario clystere acetum per plagam in vesicam, einspritzenCels.

intestinum intus oder retro, os oder maxillam in sedem suam, zurücktreibenCels.

β)eine Handlung wohin treiben, drängen

omne Auruncum bellum Pometiam compulsum estLiv.

eodemque (Arbelam) magnae partis amicorum eius ac militum fugam fortuna compuleratCurt.

2)übertragen: jemanden in eine Lage, einen Zustand oder zu einem Vorhaben, Entschluss, Gefühl usw. drängen, nötigen

a)in eine Lage, in einen Zustand

eo illos compuli, ut neque pedestri itinere neque navibus commeatu iuvari possintCaes.

hostes eo compulit, ut locorum angustiis clausi plures fame quam ferro interirentNep.

daher prägnant: jemanden bedrängen, in die Enge treiben

ceteras nationes conterruit, compulit, domuitCic. de prov. cons. 33

b)zu einem Entschluss, Vorhaben, Gefühl usw. treiben, drängen, nötigen, bestimmen

α)bloß aliquem

ut ex magna parte (eum) compellere atque errantem regere possetCaes. b. c. 3, 57, 3

compulsus a populo regnum suscepitIustin.

vocibus consulis, terrore praesentis exercitus, minis amicorum Pompeii plerique compulsi inviti et coacti Scipionis sententiam sequunturCaes.

β)aliquem mit Angabe wohin? wozu?

αα)durch ad oder in mit Akkusativ

aliquem ad pacemLiv.

aliquem ad mortemQuint.

aliquem ad mortem voluntariamCurt.

aliquos ad defectionemCurt.

aliquem fame ad deditionemSuet.

aliquem ad confessionemSuet.

aliquem carminibus ad laqueumPlin.

aliquem in eundem metumLiv.

in hunc sensum et allici beneficiis hominum et compelli iniuriisCic.

von leblosen Subjekten

si qua res te ad pacem compelletLiv.

non nos odium regnive cupido compulit ad bellumOv.

ββ)durch ut mit Konjunktiv

Athenienses compulit, ut festinarent ad opem urbi ferendamFrontin.

cuius filiam ut repudiaret, nullo metu compelli potuitVell.

γγ)durch folgenden Infinitivs. Mencken Obss. p. 137 sq.

virum compulit in campestribus locis amoenitatem naturae genere huius operis imitariCurt.

filias nubere servis suis compellitIustin.

et cives et tempus compulerunt regem iussa nefanda patiOv.

et ipse Numa hydromantian facere compulsus estAugustin. de civ. dei 7, 35 in

spätlateinisches Perfekt compulsi, wovon compulserisIsid. de nat. rer. 30, 1

Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:

com-pellō (conp-), pulī, pulsus, ere, to drive together, drive in a body, collect, assemble

armentum in speluncamLiv.

greges in unumVerg.

pecus totius provinciaeCic.

(navīs) in portumCaes.

adversarios intra moeniaNep.

To drive, force

bellum Medulliam, directLiv.

(hostes) eo, ut, etc.Nep.

Pompeium domum suamCic.

(imaginem) virgā Nigro gregiHor.

Figuratively, to drive, bring, move, impel, incite, urge, compel, force, constrain

civem domum vi et armisCic.

ad armaCic.

in hunc sensum compellor iniuriisCic.

in eundem metumLiv.

alquem iussa nefanda patiOv.

ceteras nationesCic.

periculis compulsusCic.

angustiis rei frumentariaeCaes.

metuLiv.


Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu