ire
circumīre
circumeō circumiī circumitum
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
circum-eo und circu-eo, īvī und gewöhnlich iī, circumitum und circuitum, īre (nach den besten Grammatikern circumeo geschrieben und circueo gesprochen, in den besten Handschriften bald circumeo, bald circueosiehe Spengel Ter. Andr. 202; Oudend. Frontin. strat. 2, 3, 3. p. 199 sq.; Jordan Cic. Caecin. 94. p. 280; Schneider Caes. b. G. 5, 2. § 2), herumgehen, umhergehen, umgehen
I)rings um etwas herumgehen, etwas rings umgehen, absolut oder mit Angabe »um was? was?« durch Akkusativ
A)im Allgemeinen
1)im Kreis
a)von Personen
flagrantes arasOv.
hostium castra, rings umreitenCaes.
tantum agri quantum arando uno die circumire posset, rings umpflügen (vergleiche circumaro)Sen.
b)von Leblosem: herumgehen, herumlaufen, sich herumziehen
ut circuit solPlin. ep.
utrum mundus terrā stante circumeat, an mundo stante terra vertaturSen.
hieme fascia saepius circumire debet, die Tour machenCels.
2)im Bogen
a)überhaupt, absolut: schwenkenCurt. 3, 2 (5), 14
mit Akkusativ
metam ferventi rotā, umfahrenOv. art. am. 3, 396
b)insbesondere: im Bogen um etwas sich herumziehen = um etwas einen Umweg nehmen, etwas umgehen
absolut
si rectum limitem rupti torrentibus pontes incīderint, circumire cogemurQuint. 2, 13, 16
mit Akkusativ
locum insidiarumCurt.
saltumCurt.
brevi spatio eluvies circumiri poteratCurt.
übertragen
α)einen Begriff umschreiben
res plurimae carent appellationibus, ut eas necesse sit transferre aut circumireQuint. 12, 10, 34
β)etwas in der Rede umgehen
Vespasiani nomen suspensi et vitabundi circumibantTac. hist. 3, 37
γ)jemanden hintergehen = täuschen
facinus indignum, sic circumiri!Ter.
puerum tunc arte dolosā circuitMart.
B)prägnant: im Kreis oder im Bogen herumgehend einen Gegenstand umgeben
a)überhaupt umgeben = einschließen, einfassen und dergleichen
α)von dem, was das Umgebende bildet, selbst
absolut
quae circumibit linea, eiusdem spatii erit, cuius ea, quae centum continetQuint. 1, 10, 44
mit Akkusativ
hoc (regium capitis insigne) caerulea fascia albo distincta circumibatCurt.
cuius non hederae circuiere caputProp.
hippodromus platanis circumiturPlin. ep.
β)von der Person
extremas oleis pacalibus oras (von der webenden Pallas)Ov. met. 6, 101
b)insbesondere, als militärischer terminus technicus: umringen, rings einschließen, umzingeln, umflügeln
oppidi moenia (von einer Flotte)Curt.
sinistrum cornuCaes.
ad ordines suos se recipientes circuibantCaes.
aciem a latere apertoCaes.
hostem a fronte et a tergoCurt.
im Passiv
timentes, ne circuirenturFrontin.
circuiri ab hostibusNep., ab hosteFrontin.
circumiri multitudineNep.
und bildlich
circumiri totius belli fluctibusCic.
II)ringsum bei (oder an oder vor oder in) den und den Örtlichkeiten oder Personen umhergehen, reihum gehen, die Runde machen, mit Angabe »bei (an usw.) wem?« durch Akkusativ
a)überhaupt
absolut
quare circumirent, sollten sie (bei ihren Truppen) umhergehenNep. Eum. 9, 2
ipse equo circumiens (in den Reihen umherreitend) unum quemque nominans appellatSall. Cat. 59, 5
mit Akkusativ
omnes fores aedificiiNep.
tentoriaAuson.
Graeciam, in Gr. umherreisenLiv.
urbemLiv.
plebemLiv.
und mit näherer Angabe »wie?«
rex agmen circuibat pedes (zu Fuß)Curt. 7, 3 (13), 17
mit Angabe »zu welchem Zweck?«
cui orbem terrarum circumire (auf der ganzen Welt herumzureisen) non erit longum meā causāPlin. ep. 7, 16, 4
b)als Besucher, Besichtiger besuchen, bereisen, besichtigen
mit Akkusativ
saucios, der Reihe nach besuchenTac.
praedia, bereisenCic.
oram maris, bereisen, besichtigenCic.
provinciamLiv.
Marcio et Atilio Epirus, Aetolia et Thessalia circumeundae assignanturLiv.
c. vigilias (militärischer terminus technicus), die Runde machenSall.Liv.siehe Fabri Liv. 21, 1, 8
mit Angabe »zu welchem Zweck?« durch ad mit Gerundiv im Akkusativ
quod haud ignarus erat circumitam ab Romanis eam (Hispaniam) legatis ad sollicitandos principum animosLiv. 21, 22, 1
c)als Bittsteller, Ermunterer
absolut
circumire ibi (auf dem Forum) et prensare homines coepit, et non orare solum precariam opem sed pro debita petereLiv.
mit Akkusativ
senatum circumirent, senatui supplicarentPlin. pan.
c. senatum cum veste sordidaLiv.
c. ordines et hortariCaes.
mit Angabe des Zwecks durch ut mit Konjunktiv
c. veteranos, ut acta Caesaris sancirentCic. ad Att. 14, 21, 2
☞Paragogischer Infinitiv Präsens Passiv circumirierPlaut. Curc. 451
Futur Passiv circuieturVulg. Amos 3, 11
In der Vulgärsprache Futur Aktiv circumietItala Isai. 28, 27
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
circum-eo or circueo, īvī or iī, circumitus or circuitus, īre, to go around, travel around, march around
flagrantīs arasOv.
foresNep.
urbemLiv.
manibus trunci modum, to surroundOv.
circumitis hostium castrisCaes.
unum, surroundOv.
oleis pacalibus oras, encirclesOv.
quā re circumirent, make a circuitNep.
To go around, visit, inspect
praediaCic.
sanciosTac.
vigiliasSall.
In war, to surround, encircle, enclose, encompass
urbem muro circumiriCaes.
multitudine circumiriNep.
ab iisdem acies a sinistrā parte erat circumitaCaes.
To go around, canvass
aciem, solicitCaes.
ordinesCaes.
senatumLiv.
veteranos, ut, etc.Cic.
circumibat docebatqueLiv.
Figuratively, to surround, encompass, encircle, enclose
totius belli fluctibus circumiriCic.
ne superante numero circumireturTac.
To deceive, impose upon, cheat, circumvent
Sic circumiriTer.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu