konsonant.-Konjugation
ērumpere
ērumpō ērūpī ēruptum
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
ē-rumpo, rūpī, ruptum, ere, herausbrechen
I)transitiv
A)ausbrechen lassen, herausstürzen
1)eigentlich
fontibus dulces liquores, von der ErdeTibull. 4, 1, 86
gewöhnlich reflexiv se erumpere und Passiv erumpi medial, heraus-, hervorbrechen
portis se er. foras (von Personen)Caes.
unde altus primum se erumpit EnipeusVerg.
incita cum vis exagitata foras erumpiturLucr.
faucibus erupti ignesLucr.
cum sanguis eruptus estScrib.
im Bild
invidiosa coniunctio ad bellum se erumpit, hat zu einem Kr. geführtCael. in Cic. ep. 8, 14, 2
2)übertragen: ausschütten, auslassen, Luft machen
gaudiumTer.
iram in aliquemLiv.
stomachum in aliquemCic.
in eas naves indiligentiae suae ac doloris iracundiam erupitCaes.
B)machen, dass etwas (ein Geschwür usw.) aufbrichtCato r. r. 157, 3
C)etwas durchbrechen, aus etwas heraus-, hervorbrechen
nubemVerg.
Pontum, von FischenTac.
vinculaICt.
II)intransitiv: mit Ungestüm, mit Gewalt hervorbrechen, sich herausstürzen, losbrechen
1)eigentlich
a)im Allgemeinen
abiit, excessit, evasit, erupitCic.
er. ex contione, ex carcereCurt.
ignes ex Aetnae vertice erumpuntCic.
erumpit sanguis iuguloLucan.
lacrimae aut erumpunt dolore aut laetitiā manantQuint.
fletus erumpitQuint.
erumpit etiam (risus) invitis saepeQuint.
b)als militärischer terminus technicus: heraus-, hervorbrechen, einen Ausfall machenCaes.und andere
ex castrisCaes.
portisSall.
patefactā portāLiv.
inter tela hostiumSall.
per hostes, sich durchschlagenLiv.
ad CatilinamCic.
in palatos populatoresLiv.
ad erumpendum in stationes operaque hostium animus eratLiv.
unpersönlich
duabus simul portis erumpiturLiv.
c)von physischen Übeln: hervorbrechen
per lumbos fistulae puris erumpuntNep. Att. 21, 3
d)wachsend hervorbrechen, -keimen, durchbrechen
folium e latere erumpitPlin.
dentes erumpuntPlin.
e)als medizinischer terminus technicus: sich verrenken
ne (femur) rursus erumpatCels. 8, 20 extr.
f)in einen Ton ausbrechen = plötzlich übergehen
interim elisa (vox) in illum sonum erumpit, quem etc.Quint. 11, 3, 51
2)übertragen
a)im Allgemeinen
erumpat enim aliquando vera et me digna vox (Wort)! es mache sich einmal Luft, ich will nicht länger zurückhalten!Cic. Phil. 10, 19
erupit deinde seditioLiv.
multa erumpentis seditionis indicia per conscios oppressaTac.
ex luxuria exsistat avaritia necesse est, ex avaritia erumpat audacia, die Habsucht artet in Frechheit ausCic.
b)plötzlich von etwas ablenken, abschweifenQuint. 4, 3, 17
c)in etwas ausbrechen, plötzlich in einen Zustand übergehen, besonders in heftige Gemütsbewegungen
mit in oder ad und Akkusativ
ad minasTac.
in omne genus crudelitatis, ausbrechen, verfallenSuet.
in iurgia patris (in Schmähungen gegen den Vater)Iustin.
in verba, Symm
und so
dum istaec igitur apud me tacitus evolvo, Caecilius erumpit (bricht C. in die Worte aus) mit folgender direkter RedeMinuc. Fel. 40 in.
d)gegen oder über jemanden ausbrechen, losbrechen
sentire potuit sermones iniquorum in suum potissimum nomen erumpereCic.
erumpunt saepe vitia amicorum tum in ipsos amicos tum in alienos, brechen hervor an usw.Cic.
erupturas in rem publicam coniurationes inultas patiQuint.
c)ausbrechen, zum Ausbruch kommen, ans Licht kommen, offenbar werden
cum illa coniuratio ex latebris atque ex tenebris erupissetCic.
quod (scelus) nuper eruperatLiv.
ante triennium fere, quam Egnatianum scelus erumperetVell.
si illustrantur, si erumpunt omniaCic.
f)ausbrechen, einen Ausgang gewinnen, ausschlagen, ausarten
haec quo sint eruptura, timeoCic.
videntur haec aliquo erupturaCic.
ut quorsum (dominatio) eruptura sit timeamusCic.
er. in omnium perniciemLiv.
in publicam perniciemTac.
ad perniciem civitatisCic.
ad ultimum seditionisLiv.
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
ē-rumpō, rūpī, ruptus, ere.
I)Transitive, to cause to break forth, emit, throw out
Canis erumpit ignīsCic. poet.
portis se forasCaes.
unde se erumpit EnipeusVerg.
To break through
nubemVerg.
vis piscium Pontum erumpensTac.
Figuratively, to pour forth, wreak
in me stomachumCic.
in eas (navīs) iracundiamCaes.
iram in hostīsLiv.
II)Intransitive, to break out, burst forth, sally forth
dato signo ex castrisCaes.
(ignes) ex Aetnae vertice erumpuntCic.
portisSall.
noctuCaes.
per hostīsLiv.
Figuratively, to break out, burst forth
cum illa coniuratio ex latebris erupissetCic.
si erumpunt omnia? are disclosedCic.
erumpat me digna voxCic.
erupit deinde seditioLiv.
erumpunt saepe vitia in amicosCic.
ne istaec fortitudo in nervum erumpat, i.e. end in bringing you to the stocksTer.
rem ad ultimum seditionis erupturamLiv.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu