konsonant.-Konjugation
expōnere
expōnō exposuī expositum
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
ex-pōno, posuī, positum, ere, heraussetzen, offen hinsetzen, aufstellen
I)eigentlich
A)im Allgemeinen
scalas, hinsetzen, anlegenVerg. Aen. 10, 654
fenum Graecum in sole aut in furno, ut siccescatCol. 12, 28, 1
eam (partem foliorum inferiorem) supra fieri et exponi ad oculos et ad solemGell. 9, 7, 1
bildlich
vitam in oculis atque in conspectu omniumCic. div. in Caec. 27
totam causam explicemus atque ante oculos expositam consideremusCic. Rosc. Am. 34
daher von Örtlichkeiten: expositus, frei daliegend, hinliegend, sich erstreckend
expositae prope in ipsis litoribus urbesLiv.
Numidia ad ripas exposita fluminis AmpsaciMela
rupes exposta (= exposita) pontoVerg.
B)insbesondere
1)an das Land setzen
a)an das Land werfen, ~ spülen
os (Orphei) peregrinis arenisOv. met. 11, 56
contortas fundo rates Tauromenitanis litoribus (von der Charybdis)Pacat. pan. 26, 4
b)als nautischer terminus technicus
α)an das Land setzen, landen, ausladen, ausschiffen
leblose Gegenstände
advexi, exposuiCic.
exp. frnmentumCic.
merces suasICt.
tegulas de navibusLiv.
Personen (besonders Truppen)
copias, milites, exercitumCaes.
ibi ThemistoclemNep.
milites (ex) navibusCaes.
filium in terramCaes.
milites oder exercitum in terramCaes. Liv.
legiones in terramVell.
aliquem in litusLiv., in litoreSuet.
aliquem in portu TarentinoIustin.
exercitum in AfricaLiv.
milites ad eum locum, qui appellabatur PalaesteCaes.
daher scherzhaft
ego istos amasios hoc ictu exponam (an die Luft setzen) atque omnes eiciam forasPlaut. truc. 658
paene exposivit cubito, hat mich fast auf den Sand gesetztPlaut. Cas. 853
β)über Bord werfen
onusMarcian. dig. 39, 4, 16. § 8
2)öffentlich aufstellen
aliquid venditioniTac.
besonders zur Schau
vasa SamiaCic.
und
magnum argenti pondus (eine Masse von Silbergeschirr)Caes.
aliquem populo videndumOv.
copias in omnibus collibus, gleichsam ausstellen, offen aufstellenCaes.
3)ein Kind an einem Ort aussetzen
puellamKomiker
puerumIustin.
puerosLact.
filiosTert.
puellam ad necemPlaut.
in proxima alluvie puerosLiv.
infantem ad ianuam matrisSuet.
ingenuus in Gallia natus, sed expositusSuet.
substantivisch
expositum agnoscere, recipereQuint.
lex de expositisQuint.
4)eine Pflanze usw. ins Land setzen
mense Februario seu planta seu semen exponiturPallad. 3, 25, 31
II)übertragen
1)aufstellen, vor Augen legen
a)im Allgemeinen
praemia alicuiCic.
vitam suam ad imitandumCic.
factum (zur Nachahmung)Cic.
b)aussetzen = zur Verfügung stellen
alicui DCCCCic.
per urbes benigne commeatusLiv.
colores alicui ad variandumCic.
c)als juristischer terminus technicus: schriftlich ausstellen
epistulam (einen Schein) in eos exposuitICt.
exp. cautionem in aliquemICt.
2)mündlich oder schriftlich darlegen
a)auseinandersetzen, darstellen, zeigen, schildern, beschreiben, abhandeln
vitam alicuius totamCic.
mores GraiorumNep.
aliquem versibusNep.
breviter consulatum alicuiusCic.
Africae situm paucisSall.
mandata in senatuCic.
plura de aliquoNep.
bloß
de vita imperatorumNep.
mit folgendem indirekten Fragesatz (mit qui, quid, quemadmodum und dergleichen)Lucr.Cic. und andere
mit folgendem AcI (= zeigen, dartun)Lucr. 1, 121Cic. Tusc. 1, 26
b)den Inhalt von etwas in Worte kleiden, aufsetzen, aufstellen
condiciones pacisIustin.
orationem obliquamIustin.
3)aussetzen = preisgeben, bloßstellen, gewöhnlich exponi oder expositum esse und Partizip expositus
a)der Lage, Stellung nach
ager expositus ventisPlin.
locus expositus solibusPlin.
mare procellis undique expositumMela
mare in omnes tempestates expositumSen.
mare nimiā propinquitate ad pericula classium externarum expositumLiv.
expositi adversus ItaliamLiv.
ut (exercitus) undique hosti exponereturFlor.
expositus ad ictusLiv. Curt.
ad omnes ictusCurt.
contra magnas copias se expositum videreAuct. b. Afr.
b)den Verhältnissen nach
ne inermes provinciae barbaris nationibus exponerenturTac.
expositum ad invidiam Marcelli nomenTac.
ut minus ad iniurias fortunae simus expositiSen.
libertas exposita ad iniurias MasinissaeLiv.
ira magis exposita contemptui estSen.
absolut
(iracundi) simplices videntur, quia expositi sunt, weil sie (der Tücke) preisgegeben sindSen. de ira 2, 16, 3
bei Spätlateinern oft = dem Hohn preisgeben
nomen deiLact.
vitia patriarcharumAmbros.vergleiche Bünem. Lact. 1, 7. § 7
4)ablegens. Bünem, Lact. 3, 26, 13 u. 7, 5, 22; Rönsch, Itala p. 364
nomen virginitatisArnob.
infantiamLact.
veterem hominemTert.
curasArnob.
☞Archaistisches Perfekt exposivitPlaut. Cas. 853
Synkopiertes Partizip Perfekt expostusCato r. r. 151, 2Verg. Aen. 10, 694Stat. Theb. 5, 551 und 7, 197
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
ex-pōnō, posuī, positus (expostusVerg.), ere, to put out, set forth, expose, exhibit
vasaCic.
argentum in aedibusCic.
ratis Expositis stabat scalis, laid outVerg.
alqd venditioniTac.
Of children, to expose, abandon
Is quicum expositast gnataTer.
puerosLiv.
To set on shore, land, disembark
milites ex navibusCaes.
socios de puppibus altis Pontibus, by bridgesVerg.
expositis copiisCaes.
in AfricāLiv.
ibi ThemistoclemNep.
exercitumCaes.
quartā exponimur horāHor.
advexi frumentum, exposui, unloadedCic.
exponimur orbe Terrarum, are excludedOv.
To offer, tender, be ready to pay
ei DCCCCic.
To leave exposed, expose, lay open
ad ictūsLiv.
rupes exposta pontoVerg.
Figuratively, to exhibit, expose, reveal, publish, offer, set forth
causa ante oculos expositaCic.
expositā ad exemplum nostrā re pCic.
To set forth, exhibit, relate, explain, expound
sicuti exposuiCic.
quae adhuc exposuiCic.
rem breviterCic.
Africae situm paucisSall.
causas odiiOv.
artīs rhetoricasCic.
eadem multitudiniCaes.
animos remanere post mortemCic.
res quem ad modum gesta sitCic.
quid hominis sitCic.
plura de alquoNep.
exposito, quid iniquitas loci posset, etc.Caes.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu