Adjektiv a/o-Dekl. dreiendig

altus a um

Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:

1. altus, a, um, Partizipial-Adjektiv mit Komparativ und Superlativ (von alo), groß geworden, groß; daher je nach der Stellung des Beschauers hoch oder tief

I)hoch

A)nach oben gemessen (Gegensatz humilis, profundus)

1)eigentlich

limen caeliAcc. fr.

parietesEnn. fr.

arborLucr.Scrib.

mons altusLiv., altissimusCaes.

altus tumulusLiv.

alta turrisCurt.

ripaCaes.

nixCaes.

nivesCurt.

terraCurt.

cubiculumCic.

crux altaPlin., altissimaIustin.

castella aliquanto altioraLiv.

gradus altiVerg.

altus ac profundus alveus (Nili)Sen.

iam altae in segetibus herbaeLiv.

altissimus caeli complexusCic.

wie αἰπύς als Beiwort großer Städte (wegen der hohen Lage oder der hohen Mauern)

Carthago, RomaVerg.

urbesHor.

altiorem fieri, sich erheben, indem man auf die Zehen tritt, sich in die Brust werfenCic.

so

altum incedere, den Kopf hoch tragen (von Stolzen)Sen.

mit Akkusativ des Maßes

orbes digitos III altiCato

maceria alta pedes VCato

signum (Standbild) septem pedes altum aut maiusLiv.

mit Genitiv

pyramides latae pedum quinum septuagenum, altae centum quinquagenumVarr. fr.

turris alta LX cubitorumVitr.

mit Ablativ des Maßes beim Komparativ

stipites binis pedibus altiores facitoCato

columella tribus cubitis non altiorCic.

mit tenus und Genitiv

aqua ferme genus tenus (bis ans Knie) altaLiv.

mit minus (in geringerem Grad) beim Komparativ

num minus hic toto est altior orbe cinis? ist diese Asche in geringerem Grad höher als der ganze Erdkreis?Ov. fast. 1, 526

substantivisch: altum, ī, neutrum, die Höhe

a)im Allgemeinen

in altum editae arcesSen.

vergleiche

ordo senatorius quasi editus in altumCic.

aedificia in altum editaTac.

quae nervo tormentisve in altum exprimunturSen.

despectio ex altoCael. Aur.

ex alto deiecti, die einen Sturz von der Höhe getanPlin.

ex alto cadentesFirm. math. 8, 20. p. 226, 1

altiora petrae, der höhere Teil (Gegensatz ima und summa)Curt. 8, 11 (39), 6

b)insbesondere

α)die Höhe des Himmels

ex altoEnn. bei Cic.Plin.

und

ab altoVerg.

alto decidere (von Vögeln), aus der Luft fallenDict.

β)die Höhe = das hohe Meer, die hohe See

longe in altum abscederePlaut.

in altum provehiLiv. fr.Plin.Cic. (bildlich)

in altum eminereLiv.

in portum ex alto invehiCic.

libero mari vela in altum dareLiv.

in alto destitui (von Schiffen)Naev. fr.

und so

in alto constituiCaes.

eminet in altum lingua (die Landzunge)Liv.

in altum se proripereApul.

et terris iactatus et altoVerg.

bildlich

ego in alto vitiorum omnium sum, ich woge auf einem Meer von lauter GebrechenSen. de vit. beat. 18, 1 (17, 4)

2)übertragen

a)von den Stufen der Ehre und des Glücks

altior locusCic.

altior dignitatis gradusCic.

altissimus amplissimusque dignitatis gradusCic.

altissimae civium dignitatesPlin. ep.

altissimum maiestatis fastigiumVal. Max.

altior ordoSen. ad Polyb. 6, 2

altissima fortuna, die höchste Stufe des GlücksCurt.

substantivisch

excelsa et alta sperare, Hocherhabenes, eine hervorragende und hohe StellungLiv.

alta cupereSall.

altiora meditariSuet.

altissima cupereTac.

amor in altioribus standi, zu höherer StellungArnob. 7, 14

b)von der Stimme usw.: laut, hell

altiore voceCatull.

altissimus sonusQuint.

c)von Gottheiten und hohen Personen, auch personifizierten Wesen: erhaben, hehr

ApolloVerg.

CaesarHor.

RomaOv.

Carthago, probrosis altior Italiae ruinis, erhabener durch usw.Hor.

alto a sanguine divûmVerg.

daher substantivisch von Gott

altusCommod. apol. 962 und instr. 2, 7, 6 und altissimus Commod. apol. 362 und instr. 2, 7, 3

und durch Geburt hoch, hochgeboren

AeneasHor.

inter altissimas condiciones (unter hochgestellten Partien) generum eligerePlin. ep. 1, 10, 8

d)in Bezug auf den Ausdruck: erhaben (Gegensatz humilis)

neque humilem et abiectam orationem, nec nimis altam et exaggeratam probatCic. or. 192

e)in Bezug auf Geist und Gesinnung: hoch, erhaben

te natura excelsum quendam et altum genuitCic.

magnus et altus vir, vir altus et excellensCic.

altus, excelsus, humana despiciensCic.

homo altā mente praeditusCic.

qui altiore animo suntCic.

digna prorsus cogitatio animo tuo, sed altior nostroCurt.

altissimum planeque poëticum ingeniumPlin. ep.

nihil altum, nihil magnificum ac divinum suspicere possunt, qui etc.Cic.

daher poetisch

altus vultus, hohe Miene = stolze Verachtung, GleichgültigkeitHor.

f)in Bezug auf den Grad des inneren Gehalts: hoch

alta in senatu sententia, sinnschwereVal. Max.

artes altioresQuint.

altiora studia artesquePlin. ep.

altiores disciplinaeQuint.

altiores litteraeSen.

altior prudentiaVal. Max.

altissima eruditio ac prudentiaQuint.

altissima moderatioVal. Max.

B)in die Weite gemessen = weit entfernt

übertragen, besonders von der Zeit

alta vetustas, das hohe AltertumSil. 1, 26

altior memoria, ältere ZeitenCic. de fin. 5, 3

neutrum substantivisch

aliquid ex alto (weit) petereVerg., repetereCic., appetereAcc. tr. fr.

II)tief

A)nach unten gemessen

1)eigentlich (Gegensatz summus)

aqua, flumenCaes.

limus, sabulumCurt.

radix, stirpsCic.

mit Akkusativ des Maßes

quinquaginta cubita altum marePlin.

mit Ablativ des Maßes

scrobes tribus pedibus altaePallad.

beim Komparativ

lacus XL cubitis altiorPlin. ep.

substantivisch: altum, ī, neutrum, die Tiefe des Wassers usw.

puteus in altum actusSen.

ex alto emergereCic.

vada altioribus (den tieferen Stellen des Meeres) innataSen. rhet.

2)übertragen

a)wie tief, von Zuständen der Ruhe, Stille usw.

omnes magistratus oblivio alta suppressitSen. phil.

somnus altusLiv., altiorCurt., altissimusSen.

altus soporCurt.

quiesVerg.

otiumPlin. ep.

silentiumVerg.Sen.und andere

altissimum silentiumQuint.Amm.

altissima tranquillitasPlin. ep.

securitas, oblivioSen.

alta nox, die tiefe, stockfinstere NachtSen. ad Marc. 26, 3; nat. qu. 1, 16, 7; 5, 15, 4Sen. Med. 732; Agam. 764 (726)Apul. met. 1, 17

b)tief innerlich, tiefer sitzend, tiefer haftend

altā menteVerg. (aber altā mente praeditus = tief eindringendCic. Mil. 21)

altiores gemitusSen. rhet.

altior sollicitudoQuint.

pavorTac.

malum, tiefliegendCurt.

c)tief = »versteckt, geheim«

dissimulatioCurt.

si altior istis sub precibus venia ulla latetVerg.

daher von Personen: unergründlich, versteckt

ut erat altus Vopisc. Car. 15, 1

und

alti, tacitiFirm. math. 4, 15

d)substantivisch: altum, ī, neutrum, die Tiefe, das Innere, der Grund der Seele

ingentem molem irarum ex alto animi ciereLiv.

ex alto (tief) dissimulareOv.

vergleiche

non ex alto venire nequitiam, sed summo, quod aiunt, animo inhaerereSen.

B)in die Weite gemessen: tief, tief hineingehend

vallisCaes.

saltusLiv.

portus, stabulaVerg.

pectus, die tief gewölbte BrustVerg.

cruor, HerzblutLucr.

substantivisch: altum, ī, neutrum, die Tiefe (des Hauses usw.), das Innere

in altum concedereLucr. 4, 915

übertragen: der Zeit nach = uralt

ClaucusOv. fast. 4, 305

sanguisVerg. Aen. 6, 500

Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:

altus, adjective with comparative and superlative Participle of alo, nourished, grown great, high, lofty, tall

altior illis, tallerOv.

montesVerg.

By metonymy, deep

altissimae radicesCic.

altissima fluminaCaes.

altior aquaCaes.

volnusVerg.

Figuratively, high, elevated, lofty

altissimus dignitatis gradusCic.

rex aetheris IuppiterVerg.

CaesarHor.

RomaOv.

te natura altum genuitCic.

qui altiore animo suntCic.

alta sperare, greatnessLiv.

Of the countenance, proud, stern, disdainful

Reiecit alto dona VoltuHor.

Deep, profound

somnusHor.

quiesVerg.

dissimulatioCurt.

Ancient, old, remote

altior memoriaCic.

genus alto a sanguine TeucriVerg.

SarpedonVerg.


Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu