Adjektiv a/o-Dekl. dreiendig
altus a um
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
1. altus, a, um, Partizipial-Adjektiv mit Komparativ und Superlativ (von alo), groß geworden, groß; daher je nach der Stellung des Beschauers hoch oder tief
I)hoch
A)nach oben gemessen (Gegensatz humilis, profundus)
1)eigentlich
limen caeliAcc. fr.
parietesEnn. fr.
arborLucr.Scrib.
mons altusLiv., altissimusCaes.
altus tumulusLiv.
alta turrisCurt.
ripaCaes.
nixCaes.
nivesCurt.
terraCurt.
cubiculumCic.
crux altaPlin., altissimaIustin.
castella aliquanto altioraLiv.
gradus altiVerg.
altus ac profundus alveus (Nili)Sen.
iam altae in segetibus herbaeLiv.
altissimus caeli complexusCic.
wie αἰπύς als Beiwort großer Städte (wegen der hohen Lage oder der hohen Mauern)
Carthago, RomaVerg.
urbesHor.
altiorem fieri, sich erheben, indem man auf die Zehen tritt, sich in die Brust werfenCic.
so
altum incedere, den Kopf hoch tragen (von Stolzen)Sen.
mit Akkusativ des Maßes
orbes digitos III altiCato
maceria alta pedes VCato
signum (Standbild) septem pedes altum aut maiusLiv.
mit Genitiv
pyramides latae pedum quinum septuagenum, altae centum quinquagenumVarr. fr.
turris alta LX cubitorumVitr.
mit Ablativ des Maßes beim Komparativ
stipites binis pedibus altiores facitoCato
columella tribus cubitis non altiorCic.
mit tenus und Genitiv
aqua ferme genus tenus (bis ans Knie) altaLiv.
mit minus (in geringerem Grad) beim Komparativ
num minus hic toto est altior orbe cinis? ist diese Asche in geringerem Grad höher als der ganze Erdkreis?Ov. fast. 1, 526
substantivisch: altum, ī, neutrum, die Höhe
a)im Allgemeinen
in altum editae arcesSen.
vergleiche
ordo senatorius quasi editus in altumCic.
aedificia in altum editaTac.
quae nervo tormentisve in altum exprimunturSen.
despectio ex altoCael. Aur.
ex alto deiecti, die einen Sturz von der Höhe getanPlin.
ex alto cadentesFirm. math. 8, 20. p. 226, 1
altiora petrae, der höhere Teil (Gegensatz ima und summa)Curt. 8, 11 (39), 6
b)insbesondere
α)die Höhe des Himmels
ex altoEnn. bei Cic.Plin.
und
ab altoVerg.
alto decidere (von Vögeln), aus der Luft fallenDict.
β)die Höhe = das hohe Meer, die hohe See
longe in altum abscederePlaut.
in altum provehiLiv. fr.Plin.Cic. (bildlich)
in altum eminereLiv.
in portum ex alto invehiCic.
libero mari vela in altum dareLiv.
in alto destitui (von Schiffen)Naev. fr.
und so
in alto constituiCaes.
eminet in altum lingua (die Landzunge)Liv.
in altum se proripereApul.
et terris iactatus et altoVerg.
bildlich
ego in alto vitiorum omnium sum, ich woge auf einem Meer von lauter GebrechenSen. de vit. beat. 18, 1 (17, 4)
2)übertragen
a)von den Stufen der Ehre und des Glücks
altior locusCic.
altior dignitatis gradusCic.
altissimus amplissimusque dignitatis gradusCic.
altissimae civium dignitatesPlin. ep.
altissimum maiestatis fastigiumVal. Max.
altior ordoSen. ad Polyb. 6, 2
altissima fortuna, die höchste Stufe des GlücksCurt.
substantivisch
excelsa et alta sperare, Hocherhabenes, eine hervorragende und hohe StellungLiv.
alta cupereSall.
altiora meditariSuet.
altissima cupereTac.
amor in altioribus standi, zu höherer StellungArnob. 7, 14
b)von der Stimme usw.: laut, hell
altiore voceCatull.
altissimus sonusQuint.
c)von Gottheiten und hohen Personen, auch personifizierten Wesen: erhaben, hehr
ApolloVerg.
CaesarHor.
RomaOv.
Carthago, probrosis altior Italiae ruinis, erhabener durch usw.Hor.
alto a sanguine divûmVerg.
daher substantivisch von Gott
altusCommod. apol. 962 und instr. 2, 7, 6 und altissimus Commod. apol. 362 und instr. 2, 7, 3
und durch Geburt hoch, hochgeboren
AeneasHor.
inter altissimas condiciones (unter hochgestellten Partien) generum eligerePlin. ep. 1, 10, 8
d)in Bezug auf den Ausdruck: erhaben (Gegensatz humilis)
neque humilem et abiectam orationem, nec nimis altam et exaggeratam probatCic. or. 192
e)in Bezug auf Geist und Gesinnung: hoch, erhaben
te natura excelsum quendam et altum genuitCic.
magnus et altus vir, vir altus et excellensCic.
altus, excelsus, humana despiciensCic.
homo altā mente praeditusCic.
qui altiore animo suntCic.
digna prorsus cogitatio animo tuo, sed altior nostroCurt.
altissimum planeque poëticum ingeniumPlin. ep.
nihil altum, nihil magnificum ac divinum suspicere possunt, qui etc.Cic.
daher poetisch
altus vultus, hohe Miene = stolze Verachtung, GleichgültigkeitHor.
f)in Bezug auf den Grad des inneren Gehalts: hoch
alta in senatu sententia, sinnschwereVal. Max.
artes altioresQuint.
altiora studia artesquePlin. ep.
altiores disciplinaeQuint.
altiores litteraeSen.
altior prudentiaVal. Max.
altissima eruditio ac prudentiaQuint.
altissima moderatioVal. Max.
B)in die Weite gemessen = weit entfernt
übertragen, besonders von der Zeit
alta vetustas, das hohe AltertumSil. 1, 26
altior memoria, ältere ZeitenCic. de fin. 5, 3
neutrum substantivisch
aliquid ex alto (weit) petereVerg., repetereCic., appetereAcc. tr. fr.
II)tief
A)nach unten gemessen
1)eigentlich (Gegensatz summus)
aqua, flumenCaes.
limus, sabulumCurt.
radix, stirpsCic.
mit Akkusativ des Maßes
quinquaginta cubita altum marePlin.
mit Ablativ des Maßes
scrobes tribus pedibus altaePallad.
beim Komparativ
lacus XL cubitis altiorPlin. ep.
substantivisch: altum, ī, neutrum, die Tiefe des Wassers usw.
puteus in altum actusSen.
ex alto emergereCic.
vada altioribus (den tieferen Stellen des Meeres) innataSen. rhet.
2)übertragen
a)wie tief, von Zuständen der Ruhe, Stille usw.
omnes magistratus oblivio alta suppressitSen. phil.
somnus altusLiv., altiorCurt., altissimusSen.
altus soporCurt.
quiesVerg.
otiumPlin. ep.
silentiumVerg.Sen.und andere
altissimum silentiumQuint.Amm.
altissima tranquillitasPlin. ep.
securitas, oblivioSen.
alta nox, die tiefe, stockfinstere NachtSen. ad Marc. 26, 3; nat. qu. 1, 16, 7; 5, 15, 4Sen. Med. 732; Agam. 764 (726)Apul. met. 1, 17
b)tief innerlich, tiefer sitzend, tiefer haftend
altā menteVerg. (aber altā mente praeditus = tief eindringendCic. Mil. 21)
altiores gemitusSen. rhet.
altior sollicitudoQuint.
pavorTac.
malum, tiefliegendCurt.
c)tief = »versteckt, geheim«
dissimulatioCurt.
si altior istis sub precibus venia ulla latetVerg.
daher von Personen: unergründlich, versteckt
ut erat altus Vopisc. Car. 15, 1
und
alti, tacitiFirm. math. 4, 15
d)substantivisch: altum, ī, neutrum, die Tiefe, das Innere, der Grund der Seele
ingentem molem irarum ex alto animi ciereLiv.
ex alto (tief) dissimulareOv.
vergleiche
non ex alto venire nequitiam, sed summo, quod aiunt, animo inhaerereSen.
B)in die Weite gemessen: tief, tief hineingehend
vallisCaes.
saltusLiv.
portus, stabulaVerg.
pectus, die tief gewölbte BrustVerg.
cruor, HerzblutLucr.
substantivisch: altum, ī, neutrum, die Tiefe (des Hauses usw.), das Innere
in altum concedereLucr. 4, 915
übertragen: der Zeit nach = uralt
ClaucusOv. fast. 4, 305
sanguisVerg. Aen. 6, 500
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
altus, adjective with comparative and superlative Participle of alo, nourished, grown great, high, lofty, tall
altior illis, tallerOv.
montesVerg.
By metonymy, deep
altissimae radicesCic.
altissima fluminaCaes.
altior aquaCaes.
volnusVerg.
Figuratively, high, elevated, lofty
altissimus dignitatis gradusCic.
rex aetheris IuppiterVerg.
CaesarHor.
RomaOv.
te natura altum genuitCic.
qui altiore animo suntCic.
alta sperare, greatnessLiv.
Of the countenance, proud, stern, disdainful
Reiecit alto dona VoltuHor.
Deep, profound
somnusHor.
quiesVerg.
dissimulatioCurt.
Ancient, old, remote
altior memoriaCic.
genus alto a sanguine TeucriVerg.
SarpedonVerg.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu