konsonat. Dekl. (3. Dekl.)
cōgitātiō cōgitātiōnis f
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
cōgitātio, ōnis, feminin (cogito), das Denken
I)im Allgemeinen
1)aktiv
a)das Denken = Sich-Vorstellen, der Gedanke, die Vorstellung als Handlung (auch im Plural)
vis cogitationisCic.
cogitatione celerVell.
cogitatio in se ipsa vertiturCic.
dicebas, speciem dei percipi cogitatione, non sensuCic.
quod neque oculis neque auribus neque ullo sensu percipi potest, cogitatione tantum et mente complectimur, fassen wir durchs D. zusammen, fassen wir als Begriff aufCic.
und so oft
aliquid cogitatione complecti, aliquid intellegere et cogitatione comprehendereCic., aber cogitatione complecti aliquem absentem, jemanden in Gedanken umarmenCic.
fingere aliquid cogitationeCic.
cum mens nostra quidvis videatur cogitatione posse depingereCic.
ea, quae cogitatione depingimus, die Bilder unserer PhantasieCic.
quoties in eam cogitationem necesse est et tu veneris et nos saepe incĭdimusServ. Sulpic. in Cic. ep.
ne in cogitationem quidem cadit, es kann nicht einmal gedacht werdenCic.
si tantummodo ad cogitationem valent, nur für die Vorstellung möglich sindCic.
mit objektivem Genitiv = der Gedanke an etwas, die Vorstellung von usw.
sollicitum autem te habebat cogitatio cum officii, tum etiam periculi meiCic.
mire quam illius loci non modo usus, sed etiam cogitatio delectatCic.
ipsā cogitatione suscepti muneris fatigorQuint.
mit folgendem indirekten Fragesatz
occurrit cogitatio, qualis etc.Cic. Tusc. 1, 55
subit cogitatio animum, qui belli casus … sitLiv. 42, 49, 4
numquam dimittere videtur cogitationem, cuius filius sitBrut. bei Cic. ad Brut. 2, 3
mit folgendem AcI
sedet illa cogitatio, quosdam fore, qui etc.Quint. 1, 7, 33
und so mit folgendem AcI
subit cogitatio animum oder aliquemLiv. 36, 20, 3Sen. de brev. vit. 19, 3
und bloß
subit cogitatioLiv. 25, 24, 14
b)das Denken, der Gedanke = das Denken und Sinnen, das Nachsinnen, Nachdenken, die Berechnung, Überlegung (bei Cicero auch als Vermögen, Kraft = Denkvermögen, Denkkraft, besonders neben ratio, mens, consilium)
absolut
homo solus … particeps rationis et cogitationisCic.
inquieta cogitatio, unaufhörliches N.Cels.
c. tacitaCic., fortuitaQuint.
male cohaerens cogitatioQuint.
in cogitatione defixum esseCic.
ad patriam liberandam ferebatur omni cogitationeNep.
ad hanc causam non sine aliqua spe et cogitatione venerunt, BerechnungCic.
cogitationem in posterum diem differreSuet.
cogitationem avertere a miseriisCic.
avertere aliquem in universi belli cogitationem tali orationeLiv.
cogitationem de aliqua re suscipere, über etwas eine Überlegung anstellenCaes. in Cic. ep.
Plural
haec contentio occupaverat cogitationes hominum, das N., die AufmerksamkeitLiv.
abicere cogitationes omnes suas in rem humilem abiectamqueCic.
avertere cogitationes hominum a foro certaminibusque ad domum curamque corporum nutriendorumLiv.
omnes suas curas et cogitationes in eam (rem publicam) conferreCic.
ad id unum omnes cogitationes intendereLiv.
omnes vigilias, curas, cogitationes in rei publicae salute defigereCic.
traducere cogitationes alicuius ad voluptatesCic.
mit objektivem Genitiv
ad reliquam cogitationem belli sese recepitCaes.
Philippus totus in Persea versus cum eo cogitationes eius rei dies ac noctes agitabatLiv.
so auch
cogitationibus suis traditusSen.
mit folgendem indirekten Fragesatz
quaeris, ut suscipiam cogitationem (Überlegung anstelle), quidnam istis agendum putemCic. ad Att. 14, 20, 4
2)passiv: der Gedanke, die Vorstellung
quaero a vobis, num ullam cogitationem habuisse videantur ii, qui etc.Cic.
si hanc cogitationem homines habuissent, ut nemo se meliorem fore eo, qui optimus fuisset, arbitrareturQuint.
besonders im Plural
intimae cogitationes, die innersten EmpfindungenCic.
cogitationes stultae barbarorumHirt. b. G.
alicuius malae cogitationesCic.
reticere cogitationes suasCic.
mandare litteris cogitationes suasCic.
discutere alicuius tristes cogitationesCels.
posteriores enim cogitationes (ut aiunt) sapientiores solent esse (Übersetzung von: αἱ δεύτεραί πως φροντίδες σοφώτεραι)Cic. Phil. 12, 5
II)insbesondere: das Denken, Sinnen auf etwas, das Vorhaben
1)aktiv
accusationis c.Cic.
semper versari in rerum novarum cogitationeCic.
rerum novarum cogitatione abstinereTac.
2)passiv: der Gedanke, das Vorhaben = der Entschluss, Plan
ipse maestus et magnae cogitationis manifestusTac.
vix a tam praecipite cogitatione revocatusSuet.
minor cogitatio (Nebenplan) intervenit maiori (Hauptplan)Liv.
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
cōgitātiō, ōnis, feminine cogito, a thinking, considering, deliberating, thought, reflection, meditation, imagination
cogitatio in se ipsā vertiturCic.
commentatio et cogitatioCic.
acerrima et attentissimaCic.
simplices, magnasTac.
timoris praeteritiCic.
occurrit cogitatio, qualis animus sitCic.
The faculty of thought, reasoning power
(homo) particeps cogitationisCic.
esse ingenio et cogitatione nullā, of no intellectual forceCic.
A thought, opinion, judgment, resolution, design, plan, project
omnes meas cogitationes in rem publicam conferebamCic.
mandare litteris cogitationes suasCic.
multae et gravesCic.
sapientioresCic.
saevaTac.
reliqua belli, i.e. plans for continuing the warCaes.
minor intervenit maioriLiv.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu