konsonant.-Konjugation
intendere
intendō intendī intentum
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
in-tendo, tendī, tentum, ere
I)hinstrecken (entgegenstrecken), herstrecken, hinrichten, hinwenden, wohin strecken, spannen, lenken, richten, wenden
1)eigentlich
a)überhaupt
brachiaOv.
manumTac.
palmasOv.
dextram ad statuamCic.
aciem acrem in omnes partesVerg.
oculos in vultum legentisIustin.
brachia remis, die Ruder ergreifenVerg.
manus verberibus ultro, entgegenstreckenTac.
b)wohin richten, strecken, zücken, zielen
von Waffen
telaSall.
hastas, vorstreckenLiv.
tormenta, die Geschütze bedienenCurt.
sagittam, abschnellenVerg.
telum in iugulumPlin. ep.
tela iugulis civitatisCic.
bildlich
de ducentis nummis primum intendam ballistam in senem, will ich auf den Leib rückenPlaut. Bacch. 709
2)übertragen
a)transitiv
α)seine Bewegung wohin einschlagen, antreten, sich anschicken zu usw.
iter ad oder in mit AkkusativLiv.
fugam eodemCurt.
fugam ad EuphratemCurt.
longe diversam (in ganz verschiedener Richtung) fugamCurt.
longiorem fugamCurt.
novum alveum, sich bahnenCurt.
β)seinen Geist usw., wohin richten, wenden, lenken
illuc mentemQuint.
animum eo (dahin) oder quo (wohin)Cic.
mentem oder animum in aliquidCic.
animum ad aliquidCic.
oculos mentesque ad pugnamCaes.
animum alicui reiHor. Quint.
bloß intendere alicui reiMin. Fel. 7, 5 und 17, 9
considerationem in aliquid, cogitationes ad aliquidCic.
sensus ad aliquidCic.
curam in aliquidLiv.
omnes curas in aliquemCurt.
dolorem in ultionis solaciaIustin.
γ)eine Tätigkeit usw. feindlich gegen jemanden richten, erheben, anstrengen, über jemanden verhängen
eo bellumLiv.
totum bellum in Hispaniam HannibalemqueLiv.
periculum alicui oder in aliquemCic.
fallaciam in aliquem, auf den Leib (Pelz) rücken mit usw.Ter.
alicui dolum, eine Falle legenCurt.
alicui probra ac minas, ausstoßen gegen usw.Tac.
alicui litem oder actionem perduellionisCic.
crimen in aliquemLiv.
und
adulterii crimen alicuiSuet.
b)intransitiv oder reflexiv
α)wohin seine Richtung (Wegrichtung) nehmen, sich wenden, seinen Weg nehmen oder einschlagen
quo intendam?Ter.
quo intenderat (sein Reiseziel), in Manliana castra pervenitCic.
und (bildlich in der Rede)
ante … quam illuc proficiscare, quo te dicis intendereCic.
β)sein Streben auf etwas richten, wohin sein Ziel richten
huc igitur intendit, dahin ging sein StrebenTac.
und so
huc potius intenderetTac.
ea (natura) non satis proficere potuisset, nisi eodem (ebendahin) studio atque imitatione intendissetCic.
itaque, quocumque intenderat, res adversae erantSall.
von Leblosem
ubi Marius haruspicis dicta eodem intendere (ebendahin zielen, hindeuten) videtSall.
γ)seine Aufmerksamkeit auf etwas richten, auf etwas spannen, aufmerken, achten, lauern
in rem novamQuint.
ad nuptias CleopatraeIustin.
Vergleiche 1. intentus
δ)seine geistige Tätigkeit auf etwas richten, einer Sache sich widmen, ergeben sein, nach etwas streben, mit etwas sich beschäftigen
in Italiam resque urbisTac.
ad publicas curasTac.
se alienis negotiisTac.
Vergleiche 1. intentus
II)anspannen, spannen
1)eigentlich
a)überhaupt
arcumCic.
chordasCic.
citharamCensor.
velaVerg.
faucesCic.
cutemPhaedr.
b)prägnant
α)mit Dativ oder absolut: spannen, ausspannen
coronas postibusOv.
vincula stuppea colloVerg.
retia ad feras capiendasDonat. Ter. Andr. 4, 3, 18
spissae nubes se intendunt (caelo), überziehen den HimmelCurt.
primis se intendentibus tenebris, mit eben anbrechender DunkelheitLiv.
β)mit Ablativ: mit etwas bespannen, beziehen
tabernacula carbaseis velisCic.
sellam lorisQuint.
locum sertisVerg.
citharam nervisQuint.
brachia tergo, mit dem Cästus umwindenVerg.
gracili geminas stamine telasOv.
2)übertragen
a)anspannen, anstrengen
ingeniumSall.
animumCic.
se ad firmitatemCic.
b)etwas anstreben, sich zu etwas anschicken, etwas beabsichtigen
consiliumTer.
si Antonius quod animo intenderat perficere potuissetCic.
neque quod intenderat perficere potestSall.
mit folgendem Infinitiv
fugā salutem petere intenderuntCaes.
in potestatem redigere animo intenditTac.
mit folgendem ut und Konjunktiv
intendentes, ut oratores fiantQuint.
und (mit vorhergehendem allgemeinem Akkusativ)
non quod intenderat, ut Adherbalis potiretur, efficere potuitSall.
c)anspannen, steigern, heben, erhöhen
α)extensiv
vocemVerg. Quint.
spiritum (das Atmen)Curt.
β)intensiv
alimentorum pretiaTac.
officia (Diensteifer)Sall.
odium, formidinem, metumTac.
leges, schärfen (Gegensatz mitigare)Plin. ep.
vera, übertreibenTac.
d)zu beweisen suchen, behaupten
id, quod intenderat, confirmareCic.
mit folgendem AcI
Lupus intendere coepit, se oportere … facereCic.
oder absolut
quomodo nunc intenditCic.
☞Vulgärlateinisches Futur intendebisItala (psalt. Veron.) Habac. 3, 9
vulgärlateinischisches Partizip Perfekt intenditusFronto fer. Als. 3. p. 225, 18 N
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
in-tendō, dī, tus, ere, to stretch out, reach forth, extend
dextram ad statuamCic.
manūsOv.
iubet intendi bracchia velisVerg.
To stretch, spread out, lay, fasten, extend
intendentibus tenebris, spreadingLiv.
tabernacula carbaseis intenta velis, pitchedCic.
coronas PostibusOv.
duro intendere bracchia tergo, bindVerg.
locum sertis, encircledVerg.
vela secundi Intendunt zephyri, swellVerg.
numeros nervisVerg.
To bend, aim, direct
arcumCic.
arma temptare, intendereSall.
tela in patriamCic.
Figuratively, to strain, extend, direct, bend, turn, aim
officia, to be zealous inSall.
aciem acrem in omnīs partes, turns keen looksCic.
digna res est ubi tu nervos intendas tuos, your energiesTer.
quonam hostes iter intendissent, direct their marchLiv.
coeptum iter in ItaliamLiv.
quo nunc primum intendam, whither shall I turn?Ter.
To turn, direct, assail with, aim
intendenda in senemst fallaciaTer.
ubi Hannibal est, eo bellum intendis?Liv.
mihi actionem perduellionisCic.
litem tibiCic.
To urge, incite
eum ad cavendi omnia curamLiv.
se ad firmitatem, braceCic.
To direct, turn, give, lend (often with animus)
intentum animum tamquam arcum habebat, kept on the stretchCic.
quo animum intendat, facile perspicioCic.
ad bellum animum intenditSall.
animum studiisHor.
ubi ingenium intenderis, valetSall.
To increase, magnify, intensify
vocem, raiseVerg.
spiritumCurt.
formidinem, quod, etc.Tac.
huic negatus honor gloriam intenditTac.
vera, exaggerateTac.
To give attention to, purpose, endeavor, intend
quod consilium primum intenderamTer.
infecto quod intenderat negotioSall.
quod animo intenderat, perficereCic.
quo ire intenderantSall.
altum petere intenditLiv.
ut eo quo intendit, perveniat (sc. ire)Cic.
quocumque intenderatSall.
To maintain, assert
Eam sese esseTer.
quo modo nunc intenditCic.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu