konsonant.-Konjugation
lābī
lābor lāpsus sum
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
1. lābor, lāpsus sum, lābī (vergleiche griechisch ὀ-λιβρός, schlüpfrig und althochdeutsch slīfan, gleiten), sich auf einer glatten Oberfläche sanft hinbewegen, gleiten, schlüpfen, schweben, hingleiten, hinschlüpfen, hinschweben, und abwärts = herabgleiten, -schlüpfen, -schweben, und als Anfang des Fallens = sinken
absolut, oder konstruiert mit ad, in, inter, per, sub, super, ab, de, ex und mit bloßem Ablativ
I)im Allgemeinen
1)eigentlich
α)von lebenden Subjekten
von Schlangen
non squamoso ventreProp.
per sinus crebros et magna voluminaOv.
circa donariaOv.
circum tempora, sich schlängelnOv.
inter vestes et levia temporaOv.
angues lapsi in diversumIul. Obsequ.
populus in diversa labitur, verläuft sich nach verschiedenen RichtungenIustin.
abwärts
montibusVal. Flacc.
von Schwimmenden
per aequoraOv.
in magno mariOv.
medio amneOv.
von Schiffenden
rate per aequoraOv.
aquāProp.
von Fliegenden, auf Fittichen Schwebenden
per aurasOv.
pennis, entschweben, von MerkurVerg.
aufwärts
sub sidera, entschwebenVerg.
abwärts
poloVerg.
vom auf dem Wagen durch die Lüfte fahrenden Mars
pronum per aëraOv.
von Herabsteigenden
per funem demissum labiVerg.
bildlich
labi per iter declive senectaeOv.
von Herabsinkenden
semianimem oder moribundum ex equoLiv., suffosso equoTac., und bloß equoHor.
vergleiche
multis labentibus ex equis aut desilientibusLiv.
labi ex rupeCurt.
ex arbore, Capit
per gradus, die Stufen hinabfallenLiv.
super terram, hinsinkenLiv.
β)von leblosen Subjekten
quia continenter laberentur et fluerent omniaCic.
in vanum manus lapsa, die einen Fehlhieb getanCurt.
cum tela de testudine laberenturCurt.
tum (illud iaculum) leni impetu labitur, gleitet sanft (auf dem Wasser) dahinMin. Fel.
abwärts
lapsa cadunt foliaVerg.
lapsus ab arbore ramusOv.
lapsae lacertis, nullo solvente, catenaeOv.
von Kleidern und Waffen
soluta ac velut labens undique togaQuint.
tergo velamina lapsaOv.
labentibus super corpus armisLiv.
von Sternen und dergleichen
vagā et mutabili rationeCic.
advorsum nimbosLucr.
caelo, dahingleiten am usw.Verg.
abwärts
ab aethereOv.
de caeloVerg.
ignem de caelo lapsurumCapit.
von Schiffen
vadisVerg.
von Gewässern: gleiten, dahingleiten, fließen
cum labantur assidue flumina, quaedam concitata rapianturSen.
altissima quaeque flumina minimo sono labiCurt.
altis ripis, dahingleitenHor.
aber
sinistrā ripā, hinwegströmen über usw.Hor.
per CCC stadiaCurt.
sub terras, sub magna terraOv.
abwärts
e fontibusCurt.
diversis de partibus (al. fontibus)Ov.
vertice silvaeOv.
quantum aquarum per gradus cum fragore labentiumSen.
zurück
in caput (Quelle) suum retroOv.
prius vasto labentur flumina ponto, quam etc.Prop.
vado labente, die Flut zurückfloss, abflossTac.
von Tränen: rinnen, träufeln
in genasHor.
per genas in ensemOv.
ex oculisOv.
von anderen Flüssigkeiten: fließen, rinnen, träufeln
in proximum mare (vom flüssigen Bernstein)Tac.
truncis cavis, vom HonigHor.
quid sit, quod guttatim faciat pluviam labiAmob.
pressus pavore sanguis tardius labebatur, floss (hervor)Tac.
vom Feuer
in porticus, hinüberschlagen in usw.Tac.
von Übeln usw., die allmählich in den Körper dringen: sich verbreiten
frigus per artus labiturOv.
dolor lapsus ad artusVerg.
penitus in viscera lapsum serpentis furiale malumVerg.
somnus labitur in artusOv.
2)übertragen
a)gleiten, rinnen
α)von lebenden Subjekten
sed labor longius, ad propositum revertar, ich gerate, ich verliere mich zu weit (in der Rede)Cic.
und so
quin labebar longius, nisi me retinuissemCic.
cadere spe dicuntur, qui levati animo a summo ad inferiora labunturDonat. Ter. Andr. 3, 5, 12
β)von leblosen Subjekten
ilico res foras labitur, liquitur, rinnt das Geld ihm aus dem Haus und zerfließtPlaut.
brevitate et celeritate syllabarum labi putat verba procliviusCic.
sunt (vitia) in lubrico incitataque semel proclivi labuntur sustinerique nullo modo possuntCic.
von der Rede
oratio sedate placideque labitur, gleitet (fließt) dahinCic. or. 92
prosā incipit (sermo eius), versu labitur, pedestri oratione finiturHieron. epist. 53, 8
von Zeit und Leben: dahingleiten, entrinnen, verfließen
assiduo labuntur tempora motu, non secus ac flumenOv.
labitur occulte fallitque volubilis aetas, ut celer admissis labitur amnis aquisOv.
cito pede labitur aetasOv.
tardo pede lapsa vetustasOv.
und so
labuntur tempora, anni, lustraHor.und andere Dichter
b)mit Angabe des Ziels: zu etwas sich hinneigen, in etwas sinken, auf oder in etwas verfallen, geraten
α)von lebenden Subjekten
labor eo, ut assentiar Epicuro, fühle mich zur Ansicht des E. hingezogenCic.
labi ad illos, qui etc.Cic.
veremini, ne labar ad opinionem, möchte dem Wahne verfallenCic.
labi in errorem emendabilemLiv.
in luxuriam, in segnitiamIustin.
in vitiumHor.
in somnum, in soporemPetron.
β)von leblosen Subjekten
civitatum mores lapsi ad mollitiemCic.
omnia in externum lapsa sunt moremCurt.
II)prägnant
A)= delabi, abgleiten, abkommen, vorbeigleiten
1)eigentlich
si viā lapsus est (bildlich)Sen.
cum superiacta tela de testudine laberenturTac.
ne adiectae voces laberentur atque errarent, priusquam sensus (auditus) ab his pulsus essetCic.
2)übertragen
hāc spe lapsus, in der Hoffnung getäuschtCaes.
labi facultatibus, um sein Vermögen kommenICt.
B)ab- oder ausgleiten, straucheln, ausgleitend, strauchelnd fallen
1)eigentlich
agaso pede lapsusHor.
homini nequam lapso et ut allevaretur roganti, ›Tollat te‹, inquit, ›qui novit‹Quint.
2)übertragen: straucheln
a)irre werden
mente, wahnsinnig werdenCels.
und so
lapsi mente, wahnsinnig (Gegensatz sui compotes)Cels.
labi memoriā, einen Gedächtnisfehler begehenSuet.
und: geistig oder moralisch irren, fehlen, sich vergehen
erravit, lapsus est, non putavitCic.
opinione labi posse, voluntate a re publica dissidere nullo pacto posseCic.
in aliqua re consilio oder casu lapsum esseCic.
consilio id magis quam furore lapsos fecisseLiv.
labi per erroremCic. oder erroreICt.
labi propter imprudentiamCic.
imprudentiā lapsum aliquid facere (Gegensatz scientem aliquid delinquere)Liv.
labi imperitiāICt.
in quo vorbo lapsa consuetudo deflexit de viaCic.
labi in officioCic.
in his labi et cadereCic.
qua in re si mediocriter lapsus sum, defendes meum tolerabile erratumCic.
numquam labere, si te audiesCic.
qui sero lapsum revocatisProp.
b)straucheln = zum Fall geneigt sein, dem Fall nahe seins. Halm Cic. Phil. 2, 51
equitem Romanum non libidine, non turpibus impensis atque iacturis, sed experientiā patrimonii amplificandi labentem excepit, fulsit et sustinuit re, fide, hodieque sustinetCic.
cum labentem et prope cadentem rem publicam fulcire cuperetisCic.
ferre praesidium labenti et inclinatae paene rei publicaeCic.
labente deinde paulatim disciplināLiv.
labente iam causā decem virorumLiv.
vidi ego labentes (weichenden) acies et tela caducaProp.
C)= elabi, herausfallen
1)eigentlich
viscera lapsaOv.Lucan.
forte lapsa vox, entschlüpfte, entfalleneTac.
von Personen: entgleiten, entschlüpfen
e manibus custodientiumCurt.
custodiāTac.
2)übertragen
quam nostro illius labatur pectore vultus, entschwindetVerg. ecl. 1, 63
D)herabgleiten, -sinken = schlapp herabhängen
lapsa catena, schleppendeProp.
tenuata de nexibus membra labunturPs. Quint. decl.
besonders von Gliedern Sterbender
caput labens et iam languentia colla levatLucan.
malae labentes, herabsinkende KinnladenSuet.
lapsae genaeSen. poët.
neutrum Plural substantivisch
firmamenta fluidorum ac labentium, des Schlotterigen und SchlappenSen. ep. 102, 25
E)sinken, hinsinken, zusammensinken
1)eigentlich
α)von Personen
calor ossa reliquit, labiturVerg.
sub onere labitur, erliegt der LastPetron.
multi sine morte labunturPetron.
β)von leblosen Subjekten, und zwar von Gebäuden usw.: zusammensinken, einsinken, vor Alter verfallen
lapso fundamentoCurt.
lapsura domusOv.
donec labentes deorum aedes refecerisHor.
von den Augen Schlafender: zufallen, zusinken
labentes ocelliProp.
lapsi somno ocelliProp.
und Sterbender: brechen
labuntur frigida leto luminaVerg.
labentes oculos condere (zudrücken)Ov.
dum labentes oculi ad nostras exclamationes nostrosque planctus admissā paulatim luce laxanturPs. Quint. decl.Vergleiche Burmann Ov. am. 3, 5, 1; trist. 3, 3, 44
2)übertragen
a)sinken = hinschwinden, vom Lebensatem
labens animaTac.
labi spiritum nec ultra biduum duraturumTac.
daher von Sterbenden, denen die Sinne vergehen: in den Tod sinken, sterben
laberis Oebalide, primā fraudate iuventāVerg.
labimur (mir schwinden die Sinne), i, miseram solare parentemStat.
ille oculis extremo errore solutis labiturStat.
b)sinken = verfallen, in Verfall geraten
miserere domus labentisVerg.
und so
labens regiaIustin.
lapsum genusVerg.
labente paulatim disciplināLiv.
ut magis magisque mores lapsi sint, tum ire coeperint praecipitesLiv.
fides lapsaOv.
☞Paragogischer Infinitiv labierCic. Arat. 226Lucr. 4, 443Hor. ep. 2, 1, 94
Partizip labundus, a, um, hinstürzend
unda sub undis labundaAcc. tr. 570
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
lābor, lapsus, ī (lābierHor.), deponent 2 LAB-, to glide, slide, move, slip, float, pass, flow
Per sinūs, in foldsOv.
Ille inter vestīs et levia pectora lapsus VolviturVerg.
Ut rate felici pacata per aequora labarOv.
sidera, quae vagā ratione labunturCic.
Labere, nympha, polo, from heavenVerg.
e manibus custodientium lapsus, escapedCurt.
To sink, fall
Labitur exsanguisVerg.
super terramOv.
in rivoCic.
levi sanguine, slipVerg.
pede lapsus, stumblingHor.
umor in genas Furtim labiturHor.
Perque genas lacrimae labunturOv.
multa in silvis Lapsa cadunt foliaVerg.
labentes oculos condere, fallingOv.
Figuratively, to move gently, be led insensibly, glide, pass, elapse
sed labor longius, ad propositum revertar, am ledCic.
ad opinionemCic.
in vitiumHor.
oratio placide labiturCic.
labi somnum sensit in artūsOv.
nostro illius labatur pectore voltus, be lostVerg.
Eheu fugaces Labuntur anniHor.
lustris labentibusVerg.
forte lapsa voxTac.
To sink, incline, decline, begin to fall, go to ruin, perish
quibus de rebus lapsa fortuna accidatEnn. ap. Cic.
equitem Romanum labentem excepitCic.
eo citius lapsa res estLiv.
fides lapsaOv.
lapsis quaesitum oracula rebus, for our ruined conditionVerg.
hac spe lapsus, deceived inCaes.
To fall into error, be mistaken, err, mistake, commit a fault
rex Iugurthae scelere lapsusSall.
in aliquā reCic.
propter inprudentiamCaes.
in officioCic.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu