a-Dekl.
māteria ae f
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
māteria, ae, feminin und māteriēs, ēī, feminin (mater), der Stoff, die Materie, woraus etwas hervorgeht, verfertigt oder unterhalten wird
I)eigentlich
A)im Allgemeinen
rerum, der Grundstoff der DingeCic.
materia rudis, vom ChaosLucan.
ferri materia, EisenerzIustin.
materiam praebet seges arida, vom Brennstoff, ZunderOv.
und so
habens semina flammae materiesOv.
quaeque de sua materia grandescereLucr.
von der Eitermaterie, dem EiterstoffCels. 3, 27. no. 4
vom Material zu einer Arbeit, zu einem Bau
parietumVitr.
materiam (an der Tür) superabat opus (die Arbeit)Ov.
und so von Baumaterialien aller Art
aes ferrumque et lintea et spartum et navalis alia materia ad classem aedificandamLiv.
delata materia omnis infra VeliamLiv.
vom Mauerkalk als Bindemittel beim MauernIustin.
Plural
deûm imagines mortalibus materiis in species hominum effingereTac. hist. 5, 5
a deo ad materias avocant, lenken auf das Materielle abMin. Fel. 27, 2
B)insbesondere
1)das Holz der Nutzbarkeit nach, das Nutzholz, Bauholz (Gegensatz ligna, das Brennholz)
a)als Nutzholz und als noch grünes, frisches Holz überhaupt
sowohl ganze Bäume als auch Zweige
lenta (zähes) materiesPlaut.
cupam materiā ulmeā aut fagineā facitoCato
omni materiā et cultā et silvestri (alles Holz, sowohl angepflanztes als wildwachsendes) partim ad calefaciendum corpus igni adhibito et ad mitigandum cibum utimur, partim ad aedificandumCic.
materies vitis, das Stammholz = der Stamm (Gegensatz sarmenta)Cic.
inter librum et materiam (dem Stammholz)Colum.
genus surculorum aptum materiae (zu Nutzholz, Bau- und Brennholz)Colum.
und so oft von den Zweigen: das grüne HolzColum.
b)als Bauholz für Häuser, Schiffe, Brücken, zur Befestigung eines Lagers usw.Cic.Caes.und andere
materia viridisLiv.
navalisCurt.Liv. epit.
pabuli, lignorum (Brennholzes), materiae (Bauholzes) aggestusTac.
für StangenCato
materiam caedere, Bauholz fällenLiv. und andere
Plural
ligna, materiaePlin. ep. 10, 41 (50), 2
materiae navalesLiv. epit. 48
2)der Nahrungsstoff
imbecillissima, valentissima, mediaCels. 2, 18. p. 66, 34 sqq. (D.)
und: die Lebensmittel, VorräteOv. met. 8, 876
3)übertragen: die Gattung, Rasse, Art der Tiere, zur Fortpflanzung
generosaColum. 6, 27 in.
vetusColum. 7, 3, 15
II)übertragen
1)die Materie, Materialien, der Stoff zu etwas, als Gegenstand geistiger oder künstlerischer Tätigkeit, Aufgabe, Vorwurf
huius materiae tractatioSen.
ad iocandumCic.
sermonumCic.
artis, Stoff, Gegenstand der Künste und Wissenschaften, womit sie sich beschäftigenCic.
operis iustiVell.
aequitatis, Materie (locus communis) von der BilligkeitCic.
crescit mihi materies, der Stoff wächst mir unter den HändenCic.
nunc in tres partes omnem hanc materiam dividamSen.
materiam sermonibus praebereTac.
2)der Vorrat an etwas
ficti (an erdichteten Vorwänden)Ov. met. 9, 769
3)der Brennstoff, Zündstoff = die Ursache, Gelegenheit, Anregung, Veranlassung zu etwas
seditionisCic.
materies omnium malorumSall.
aurum, summi materies maliHor.
longo materia belloTac.
materiam dare invidiaeCic.
non superbiae ac libidini, sed bonitati ac moderationi facultatem et materiam dareCic.
materiam praebere criminibus (Beschuldigungen), von einem AckerLiv.
invidiae flammam ac materiam criminibus suggerere (von einem Ankläger)Liv.
materiam gloriae eripere alicuiLiv.
pro materia, der Sache gemäßOv.
4)die geistige Anlage, zuweilen das Talent, Naturell
CatonisCic.
ingentis decorisLiv.
angebatur ferox Tullia nihil materiae in viro neque ad cupiditatem neque ad audaciam esse, er gar nicht das Zeug habeLiv.
quae materia et quanta ad maximas res opportunitas in animis inesset hominumCic.
non sum materiā digna perire tuā, Naturell (hartes, empfindungsloses)Ov.
☞Archaistischer Genitiv materiaiLucr. 1, 1051; 2, 1065 und 5, 67
Genitiv Plural (von materies) materierumLact. 2, 12, 1 ed. Buenem (mit codd. optt.)Vergleiche Georges Lexik. d. lat. Wortf. S. 411 und 412
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
māteria and māteriēs, ae, accusative am and em, feminine mater, stuff, matter, material, timber, substance
earum (navium) materiā ad reliquas reficiendas utiCaes.
rerum, ex quā et in quā sunt omniaCic.
materiam superabat opusOv.
si nihil valet materiesCic.
consumpserat omnem Materiam, means of subsistenceOv.
Figuratively, a subject, matter, subject-matter, topic, ground, theme
artisCic.
bella ad iocandumCic.
materies crescit mihi, the subject grows on meCic.
aequa Viribus, suited to your powersHor.
A cause, occasion, source, opportunity
gloriae suaeCic.
seditionisCic.
ratio cui et fortuna ipsa praebuit materiamLiv.
criminandiLiv.
materiam invidiae dareCic.
iocorumIuv.
A resource, store
consumpserat omnem Materiam fictiOv.
Naturai abilities, capacity, disposition
fac, fuisse in isto Catonis materiemCic.
ingentis publice privatimque decorisLiv.
ad cupiditatemLiv.
materiā digna perire tuā, unfeeling dispositionOv.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu