i-Konjugation
custōdīre
custōdiō custōdīvī custōdītum
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
cūstōdio, īvī oder iī, ītum, īre (custos), bewachen, bewahren, überwachen, über etwas wachen, etwas hüten, unter seine Obhut nehmen, schirmen, beaufsichtigen
I)im Allgemeinen
1)eigentlich
a)überhaupt
α)lebende Wesen
quod (Plancius) me vel vi pulsum vel ratione cedentem receperit, iuverit, custodieritCic. Planc. 26
ubi me non solum amicorum fidelitas, sed etiam universae civitatis oculi custodiuntCic. Phil. 12, 22
sine dominam custodiatSen. contr. 7, 6 (21). § 1
hic stilus … me veluti custodiet ensis vaginā tectusHor. sat. 2, 1, 39 sqq.
custodire se, auf seiner Hut sein, für den Schutz seiner eigenen Person sorgen
se diligentissimeCic. ep. 9, 14, 8Cic. ad Att. 14, 17. litt. A. § 8
neque enim se usquam custodit magis iudexQuint. 4, 2, 126
vor Tieren
iam vero illa etiam notiora, quanto se opere custodiant bestiae, ut in pastu circumspectent, ut in cubilibus delitescantCic. de nat. deor. 2, 126
β)leblose Objekte
c. suaMela; vergleiche ni tua custodis, avidus iam haec auferet heresHor.
c. res illatas (von der Hausfrau)Col.
hanc insulam incolere custodireque (von der Ceres)Cic.
provinciam Macedoniam tueri, defendere, custodire (vom Prokonsul)Cic.
custodire, servare, protegere hunc statum, hanc pacem (von einer Gottheit)Vell.
tam fortiter et fideliter pudicitiamSen. rhet.
c. salutem alicuiusCic.Val. Max.
regnum, quod a patruo tuo tutelā eius custoditum et auctum etiam accepiLiv.
hic paries, laevum marinae qui Veneris (als Standbild) latus custoditHor.
mit ab (vor) und Ablativ
tenuiores annos ab iniuriaQuint.
cutem a vitiisPlin.
b)als Wächter, Schildwache usw. bewachen
aurum mire (von den Greifen)Mela
aurum cum summa pernicie attingentium (von Hunden)Mela
poma (von einer Schlange)Ov.
corpus domumque alicuiusCic.
urbesQuint.
locum intentiusLiv.
eam maritimam oram viginti navibus longisLiv.
mit ab und Ablativ
templum ab Hannibale, ne ille inscientibus his (amphoras) tolleretNep. Hann. 9, 4
2)übertragen: etwas bewahren, aufrecht erhalten, beachten, beobachten, auf etwas halten, etwas beibehalten
mire decorem, regulam loquendiQuint.
praeceptaCol.
ordinem, moremPlin.
testamenta ut legitimaPlin. ep.
defunctorum voluntatemPlin. ep.
nemini religiosius quod iuraverit custodiendum, quam cuius maxime intersit non peierariPlin. pan.
mit folgendem ut oder ne und KonjunktivQuint. 11, 1, 66 und 8, 3, 73
mit in (bei) und Ablativ
quod illi in suis civibus custodiuntSen. de ben. 5, 3, 2
II)insbesondere
a)als Aufpasser überwachen (kontrollieren), im Auge behalten, beaufsichtigen
α)eine Person
fac se abs te custodiri atque observari sciant (competitores)Q. Cic.
multorum te oculi atque aures non sentientem … speculabuntur atque custodientCic.
hi (piratae) qui oculis tantummodo eum (Caesarem captum) custodiebantVell.
mit donec und Konjunktiv
P. Carvilium mitteret, qui (legatos), donec navem conscendissent, custodiretLiv.
mit ne und Konjunktiv
lugentem timentemque custodire solemus, ne solitudine male utaturSen.
und so
aliquem c., ne quid auferatCic.
β)leblose Gegenstände
A. Terentius Varro ad custodiendum iter eorum (legatorum) missusLiv.
nec verba custodiebatSen. rhet.
mit ne und Konjunktiv
castra sunt circumsessa et nocte custodita, ne quis elabi possetLiv.
b)bewahren = aufbewahren, aufheben
α)sächliche Objekte
eius (orationis) custodiendae et proferendae arbitrium tuum (est)Cic.
liber tuus a me custoditur diligentissimeCic.
ornamenta triumphi Caesaris retinenda et custodienda curarat Auct. b. Afr.
codicilli tam diu custoditiSuet.
von leblosen Subjekten
faces ignem assiduā concussione custodiuntPlin. ep.
insbesondere: vor dem Verderben bewahren, konservieren
poma in melleCol.
leporis pulmones salePlin.
von leblosen Subjekten
ladanum custodit nigritiam capillorumPlin.
et quaerendi et custodiendi scientia, die Kunst (Vermögen) zu erwerben und zu erhaltenSen. ep. 101, 2
β)abstrakte Objekte
aliquid percipere animo et memoriā c.Cic. de or. 1, 127
c. aliquid litterisCic. de or. 2, 7
und von leblosen Subjekten
ita a natura comparatum est, ut altius iniuriae quam merita descendant et illa cito defluant, has tenax memoria custodiatSen. de ben. 1, 1, 8
herba loci nomen custodiensPlin. 37, 102
c)wie im Gefängnis verwahren, in Haft halten, gefangen halten
DomitiumCaes.
ducem praedonumCic.
obsides Aeduis custodiendos tradereCaes.
aliquem honorate, in ehrenvoller Haft haltenTac.
aliquem publiceCic.
legatos separatimLiv.
neque in proximam noctem ubi satis tuto custodiretur, expediebantLiv.
custodiri in carcereSuet.
custodiri domibus magistratuumTac.
custodiri SyracusisCic.
per municipia custodiriVell.; vergleiche per Latinos populos custodiendos dariLiv.
noctu nervo vinctum custodiriPlaut.
mit Angabe des Grundes durch quasi und Konjunktiv
Pansae quidem adeo suspecta mors fuit, ut Glyco medicus custoditus sit, quasi venenum vulneri indidissetSuet.
Arionem quasi falleret, custodiri iussitGell.
☞Synkopiertes Imperfekt custodibatPorphyr. Hor. carm. 3, 16, 5 und custodibantCatull. 64, 319
vulgärlateinisches Futur Aktiv custodiboItala (psalt. Veron.) psalm. 118, 17; 118, 134; 118, 136, custodibitItala (Germ.) 4 Esdr. 13, 23, custodibuntItala (Vindob.) prov. 4, 8
archaistisches Futur Passiv custodibiturPlaut. capt. 729
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
custōdiō, īvī, ītus, īre custos, to watch, protect, keep, defend, guard
provinciamCic.
tuum corpusCic.
me civitatis oculi custodiuntCic.
custodiri suspecta, be garrisonedTac.
castra, ne quis elabi possetLiv.
ne qua manus se attollere possitVerg.
ut ebibat heres custodis? hoardHor.
quanto se opere custodiant bestiae, are on the watchCic.
diligentissime te ipsumCic.
templum ab HannibaleNep.
To keep, preserve, regard, heed
alqd animo et memoriāCic.
dicta litterisCic.
To hold back, preserve, keep
multorum te oculi non sentientem custodientCic.
aliquem, ne quid auferat, watchCic.
To hold in custody, hold captive
ducem praedonumCic.
bovemVerg.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu