a-Dekl.
disciplīna ae f
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
disciplīna, ae, feminin (discipulus), die Schule
I)im engeren Sinn: die Lehre, der Unterricht, die Unterweisung, Bildung, Schule
1)eigentlich
absolut, verbunden
educatio et disc.Quint.
litterae reliquaeque res, quarum est disciplina, für die es einen Unterricht gibt, die gelernt werdenCic.
omnis disciplina memoriā constat (beruht auf dem G.)Quint.
haec est ergo tua disciplina? sic tu instituis adulescentes?Cic.
novum aliquem alci in disciplinam tradereCic.
ab aliquo disciplinam accipereCic.
nec disciplinam (Unterweisung, Theorie) modo, sed exemplum (Beispiel, Praxis) a me petereLiv.
alicui eam disciplinam adhibere (angedeihen lassen)Liv.
disciplinae esse aliis, anderen zum Muster dienenPlaut.
mit subjektivem Genitiv
disc. magorumCic.
furis atque divisorisCic.
caelestium praeceptorumVell.
parentumIustin.
pueritiae disciplinae, Unterrichtszweige des Knabenalters, KnabenunterrichtCic.
mit objektivem Genitiv (in)
disc. dicendi, rednerische SchulbildungCic.
virtutisCic.
litterarum disciplina (das Erlernen) agitari coepitCels.
2)metonymisch
a)der Gegenstand der Lehre, die Wissenschaft, Kunst, das System, und wie unser „Schule“ = die daraus hervorgehenden Kenntnisse, Fertigkeiten, Bildung
α)überhaupt
absolut
Corinthus disciplinis eruditaCornif. rhet.
animum disciplinis meliorem fieriQuint.
corpus periculis aut animum disciplinis exercuitVell.
mit Adjektiven
disciplinae Graecae, nostraeQuint.
disciplinae liberales (Dichtkunst, Beredsamkeit, Jurisprudenz)Vell.
quaedam insitiva disc., aus der Fremde eingeführte BildungCic.
disc. EtruscaCic.
bellica, KriegskunstCic.
militaris, KriegskunstNep.
navalis, theoretische Kenntnisse im SeewesenCic.
medicinae disciplinae libri, Werke über Medizin, medizinische SchriftenGell.
architecti est scientia plurimis disciplinis (Wissenschaftszweigen) et variis eruditionibus (Elementarkenntnissen) ornataVitr.
disciplinis fallacissimis eruditus, in den Künsten des feinsten BetrugsAuct. b. Alex.
aliquem omni (in jedem Zweig) disciplinā militari erudireNep.
disciplinis regiis educari Auct. b. Afr.
habere quasdam etiam domesticas (von Haus aus) disciplinasCic.
mit objektivem Genitiv
disc. populorum, die Kunst, die V. zu lenkenCic.
iuris civilisCic.
sapientiaeLiv.
musicesQuint.
haec dicendi ratio aut disciplinaCic.
disc. ruris, der systematische oder rationelle Betrieb der LandwirtschaftCol.
disc. augurandiSuet.
β)die philosophische Schule, das System
philosophiae disciplina und disciplinaeCic.
disc. mollisCic.
qui sunt ab ea disciplinaCic.
γ)die rhetorische Schule, Methode, das Lehrsystem
HermagoraeCic.
summus doctor istius disciplinaeCic.
b)Plural disciplinae, konkret
α)UnterrichtsanstaltenCic. Sull. 89
β)Sekten
philosophorumTer. eun. 263
II)im weiteren Sinn: die Schule = die Erziehung, Zucht
1)eigentlich
a)im Allgemeinen
disc. puerilis, JugenderziehungCic.
severitas ac disc. maiorumTac.
disc. Amerina patris familiae rusticaniCic.
civitatis (die im Staate herrschende)Cic.
vetus disc. regum, strenge Zucht, StrengeCurt.
disc. tetra ac tristis veterum SabinorumLiv.
disc. familiae (der Sklaven) gravis et constansCic.
a pueris nullo officio aut disciplinā assuefactiCaes.
labante disciplināLiv.
labente paulatim disciplināLiv.
disciplinam domesticam diligenter severeque regereSuet.
b)insbesondere: die Kriegszucht, Manneszucht
disc. militarisLiv.und andere
disc. castrensisPs. Quint. decl.
disc. castrorumPlin. pan. Suet.
militiae disc., Zucht der KriegsschuleCic.
disc. populi RomaniCic.
disc. maiorumSall.
modestia militaris, veteris disciplinae decusTac.
disciplinam (militarem) severissime regereSuet.Eutr.
2)metonymisch: die aus der Erziehung hervorgehende geordnete Einrichtung, Lebensweise, Ordnung, Sitte, Grundsätze, Gewohnheit, Politik
a)im Allgemeinen
disciplinae sanctitas, Ehrlichkeit der PolitikLiv.
novitas incognitae disciplinaeVell.
disc. publica, öffentliche (polizeiliche) Ordnung, PolizeiICt.Eccl.
disc. Macedonum regum, PersarumCurt.
meretricia disc., MätressenwirtschaftCic.
certa vivendi disc., bestimmte LebensordnungCic.
disc. sacrificandi, OpferritusLiv.
imitari avi mores disciplinamqueCic.
eādem disciplinā (Politik) utiPlaut.
earum artem et disciplinam colerePlaut.
nam disciplina (Politik) est eis demunerarier ancillas primum, ad dominas qui affectant viamTer.
b)die Staatseinrichtung, Verfassung, Staatsverfassung
disc. civitatisSen.
disc. rei publicaeCic.
earum civitatum severissima disc.Tac.
Lacedaemoniorum disc.Cic.
disciplinam dareCic.
disciplinam Lycurgi oder vetustissimam disciplinam Lycurgi tollereLiv.
o morem praeclarum disciplinamque, quam a maioribus accepimus, si quidem teneremusCic.
☞Gedehnte Nebenform discipulīnaPlaut. asin. 201; most. 154; Pseud. 1274Corp. inscr. Lat. 7, 896Cic. de rep. 2, 34 cod.vergleiche Fleckeisen Misc. crit. p. 34
discipleinaCorp. inscr. Lat.² 1. p. 202 (elog. XLI)
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
disciplīna, ae, feminine discipulus, instruction, tuition, teaching, training, education
puerilisCic.
adulescentīs in disciplinam ei tradereCic.
te in disciplinam meam tradereCic.
in disciplinam (Druidum) convenireCaes.
res, quarum est disciplina, the objects of instructionCic.
quae (incommoda) pro disciplinā et praeceptis habere possentCaes.
Learning, knowledge, science, discipline, culture
homo (summā) disciplināCic.
a pueris nullo officio aut disciplinā adsuefactiCaes.
Italia plena Graecarum disciplinarumCic.
his disciplinis institutusCic.
militiae, tacticsCic.
bellicaCic.
militaris, military disciplineLiv.
occidere non disciplinā, sed impetuTac.
navalisCic.
rei publicae, statesmanshipCic.
vetus regum, severityCic.
familiae gravisCic.
maiorumSall.
certa vivendi, orderly wayCic.
populorum, the art of governingCic.
philosophiae, a systemCic.
tres trium disciplinarum principesCic.
A custom, habit
Nam disciplinast eis, demunerarier, etc.Ter.
imitari avi mores disciplinamqueCic.
familiaeCic.
A school
itinera disciplinarumCic.
philosophorum disciplinae, sectsTer.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu