konsonat. Dekl. (3. Dekl.)
potestās potestātis f
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
potestās, ātis, feminin (possum), das Vermögen
I)im Allgemeinen: die Kraft, Wirkung, der Wert, die Geltung, Bedeutung
plumbiLucr.
potestates herbarumVerg. Plin.
potestates colorumVitr.
pecuniarumICt.
von Abstraktem
utraque actio eiusdem potestatisICt.
quarum actionum vis et p. (Wirkung) haec est, ut etc.ICt.
und so von der Geltung, dem Umfang, der Bedeutung eines WortesCornif. rhet. 4, 67Sen. de ben. 2, 34, 5Gell. 10, 29, 1
metonymisch als terminus technicus der Mathematik = δύναμις, die QuadratwurzelMart. Cap. 2. § 106und dazu Kopp
II)prägnant: die Macht, etwas zu tun, die Gewalt zu oder über etwas, die Obmacht
A)subjektiv
1)im Allgemeinen
qui habeam tantam potestatem astutiae, solche List ausdenken kannTer.
habere potestatem vitae necisque in aliquemCic. Caes., in aliquoCic. de dom. 77
magnas vitae et necis habere potestatesFirm.
pari potestate, mit gleicher GewaltLiv.
esse in sua potestate, sein eigener Herr seinNep.
mihi est potestas oder est in mea potestate, es steht in meiner Macht, ich kannCic.
quasi non ea potestas sit tua (es nicht in deiner Macht stehe), quo velis in tempore ut te exsolvasTer. heaut. 720
und so
tamen, ne qua deductio fieret, magna ex parte tua potestas eratCic. div. in Caecil. 32
non esse in nostra potestate, quin illa eveniantCic. de fato 45
in tua potestate est, an gaudeamusPlin. pan. 73, 3
quotiescumque ei locus dicendi ac potestas fuit, die Gelegenheit und die Freiheit, sich auszusprechenCic.
und est alicui potestas mit Infinitiv
soli cui tanta potestas divorumque hominumque meis occurrere telis impuneStat. Theb. 3, 296
iam istam volucrum fore potestatem, werde bei den Vögeln stehenSuet.
esse in potestate senatus, sich der Verfügung des Senates unterwerfenCic. Liv.
habere familiam in sua potestate, die Sklaven in seiner Macht behalten, nicht freilassenLiv.
in potestate mentis esse, seines Verstandes mächtig seinCic.
exisse ex oder de potestate (ergänze mentis), seines Verstandes nicht mächtig seinCic.
2)insbesondere
a)die politische Macht, Gewalt, Herrschaft, Obmacht
aliquem (ein Land, Volk) redigere in potestatem alicuius oder suamNep. Liv., und sub potestatem alicuiusNep.
in potestatem alicuius venireEutr.
esse in alicuius dicione ac potestateCic.
tenere aliquem in sua potestate ac dicioneCic.
b)die obrigkeitliche Gewalt, Gewalthaberstelle, das obrigkeitliche Amt
α)eigentlich
praetoriaCic.
dare alicui potestatem legatiCic.
severe praefuit ei potestatiNep.
censores potestatem gererentCic.
potestates magistratuumCic.
dissimilitudo potestatumCic.
β)metonymisch: die Person, die dieses Amt verwaltet, der Gewalthaber (Machthaber), die Behörde
a magistratu aut ab aliqua potestate … evocatusCic.
inconsultā superiore potestateAmm.
daher
hominum divûmque potestas (von Jupiter), Machthaber, KönigVerg.
Plural (wie ἀρχαί), Machthaber, höhere StaatsbeamtePlin. 9, 26 und 29, 66Suet. Claud. 23, 1
summae potestates, die höchsten MachthaberSuet. Ner. 36, 1
imperia et potestates, Militär- und ZivilbehördenCic. Phil. 2, 53 und de legg. 3, 9
B)objektiv: die Macht, Erlaubnis, Gelegenheit, Möglichkeit
data est potestas augendae dignitatisCic.
quoties mihi certorum hominum potestas erit, Gelegenheit, zuverlässige Leute zu haben (finden), um einen Brief mitzugebenCic.
liberius vivendi fuit ei potestas, er durfte, konnte freier lebenTer.
hominis aspiciendi potestatem eripereCic.
dare alicui potestatem, Acc. fr.Cic.
alicui potestatem dare inquirendi sui parentisPacuv. fr.
equis datā respirandi potestateIustin.
eorum opprimendorum incredibilem rei publicae potestatem et fortunam (günstigen Augenblick) dareCic.
facere sui potestatem alicui
α)sich beikommen lassen, sich in ein Gefecht einlassenCaes.Nep.
β)mit sich reden lassen, andere vor sich lassenCic.
sui conveniendiCic.
potestatem sui non habuissent, mit ihm nicht hätten reden könnenSuet.
ebenso
potestatem sui praebere, Audienz gebenCic.
facere alicui potestatem interpellandi, Macht, Erlaubnis gebenCic.
senatus populi potestatem fecit, stellte es in die Gewalt des VolkesLiv.
fit mihi potestas tabularum, ich darf Gebrauch machen von usw.Cic.
potestas est (es ist möglich, es ist vergönnt) mit Infinitiv
non fugis hinc praeceps, dum praecipitare potestas?Verg. Aen. 4, 565Verg. Aen. 9, 739Lucan. 2, 40
und alicui potestas fit (es wird jemandem Gelegenheit gegeben) mit Infinitiv
tempus, quod saepe optastis, venit, quo vobis potestas fieret virtutem vestram ostendendiLiv. 34, 13, 5
ebenso datur potestas mit Infinitiv
ubi nulla datur dextrā affectare potestas, keine günstige Gelegenheit sich findet, an die Fliehenden zu gelangenVerg. Aen. 3, 670
☞Genitiv Plural gewöhnlich potestatum, doch auch potestatiumSen. ep. 115, 7Plin. 28, 59 und 29, 67Corp. inscr. Lat. 6, 632
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
potestās, ātis, feminine potis
Of persons, ability, power, capacity, force
in se potestatem habere tantae astutiae, such a power of craftinessTer.
aut potestas defuit aut facultasCic.
Of things, efficacy, force, virtue
potestates herbarumVerg.
A power of choice, control, determination
vitae necisqueSall.
beneficiorum tribuendorumCic.
quasi non ea potestas sit tua, ut faciasTer.
non esse in nostrā potestate, quin illa eveniantCic.
esse in senatūs populique R. potestateCic.
familiam in potestate habere, keep in slaveryLiv.
esse in suā potestate, one's own masterNep.
eā de re ius ac potestas, jurisdiction and authorityLiv.
Self-control, self-command
qui exisse ex potestate dicuntur . . . quia non sunt in potestate mentisCic.
Sovereignty, public authority, sway, power, dominion, rule, empire
ut imperandi ius potestatemque habeat, legal and military supremacyCic.
Thessaliam in potestatem Thebanorum redigereNep.
Magisterial power, authority, office, magistracy
praetoriaCic.
ut bonā ratione emerit, nihil pro potestate, i.e. by official pressureCic.
ita potestatem gerere, ut, etc., so to administer the officeCic.
Power, ability, possibility, opportunity
liberius vivendiTer.
quotiens mihi certorum hominum potestas erit, whenever I find men on whom I can relyCic.
si quid dicere vellet, feci potestatem, i.e. accorded permissionCic.
quae potestas si mihi saepius fiet, utar, shall present itselfCic.
ut respondendi tibi potestatem faciamCic.
omnium mihi litterarum fieri potestatem oportere, must be allowed access toCic.
potestatem sui facere, allow themselves to be spoken toCic.
facere omnibus conveniendi sui potestatem, admit to an audienceCic.
decernendi potestatem Pompeio fecit, an opportunity for a decisive engagementCaes.
sui potestatem facere, opportunity to fightCaes.
potestas, virtutem vestram ostendereLiv.
Non fugis, dum praecipitare potestasVerg.
A person in office, public officer, magistrate, ruler
ab aliquā potestate legitimā evocatus, by some lawful authorityCic.
imperia et potestates, military and civil officersCic.
mavis Fidenarum esse potestasIuv.
hominum rerumque aeterna, i.e. JupiterVerg.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu