konsonat. Dekl. (3. Dekl.)
cīvitās cīvitātis f
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
cīvitās, ātis, feminin (civis)
I)abstrakt: der Zustand eines (römischen) Bürgers, die Rechte eines (römischen) Bürgers, das Bürgerrecht, der Bürgerverband
ius civitatisCic.und andere
civitatem petereSuet.
aliquem civitate donareCic.
alicui civitatem dareCic.
civitatem alicui negareSuet.
aliquem in civitatem asciscereLiv., accipere, ascribereCic.
in populi Romani civitatem suscipiCic.
civitatem adipisciCic.
civitatem assequiTac.
civitatem consequi beneficio alicuiusCic.
civitatem impetrareCic.
civitatem habereCic.
civitate carēreAuct. b. Afr.
civitate mutari (Gegensatz in civitate manere)Cic.
civitatem amittereCic.
civitatem adimereCic.
non adimitur his civitas, sed relinquitur et deponiturCic.
übertragen
oratio civitate donataQuint.
verbo civitatem dareSuet.
II)konkret
A)die zu einer Gemeinde vereinigte Bürgerschaft und, insofern sie den Staat bildet, der Staat, die Gemeinde, das Volk (er bestehe nun aus einer Stadt und deren Gebiete oder aus mehreren Städten, verschieden von urbs, das heißt dem Inbegriff der Wohnungen sämtlicher Bürger; nur zuweilen metonymisch = urbs siehe Nummer B)
status civitatisCic.
civitates aut nationesCic.
Tyndaritana nobilissima c.Cic.
c. HelvetiaCaes.
c. UbiorumCaes.
c. bene morata et bene constitutaCic.
c. bellicaVell.
c. foederataCic.
c. maritimaCaes.
civitas potentissimaNep.
civitates valentiores opibusLiv.
administratio civitatisCic.
civitatem administrareCic.
civitates condere novas aut conservare iam conditasCic.
civitatem instituereCic.
civitatem liberareNep.
aliquem e civitate eicereCic.
civitatem bello persequiCaes.
übertragen
una c. communis deorum atque hominumCic.
c. StoicorumTac.
B)metonymisch = urbs, die Stadt
1)überhaupts. Heräus Tac. hist. 1, 54, 1; Bünem. Lact. 2, 7, 19
Athenae aut alia quieta civitasDolabell. in Cic. ep. 9, 9, 3
c. LingonumTac.
muri civitatisTac.
munita c.Iustin.
civitatem incendereEnn. fr.
civitatem expugnareQuint.
errare per totam civitatemPetr.
2)insbesondere: wie urbs, die Stadt = Rom und seine EinwohnerSen. de ben. 6, 32, 1Tac. hist. 1, 19, 2; 2, 92, 4; 4, 2, 2
☞Der Genitiv Plural gewöhnlich civitatiumCic.vergleiche Neue-Wagener Formenl.³ Bd. 1. S. 408
archaistisch auch ceivitasCorp. inscr. Lat. 1, 198, 12. 76. 79. 81 (Ablativ ceivitate)
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
cīvitās, ātis (genitive plural -ātium or -ātum), feminine civis, the condition of a citizen, citizenship, freedom of the city, membership in the community
populi R.Cic.
donare alqm civitateCic.
asciscere in civitatemLiv.
recipere in civitatemCic.
relinquere atque deponereCic.
retinereCic.
eripere nobis civitatem, obtain by forceCic.
quibus civitas erepta sit, wrestedCic.
furariCic.
ius civitatisCic.
communioCic.
A community of citizens, body-politic, state
auctā civitate magnitudine urbisLiv.
civitati persuasit, ut, etc.Caes.
permotaSall.
io triumphe dicemus civitas omnisHor.
civitates condereCic.
HelvetiaCaes.
aequissimo iureCic.
administrare civitatemCic.
comitia tot civitatumCic.
Figuratively
ut iam mundus una sitCic.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu