velle
velle
volō voluī
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
2. volo, voluī, velle (altindisch vrnāti, er wählt, wünscht, váraṇam, das Wählen, Wünschen, griechisch ελδομαι, verlangen, ελδωρ, Wunsch, althochdeutsch wëllan, neuhochdeutsch wollen), willens sein, begehren, wünschen
I)im Allgemeinen
a)überhaupt
α)mit folgendem Infinitiv
exire ex urbe voloPlaut.
vilicus ne quid emisse velit insciente dominoCato
ut armis ac virtute velint patriam defendere terramLucr.
voluimus capere animum eorumLucil. fr
volui id quidem efficere certeCic.
tollere seu ponere vult fretaHor.
und zusammengezogen
sis amanti subvenirePlaut.
und fragend
vin tu curtis Iudaeis oppedere? du willst doch nicht etwa?Hor. (vergleiche unten Nummer b)
und als Formel
volo scire, velim scire, ich wünsche zu wissen, möchte wohl wissen, mit folgendem Relativ- oder FragesatzPlaut.
und so
volo audire, ich möchte gern hören, ich bin neugierig, zu hören, mit folgendem FragesatzLiv. 34, 2, 6
β)mit folgendem AcI
an te ibi vis inter istas vorsarier prosedasPlaut.
Persium non curo legere, Laelium Decumum voloLucil. fr
pater illum alterum (filium), qui mortuus est, secum omni tempore volebat esseCic.
iudicem me esse, non doctorem voloCic.
(cum Ulixes) affabilem et iucundum se esse velletCic.
si vis me flereHor.
quem tamen unum ex multis fortuna reliquum esse voluisset, übrig gelassen hätteCic.
lumen exstinctum esse volo, ich will das L. ausgelöscht wissenCic.
quod vestigari volunt, ausgespürt wissen wollenLiv.
γ)mit NcI
ut tantum fida sorori esse velisOv. met. 2, 746
δ)mit Akkusativ und Partizip
qui volunt te conventumPlaut.
quā re omnes vos oratos volo, ne etc.Ter.
quam vellem Menedemum invitatum, ut etc.Ter.
ε)mit Akkusativ
animo malest, aquam velimPlaut. Amph. 1058; vergleiche Curc. 312 G
eloquere, quid velis nostram operamPlaut. cist. 57
gloriam ingentem, divitias honestas volebantSall. Iug. 7, 6
oft mit allgemeinem Akkusativ
faciam, quod vultisCic.
nihil est mali, quod illa non ab initio filio voluerit, optaveritCic.
si plura velimHor.
quid amplius vis?Hor.
num quid vis? KomikerHor.s. Fritzsche Hor. sat. 1, 9, 6
und so
num quid velletLiv.
von Leblosem
neque chorda sonum reddit, quem vult manus et mensHor. de art. poët. 348
ζ)mit ut oder uti und Konjunktiv
ut ille te videat, voloPlaut.
volo, uti mihi respondeas, num etc.Cic.
und mit ne und Konjunktiv
hoc volebam nescius ne essesPacuv. bei Gell. 1, 24, 4
η)mit bloßem Konjunktiv
visne hoc primum videamus?Cic.
volo hoc oratori contingat, ut etc.Cic.
tu velim, ut consuesti, nos absentes diligas et defendasCic.
quam velim Bruto persuadeasCic.
quam vellem Panaetium nostrum nobiscum haberemusCic.
vin vocem huc ad te? soll ich ihn herrufen?Plaut.
vellem abessetOv.
θ)absolut
quom velis, wenn es dir beliebtTer.
velit nolit, scire difficile est, ob er wolle oder nichtCic.
velit nolit necesse est illi omnia videreSen.
quisquis inspiciat, velit nolit, nomen meum legatPetron.
seu velint seu nolint, sie mögen wollen oder nichtLiv.
und so
volens seu invitus, er mochte wollen oder nichtLiv. 7, 40, 13
vergleiche
rem publicam, si a, volentibus nequeat, ab invitis ius expetituramLiv. 3, 40, 4
volo in Graeciam (ergänze proficisci)Cic.
si vis und zusammengezogen sis, sultis, parenthetisch
audi si vis nunc iamTer.
ne, sis, ploraPlaut.
cave sisTer.
refer animum sis ad veritatemCic.
adeste sultisPlaut.
cadentque quae nunc sunt in honore vocabula, si volet ususHor. de art. poët. 70 sq.
mihi volenti est aliquid: es ist etwas für mich, den Wollenden, vorhanden = es ist oder kommt mir etwas erwünscht, es ist etwas nach meinem Sinn
quia neque plebi militia volenti putabaturSall.
quibusdam volentibus novas res foreLiv.Vergleiche Kritz und Dietsch Sall. Iug. 84, 3; Fabri Liv. 21, 50, 10; Otto Tac. ann. 1, 59, 1. p. 216
b)vis oder vis tu mit folgendem Infinitiv, als Aufforderung oder Befehl: hast du nicht Lust, willst du nicht, willst du wohl
vis unum vel alterum, immo plurima eius audire facta?Apul.
vis tu homines urbemque feris praeponere silvis?Hor.
vis tu pudorem habere?Sen. rhet.
vis tu reviviscere?Petron.
vis tu fortius loqui?Sen.
vis tu aequo animo pati?Sen.Vergleiche Bentley Hor. sat. 2, 6, 92 Hand Tursell. 4, 82
c)velle aliquem
α)elliptisch: jemanden sprechen wollen
te volo Komikers. Brix Plaut. trin. 516
pater adest, quem voluiTer.
centuriones trium cohortium me velle postridieCic.
si quid ille se velitCaes.
si quid me visPlaut.
num quid me vis?Plaut.
quin tu uno verbo dic, quid est, quod me velisTer.
est quod te volo secretoPlaut.
te tribus verbis voloPlaut.
paucis verbis oder bloß paucis te voloKomikers. Brix Plaut. mil. 1020; Spengel Ter. Andr. 29
β)aliquem oder aliquam: jemanden begehren, mögen, gern sehenPlaut. asin. 542; aul. 286; mil. 1071Prop. 1, 13, 36Ov. am. 1, 10, 60
und so wohl absolut
at ille, filium velle (ergänze Iuliam), sein Sohn habe Absichten (auf sie)Cic. ad Att. 15, 29, 2
d)velle bene, male alicui: jemandem wohl wollen, übel wollen
iam diu ego huic et hic mihi volumus benePlaut.
utinam male qui mihi volunt, sic rideantTer.
non vult sibi male, er hat von sich keine geringe MeinungPetron.
e)velle alicuius causā: im Interesse jemands etwas wünschen
quod ut illi proprium ac perpetuum sit … ipsius hominis causā velle et optare debetisCic.
besonders (mit und ohne omnia): im Interesse jemands günstig sein, geneigt sein, für jemanden etwas oder alles zu tun, jemandem alles Gute wünschenVarro
magnopere eius causā vult omniaCic.
valde eius causā voloCic.
etsi omnium causā, quos commendo, velle debeo, tamen cum omnibus non eadem mihi cansa estCic.Vergleiche Halm Cic. div. in Caecil. 21
f)quid tibi vis?: was fällt dir ein?Ter. Cic.
und so
quid sibi vult pater?Ter.
quid iste sibi vult?Cic.
quid sibi vult (res): was will sagen, was bedeutet
quid vult sibi haec oratio?Ter.
nec satis intellexi, quid sibi lex aut quid verba ista vellentCic.
quid ergo illae sibi statuae equestres inauratae volunt?Cic.
II)prägnant
1)als publizistischer terminus technicus: wollen, bestimmen, festsetzen
maiores de singulis magistratibus bis vos sententiam ferre volueruntCic.
qui (maiores nostri) … supplicium in parricidas singulare; insui voluerunt in culleum etc.Cic.
daher der Anfang der Gesetzvorschläge: velitis iubeatis, als Anfrage an das Volk, ob es dieselben gutheiße und annehmeCic. Pis. 72und andere
2)etwas wollen = der und der Meinung sein, etwas behaupten, annehmen
quod cum volunt, declarant quaedam esse veraCic.
quod minime illi voluntCic.
me vult fuisse RhodiCic.
(Plato) sine corpore esse vult deumCic.
is, quem voluerunt esse eloquentemCic.
idem Aelius Stoicus esse voluitCic.
illi regi tolerabili aut, si vultis, etiam amabili Cyro etc., wenn ihr wolltCic.
ita volebantTac.
3)(weil in jedem Wollen ein Vorziehen des einen oder des anderen liegt): lieber wollen, für wünschenswerter halten, mit folgendem quam, wie βούλομαι ἤ
malae rei se quam nullius turbarum ac seditionum duces esse voluntLiv. 3, 68, 11Liv. 25, 29, 6 und andere
☞Zusammengezogen vin = visne (Beispiele siehe oben), ebenso sis = si vis, sultis = si vultis (Beispiele siehe oben)
Konjunktiv Präsens volitCorp. inscr. Lat. 6, 29989
Genitiv Gerundivi volendiAugustin. epist. 186, 1, Ablativ volendoAugustin. serm. 127, 1 Mai.
Vulgärlateinisch bolo, wovon boluerint = voluerintCorp. inscr. Lat. 14, 2934, 23 (Praeneste a. 385 p. Christ.)Vergleiche Georges Lexik. der lat. Wortf. S. 738 und 739
Partizipial-Adjektiv volens
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
volō, (2nd person vīs, 3rd person volt or vult, plural volumus, voltis or vultis, volunt; vīn for vīsneTer.Hor.; sīs for sī vīsTer.Cic.Liv.), voluī, velle 1 VOL-, to will, wish, want, purpose, be minded, determine
Nolo volo, volo nolo rursum, I won't I will, I will I won't againTer.
Nolunt ubi velis, ubi nolis cupiunt ultroTer.
quis est cui velle non liceat? who is not free to wish?Cic.
sed ego hoc ipsum velle miserius esse duco quam, etc., i.e. that very ambitionCic.
inest velle in carendo, wanting includes wishingCic.
ait rem seriam Velle agere mecumTer.
quod eas quoque nationes adire volebatCaes.
si haec relinquere voltisSall.
cuicunque nocere volebat, Vestimenta dabatHor.
quid arbitramini Rheginos merere velle ut Venus illa auferatur? would take for, etc.Cic.
Fabula quae posci volt et spectata reponi, i.e. which is meant to be in demand, etc.Hor.
sed licere, si velint, in Ubiorum finibus considereCaes.
daret utrum vellet, subclamatum estLiv.; cf. volo Dolabellae valde desideranti, non reperio quid, i.e. to dedicate some book
neminem notā strenui aut ignavi militis notasse volui, I have decided to mark no one, etc.Liv.
Sunt delicta quibus ignovisse velimus, i.e. which should be pardonedHor.
edicta mitti ne quis . . . coisse aut convenisse causā sacrorum velitLiv.; cf. Interdico, ne extulisse extra aedīs puerum usquam velisTer.
Oscula praecipue nulla dedisse velis (i.e. noli dare)Ov.
nostri . . . leges et iura tecta esse volueruntCic.
sociis maxime lex consultum esse voltCic.
Id nunc res indicium haec facit, quo pacto factum volueris, shows why you wished it to be doneTer.
Hannibal non Capuam neglectam volebatLiv.
liberis consultum volumus propter ipsosCic.
scin' quid nunc facere te volo?Ter.
vim volumus exstinguiCic.
qui salvam rem publicam vellent esseLiv.
si vis me flereHor.
qui se ex his minus timidos existimari volebantCaes.
si me vivom vis, pater, Ignosce, if you wish me to liveTer.
soli sunt qui te salvum velintCic.
regnari tamen omnes volebant, that there should be a kingLiv.
mihi volo ignosci, I wish to be pardonedCic.
quid vis, nisi ut maneat Phanium?Ter.
velim ut tibi amicus sitCic.
Ducas volo hodie uxoremTer.
volo etiam exquiras quid Lentulus agat?Cic.
nullam ego rem umquam in vitā meā Volui quin, etc., I never had any wish in my life, etc.Ter.
(dixit) velle Hispaniam, he wanted Spain (as a province)Cic.
nummos volo, I want the moneyCic.
si amplius obsidum vellet, dare pollicenturCaes.
pacem etiam qui vincere possunt, voluntLiv.
quorum isti neutrum volunt, acknowledge neitherCic.
voluimus quaedam, we aspired to certain thingsCic.
si plura velim, if I wished for moreHor.
With accusative of person, to call for, demand, want, wish, desire
Quis me volt?Ter.
Centuriones trium cohortium me velle postridieCic.
Sosia, Adesdum, paucis te volo (sc. verbis), I want a few words with youTer.
quam volui nota fit arte meā, she whom I loveOv.
illam velle uxorem, to want her for a wifeTer.
With accusative of person and thing, to want . . . of, require . . . from
Num quid aliud me vis?Ter.
si quid ille se velit, etc.Caes.
With dative of person for whom a wish is expressed
Praesidium velle se senectuti suae, wants a guard for his old ageTer.
nihil est mali quod illa non filio voluerit, she wished her son every misfortuneCic.
Especially, with bene or male
tibi bene ex animo volo, I heartily wish you wellTer.
qui mihi male volunt, my enemiesTer.
With causā and genitive of person, to be interested in, be concerned for, be well disposed to
te ipsius causā vehementer omnia velle, heartily wish him all success; cf. qui nostrā causā volunt, our friendsCic.
With subjunctive, in softened expressions of desire or command
ego quae in rem tuam sint, ea velim facias (i.e. fac)Ter.
eum salvere iubeas velim, please salute himCic.
velim mihi ignoscas, I beg your pardonCic.
haec pro causā meā dicta accipiatis velimLiv.
Musa velim memores, etc.Hor.
de Menedemo vellem verum fuisset, I wish it had been trueCic.
vellem equidem idem posse gloriari quod Cyrus, I wish I could, etc.; cf. Tum equidem istuc os tuum inpudens videre nimium vellem! I wish I could have seen, etc.Ter.
Abiit, vah! rogasse vellem, I wish I had asked himTer.
Et vellem, et fuerat meliusVerg.
vellem tum tu adesses, I wish you could be presentCic.
vellem Idibus Martiis me ad cenam invitasses, I wish you had invited, etc.Cic.
de tuis velim ut eo sis animo, quo debes esseCic.
quod faxitis, deos velim fortunareLiv.
virum me natum vellem, would I had been born a manTer.
Nunc mihi . . . Vellem, Maeonide, pectus inesse tuumOv.
Te super aetherias errare licentius auras Haud pater ille velit, etc., i.e. voltVerg.
velim scire ecquid de te recordereCic.
sed multitudo ea quid animorum . . . habeat scire velimLiv.
nec velim (imitari, etc.) si possimCic.
trīs eos libros maxime nunc vellem, I would like to haveCic.
In concessive phrases with quam, however, however much
quod illa, quam velit sit potens, numquam impetravisset (i.e. quamvis sit potens), however powerful she may beCic.
exspectate facinus quam voltis improbum, never so wickedCic.
quam volent in conviviis faceti sintCic.
Parenthetically, in the phrase, sī vīs (contracted sīs; colloquial), if you please, if you will
paulum opperirier, Si visTer.
dic, si vis, de quo disputari velisCic.
addam, si vis, animi, etc., if you willCic.
To intend, purpose, mean, design, be minded, be about
Puerumque clam voluit exstinguereTer.
hostis hostem occidere voluiLiv.
at etiam eo negotio M. Catonis splendorem maculare voluerunt, it was their purposeCic.
rem Nolanam in ius dicionemque dare voluerat PoenoLiv.
idem istuc, si in vilitate largiri voluisses, derisum tuum beneficium esset, if you had offered to grant the same thing during low prices, etc.Cic.
sine me pervenire quo volo, let me come to my pointTer.
scripsi, quem ad modum quidem volui, etc., as I intendedCic.
ego istos posse vincere scio, velle ne scirem ipsi feceruntLiv.
quae ipsi qui scripserunt voluerunt volgo intellegi, meant to be understood by allCic.
To try, endeavor, attempt, aim
quas (i.e. magnas res) qui impedire volt, is et infirmus est mollisque naturā, et, etc.Cic.
audes Fatidicum fallere velle deum? do you dare attempt?Ov.
His respondere voluit, non lacessere, meant to answer, not to provokeTer.
quid aliud volui dicere? did I mean to sayTer.
ait se velle de illis HS LXXX cognoscere, that he meant, i.e. was aboutCic.
sed plane quid velit nescioCic.
To resolve, conclude, determine, require
uti tamen tuo consilio volui, concluded to follow your adviceCic.
Siculi . . . me defensorem calamitatum suarum . . . esse volueruntCic.
si a me causam hanc vos (iudices) agi volueritis, if you resolveCic.
Elliptically
veremur quidem vos, Romani, et, si ita voltis, etiam timemusLiv.
cadentque vocabula, si volet usus (i.e. ea cadere)Hor.
To be willing, be ready, consent, like, acquiesce
ei laxiorem diem daturos, si venire ad causam dicendam velletLiv.
qui se ait philosophari velle, that he liked philosophizingCic.
Patri dic velle, that you consent (sc. uxorem ducere)Ter.
cum alter verum audire non volt, refusesCic.
obtinuere ut (tribuni) tribuniciae potestatis virīs salubrīs vellent rei publicae esse, to permit the tribunitian power to be useful to the republicLiv.
cum P. Attio agebant ne suā pertinaciā omnium fortunas perturbari velletCaes.
duodecim tabulae furem interfici inpune volueruntCic.
To do voluntarily, act intentionally
si voluit accusare, pietati tribuo; si iussus est, necessitati, if he accused of his own free willCic.
(quaeritur) sitne oratoris risum velle movere, on purpose; cf. tu selige tantum, Me quoque velle velis, anne coactus amemOv.
To be of opinion, imagine, consider, think, mean, pretend, claim, hold, assert, assume
ergo ego, inimicus, si ita voltis, homini, amicus esse rei publicae debeoCic.
erat Mars alter, ut isti voluntLiv.
isto ipso in genere in quo aliquid posse vis, in which you imagine you have some influenceCic.
in hoc homo luteus etiam callidus ac veterator esse volt, pretends to beCic.
est genus hominum qui esse primos se omnium rerum volunt, Nec suntTer.
si quis – quod illi volunt invidiosius esse – Claudius diceretLiv.
voltis, nihil esse in naturā praeter ignemCic.
si tam familiaris erat Clodiae quam tu esse vis, as you say he isCic.
quae ego vellem non esse oratoris, what I claimed to be beyond the orator's provinceCic.
restat ut omnes unum velint, are of one opinionCic.
bis sumpsit quod voluit, i.e. begged the questionCic.
In interrogatively clause with quid, to mean, signify, intend to say, mean to express
sed tamen intellego quid velitCic.
quid tibi vis? what do you mean by all this?Ter.
pro deum fidem, quid vobis voltis?Liv.
quid sibi vellet (Caesar)? cur in suas possessiones veniret?Caes.
avaritia senilis quid sibi velit, non intellego, what is the meaning of the phraseCic.
tacitae quid volt sibi noctis imago?Ov.
With weakened force, as an auxiliary, or in periphrasis, will, shall
illa enim (ars) te, verum si loqui volumus, ornaveratCic.
eius me compotem facere potestis, si meminisse voltis, etc.Liv.
Vis tu urbem feris praeponere silvis? will you prefer, etc.Hor.
tu tantum fida sorori Esse velis, i.e. fida sisOv.
si id confiteri velim, tamen istum condemnetis necesse est, if I should acknowledgeCic.
si quis velit ita dicere . . . nihil dicat, chooses to say, etc.Cic.
quā re oratos vos omnīs volo Ne, etc.Ter.
Esse salutatum volt te mea littera primumOv.
Redundant after noli or nolite
nolite, iudices, hunc velle maturius exstingui volnere vestro quam suo fato, do not resolveCic.
Of expressions of authority, to determine, resolvē, decree, demand, require, enact
utrum populus R. eum (honorem) cui velit, deferatCic.
senatus te voluit mihi nummos dareCic.
exercitūs quos contra se aluerint velle dimittiCaes.
quid fieri velit praecipit, gives his ordersCaes.
sacra Cereris summā maiores nostri religione confici voluerunt, i.e. established the custom of celebratingCic.
nostri maiores . . . insui voluerunt in culeum vivos, etc., made a law, that, etc.Cic.
Corinthum exstinctum esse voluerunt, should be (and remain) destroyedCic.
volo ut mihi respondeas, I require you to answerCic.
nuntia Romanis, Caelestes ita velle, ut Roma caput terrarum sitLiv.
Especially, in the formula of asking a vote upon a law or decree
novos consules ita cum Samnite gerere bellum velitis, ut omnia ante nos bella gesta suntLiv.
plebes sic iussit – quod senatus . . . censeat, id volumus iubemusqueLiv.
To choose rather, prefer
a multis (studiis) eligere commodissimum quodque, quam sese uni alicui velle addicereCic.
malae rei quam nullius duces esse voluntLiv.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu