ire
redīre
redeō rediī reditum
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
red-eo, iī (selten īvī), itum, īre
I)zurückgehen, wieder gehen, zurückkehren, zurückkommen, wiederkommen, besonders heimkehren, heimkommen (oft, besonders bei den Komikern, verbunden mit rursus, rursum, retro)
A)eigentlich (Gegensatz abire, venire, remanere)
a)von Personen
sine rege, heimkehrenCurt.
hincPlaut.
rursus inde propereSuet.
eodem, unde redieram, proficisciCaes.
peregreTer.
rurePlaut. Ter.
colleOv.
obsonatuPlaut.
venatuStat.
ThebisPlaut.
e scholaVal. Max.
e provinciaCic.
de exsilioPlaut., ex exsilioSen. rhet. Plin. ep.
a foroPlaut.
a cenaTer. Cic.
a CaesareCic.
huc, illucPlaut.
ut unde abissent, eodem statim redirentCic.
domumCaes.
domosCurt.
de foro domumAugustin.
lecticā (in der S.) exregia domumSuet.
RomamCic.
GraeciamLiv. Andr.
in patriamPlaut.
in urbemLiv.
retro in castraLiv.
in viam (bildlich)Ter. Cic.
in veram viam (bildlich), in rectam semitam (bildlich)Plaut.
in caelumHor.
rursus in senatumPlaut.
rursus in proeliumCurt.
in proelium, zum Tr. (um es zu beginnen)Liv.
so auch
in suffragiumLiv.vergleiche Fabri Liv. 22, 15, 9
in gyrumOv.
ille consertis manibus in se redeuntium chorusSen.
ad navemPlaut.
ad exercitum NemetocennamHirt. b. G.
ad suosCaes.
mit Prädikatsnomen
salvus redeoPlaut.
victor (als S.) reditLiv.
victor ex hac pugna reditLiv.
mit 1. Supinum
spectatum e senatu, aus dem Senat zum Schauspiel zurückkehrenCic. Sest. 117
unpersönlich
postquam domum reditum estNep.
manerent indutiae, dum ab illo rediri possetCaes.
cum conversis signis retro in urbem redireturLiv.
ad arbitrum rediturPlaut.
b)von leblosen Subjekten
redeunt umerique manusqueOv.
ille qui in se redit orbisQuint.
von Gewässern
unde tantum redisset subito mareCurt.
flumen in eandem partem, ex qua venerat, reditCaes.
amnes in fontes suos redeuntOv.
von Gestirnen, von Tag und Nacht
cum ad idem, unde semel profecta sunt, cuncta astra redierintCic.
redit sol in sua signaOv.
luna a sole discedit ad aquilonem et inde redit in eandem viamVarro LL.
hic, ubi dies et nox modice redit et abitVarro
von Örtlichkeiten
collis paulum a planitie editus … in frontem (nach vorn) leniter fastigatus paulatim ad planitiem redibat, ging allmählig niederCaes.
poetisch von Gewächsen
redeunt iam gramina campisHor.
redeunt frondes arboribusOv.
von physischen Zuständen
forma prior rediitOv.
huic non exesam (sei zerstört) vim luminis (die Sehkraft) et redituramTac.
tum demum, vitali admoto calore, membris aliquis redibat vigorCurt.
iam rediit animus (Besinnung) Plaut.
vergleiche
redeunte paulatim animoCurt.
et mens et rediit verus in ora colorOv.
B)übertragen
1)im Allgemeinen
a)von Personen
in veram faciem solitumque nitorem, wieder annehmenOv.
in annos, quos egit, rediit, kehrte zurück in die verlebte Zeit (= wurde wieder zum Jüngling)Ov.
red. in pristinum statumCaes.
cum aliquo in antiquam gratiamPlaut. oder bloß in gratiamCic.und andere, sich aussöhnen
vergleiche
se numquam cum matre in gratiam redisse, er habe sich nie mit der Mutter auszusöhnen gehabt (= sich nie mit der Mutter entzweit)Nep.
redire in memoriam (sich besinnen) mit folgendem AcIPlaut. oder mit folgendem Genitiv, an etwas oder jemanden zurückdenkenCic.
so auch
in memoriam secumTer.
red. ad se, wieder zu sich kommen, teils phys. = wieder zur Besinnung kommenTer.Liv.und andere, teils geistig zu sich kommen = zur Besinnung kommen, sich wieder fassen, sich eines anderen besinnenCic.
verbunden
red. ad se atque ad mores suos, zu sich und auf seine alten Sprünge kommenCic.
rursus ad ingenium und bloß ad ingenium, wieder zu seiner alten Sinnesart zurückkehren, seinen Charakter wieder annehmenTer.
red. in causas malorum saepius, bei den Ursachen der Leiden öfter vorkommenTac.
red. ad fastos, auf die F. zurückgehenHor.
ut ad pauca redeam, auf weniges zurückgehe, mich beschränke = um es kurz zu machenTer.
Caesar ad duas (legiones) redierat, war auf zwei zurückgekommen = es waren ihm nur zwei gebliebenCaes.
unpersönlich
reditum (est) in vestram dicionemLiv.
exuto iustitio reditum ad muniaTac.
b)von leblosen Subjekten
cum res redissent, die Geschäfte (nach den Ferien) wieder begonnen hattenCic. post red. in sen. 27Cic. Sest. 129
redit de integro haec oratio, fängt wieder von vorn anTer. heaut. 1010
redit animo ille latus clavus, da fällt mir wieder ein usw.Plin. ep. 8, 23, 6
so auch
redeunt singula mentiVal. Flacc. 8, 160
nec ita multo post Volscis levatis metu rediit ingenium, kehrten die V. zu ihrer früheren Sinnesart zurückLiv. 2, 22, 3
2)insbesondere: in der Rede zu einem früheren Thema zurückkehren, auf etwas zurückkommen
illuc unde abii, redeoHor.
sed illuc redeamusNep.
mitte ista atque ad rem rediTer.
sed domum redeamus, id est ad nostros revertamurCic.
sed ad instituta redeamusCic.
sed ad prima redeoCic.
sed redeamus rursus ad HortensiumCic.
sed de hoc alias; nunc redeo ad auguremCic.
quamobrem ad inceptum redeoSall.
longius evectus sum, sed redeo ad propositumQuint.
nunc redeo ad id, quod intenderamLact.
ut ad propositum meum redeamCels.
II)heran-, herbeigehen, hervorgehen, hinaufgehen, hinabgehen
A)eigentlich
in nubem Ossa redit, erhebt sich zu den WolkenVal. Flacc. 2, 16
B)übertragen
1)als Ertrag eingehen, einkommen
iamne enumerasti id quod ad te rediturum putes?Ter.
pecunia publica, quae ex metallis redibatNep.
ex qua regione quinquaginta talenta quotannis redibantNep.
ex pecore redeunt ter ducena ParmensiMart.
possentne fructus pro impensa ac labore redireVarro
tribus tantis illi (= illic) minus redit quam obseverisPlaut.
ut ex eodem semine aliubi cum decimo (verst. grano) redeat, aliubi cum quinto decimoVarro
daher: aus etwas (gleichsam als Ertrag) hervorgehen, sich entspinnen
nec cernentes ex otio (Waffenruhe) illo brevi multiplex bellum rediturumLiv. 3, 68, 8
2)zu etwas kommen, schreiten, greifen
a)von Personen
ad gladios redierunt, es blieben ihnen nur noch die Schw.Caes. b. c. 3, 93, 2
so auch unpersönlich
comminus ad manus reditur, es kommt zum Handgemenge Mann gegen MannAuct. b. Afr. 18, 4
b)von leblosen Subjekten
bona in tabulas publicas redierunt, in die Rechnungsprotokolle der Staatskasse gekommen (eingetragen worden)Cic.
mihi illaec vere ad rastros res redit, es kommt mit mir endlich noch im bitteren Ernst zum Hacken und GrabenTer.
in eum iam res rediit locum, ut etc., es ist so weit gekommen, dass usw.Ter.vergleiche Spengel Ter. adelph. 273
quodsi eo fortunae meae redeunt, ut etc.Ter.
postremo adeo res rediitTer.
omnia haec verba huc redeunt, laufen darauf hinausTer.
besonders vom Gelangen in jemands Besitz, Gewalt usw.: anheimfallen, zufallen
Venus, quam penes amantum summa summarum redit, die das Hauptbuch über die Verliebten führtPlaut.
ad te summa solum rerum redit, auf dir allein liegt die ganze LastTer.
eius morte ea bona ad me redieruntTer.
ad hos redibat lege hereditasTer.
velle bonis aliquem affici quam maximis, etiam si ad se ex iis nihil redeatCic.
summa imperii, summa rerum redit ad aliquemCaes.
quorum (principum) ad arbitrium iudiciumque summa omnium rerum consiliumque redeatCaes.
mortuo Tullo res (Staatsregierung) ad patres redieratLiv.
und so
Numae morte ad interregnum res rediitLiv.
☞Archaistisches Präsens redinunt = redeuntEnn. ann. 475*Paul. ex Fest. 287, 1.
archaistisches Futur redeamPlaut. aul. 273
Imperfekt rediebatDracont. Med. 272, rediebantSen. contr. 9, 3 (26), 13
Futur rediesApul. met. 6, 19, redietCaes. Germ. phaenom. 716statt redit et nach Haupts VerbesserungAugustin. c. Acad. 3, 10. § 22Vulg. Levit. 25, 10Ennod. dict. 9, redientVulg. Ierem. 37, 7
Seltene Perfekt-Form rediviApul. met. 4, 14Vict. Vit. 3, 59 (redivit)Amm. 27, 5, 6
Regelmäßig synkopierte Perfekt-Formen redisti, redisset, redisse; bei Dichtern auch reditTer. Phorm. 55vergleiche Lachm. Lucr. 3, 1042. p. 209 sq.
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
red-eō, iī (redītTer.Iuv.), itus, īre
Of persons, to go back, turn back, return, turn around
velletne me redireCic.
et non si revocaretis, rediturus fuerimLiv.
territus ille retro reditVerg.
tardiusOv.
matureHor.
e provinciāCic.
ex illis contionibus domumLiv.
a cenāCic.
a nobisVerg.
ab AfricāHor.
a flumineOv.
ne rure redieritTer.
suburbanā aedeOv.
eodem, unde redierat, proficisciturCaes.
inde domumOv.
Quo rediturus eratHor.
retro in urbemLiv.
in viamCic.
in proelium, renewLiv.
Serus in caelum redeasHor.
ad imperatorem suumCic.
ad penates et in patriamCurt.
RomamCic.
CirtamSall.
Itque reditque viamVerg.
dum ab illo rediri possetCaes.
Of things, to come back, return, be brought back, be restored
ad idem, unde profecta sunt, astraCic.
sol in sua signaOv.
redeuntis cornua lunaeOv.
flumen in eandem partem, ex quā venerat, reditCaes.
redeunt iam gramina campisHor.
In thought, to go back, return, recur
mitte ista, atque ad rem rediTer.
ad illumCic.
ad inceptumSall.
Illuc, unde abiiHor.
res redit, comes up againCic.
Of revenue, to come in, arise, proceed, be received
pecunia publica, quae ex metallis redibatNep.
Of time, to come around, return, recur
redeuntibus annis, revolvingVerg.
Nonae redeunt DecembresHor.
To come to, be brought to, arrive at, reach, attain
pilis missis ad gladios redierunt, took toCaes.
Caesar opinione trium legionum deiectus, ad duas redierat, was reducedCaes.
collis leniter fastigatus paulatim ad planitiem redibat, sloped downCaes.
ad te summa rerum redit, all depends on youTer.
ad interregnum resLiv.
Ut ad pauca redeam, i.e. to cut the story shortTer.
haec bona in tabulas publicas nulla redierunt, have not been registeredCic.
Germania in septentrionem ingenti flexu redit, trends towards the northTac.
Quod si eo meae fortunae redeunt, ut, etc., come to thatTer.
omnia verba huc redeunt, amount to thisTer.
Figuratively, to go back, come back, return, be brought back, be restored
istoc verbo animus mihi reditTer.
Et mens et rediit verus in ora colorOv.
spiritus et vita redit bonis ducibusHor.
in pristinum statumCaes.
res in antiquum statum rediitLiv.
cum suis inimicissimis in gratiamCic.
in amicitiam RomanorumLiv.
in memoriam mortuorum, call to mindCic.
redii mecum in memoriamTer.
redit agricolis labor actus in orbemVerg.
rursum ad ingenium redit, to his natural bentTer.
ad suum vestitumCic.
ad te redi, control yourselfTer.
sine paululum ad me redeam, recollect myselfTer.
iam ad se redisse, recovered consciousnessLiv.
ad sanitatemCic.
In veram faciem, resume his proper formOv.
in annos Quos egit, rediit, i.e. he renewed his youthOv.
in fastos, i.e. refersHor.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu