konsonat. Dekl. (3. Dekl.)

ōs ōris  n

Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:

1. ōs, ōris, neutrum (altindisch ās, der Mund)

I)das Antlitz, Gesicht

A)im Allgemeinen

1)eigentlichPlaut.Cic.und andere

os suum non solum ostendere, sed etiam offerreCic.

per ora hominum traduciLiv.

incedunt per ora vestra magnificiSall.

alicui os percutereSen.

alicui os sublinere, siehe sub-lino

alicuius os inspuere, jemandem ins G. spuckenServ.

aliquem coram in os laudareTer.

os praebere ad contumeliam, sich persönlichen Beschimpfungen aussetzenLiv.

alicui esse ante os, vor Augen seinCic.

in ore sunt omnia, jede Wirkung beruht auf dem Ausdruck des GesichtsCic.

in ore alicuius agere, vor jemands Augen sich zeigenSall. fr.Tac.s. Heräus Tac. hist. 3, 36, 3

und so

in ore eius iugulariTac.

in foro atque in ore omnium cotidie versariCic.

quae in ore atque in oculis provinciae gesta suntCic.

2)metonymisch: das Gesicht in Bezug auf den Charakter, die Stirn

quo tandem ore domos quasi in captivo habitu reversuros?Curt. 6, 6 (21), 10

besonders von der Dreistigkeit, Unverschämtheit

durum, UnverschämtheitCic.

ferreum, dreiste StirnSuet.

und so absolut

AcademiaeCic.

si Appii os haberemCic.

B)als Vorderseite eines Kopfes, die Maske, Larve

GorgonisCic.

ora corticibus sumunt horrenda cavatisVerg.

truncis arborum antefixa ora, VorderschädelTac.

II)der Mund, das Maul

1)eigentlich

cadit frustum ex ore pulliCic.

ingerere alicui in os tritici granaCic.

inserere in os minima mansaCic.

os aquā implere, Wasser in den Mund nehmenSen.

aliquid intra os recipere, in den Mund nehmenSolin.

aperire os suum (um zu reden)Vulg.

aperire ora fatis futuris, für die Weissagungen der Zukunft den Mund öffnen, das heißt das zukünftige Schicksal offenbarenVerg.

in ore atque in lingua habere verba haec, im M. und auf den Lippen habenGell.

aliquem semper in ore habere, im Munde habenCic.

in ore estCic. oder alicui semper oder valde in ore esseCic.s. Kühner Cic. Tusc. 1, 116

omnibus in ore esseCornif.

in ore atque sermone omnium esseCic.

in ore vulgi esseCic.

und so

nec quicquam magis in ore vulgiTac.

in ore hominum agere (leben)Tac.

Postumius in ore erat (ergänze hominum)Liv.

in ora hominum abireLiv. oder volitare per ora virûmEnn. fr., zum Gerede dienen

so auch

in ora vulgi pervenireCatull.

verbum ecquod umquam ex ore huius excĭdit, in quo quisquam posset offendi?Cic.

non putas fas esse verbum ex ore exire cuiusquam, quod non iucundum et honorificum ad aures tuas accĭdat?Cic.

uno ore, einstimmig, einhellig

consentiunt uno ore omnesCic.

uno ore omnes omnia bona dicuntTer.

omnium ore Rubellius Plautus celebraturTac.

mille oraVal. Flacc. 6, 37

ora mille linguaeque totidemApul. met. 11, 25

übertragen

ex totius belli ore ac faucibusCic. Arch. 21

von Hühnern, der SchnabelPlin. 10, 156

2)metonymisch

a)die Zunge, das Mundwerk, die Sprache, Aussprache, das Organ

os promptum (geläufiges)Quint.

os planumPlin. ep.

os confusumPlin. ep.

os (freches Mundwerk) habeat, linguam (kecke Zunge, Zungenfertigkeit)Plaut.

arrogantia oris, die anmaßende RedeTac.

tanta erat commendatio oris atque orationis (seines Organs und seiner Rede), ut etc.Nep.

b)die Mundart, der Dialekt

os LatinumPlin. ep.

os HispanumGell.

c)die Sprache als Mittel zum Unterricht usw.

philosophorum ingenia Socratico ore defluentia, aus der Schule des S.Vell.

ardor oris, der BeredsamkeitVell.

os Pindari, Dichtersprache, GesangVell.

3)übertragen

a)die Mündung = die Öffnung, der Eingang, das Loch

portusCic.

pontiCic.

specusLiv.

ora et exitus specuumTac.

doliiLiv.

fornacis, OfenlochPlin.

ulcerisVerg.

b)von Flüssen

α)die Mündung

TiberisLiv. 1, 33, 9

β)die Quelle

ora novem TimaviVerg. Aen. 1, 245

c)ora navium rostrata, die SchiffsschnäbelHor. epod. 4, 17

d)ora leonis, eine Pflanze, das LöwenmaulColum. poët10, 98

Genitiv Plural oriumCassian. de incarn. Chr. 7. 5, orum Fragm. Bob. de nom. (V) 561, 11

Dativ und Ablativ oribusVarro LL. 7, 64Verg. Aen. 8, 486Curt. 7, 5 [20], 7 Arnob. 1, 64 und 3, 10Augustin. serm. 34, 6Pallad. 3, 25, 9

Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:

ōs, ōris (no genitive plural), neuter the mouth

ad haec omnia percipienda os est aptissimumCic.

tenerum pueriHor.

os loquentis OpprimereOv.

e foliis natos Ore legunt (apes)Verg.

Gallica Temperat ora frenis, i.e. controls the horsesHor.

nidum sibi construit ore, beakOv.

hostilia Ora canum, jawsOv.

Prov.

equi frenato est auris in oreHor.

The organ of speech, mouth, tongue, lips

in orest omni populo, in everybody's mouthTer.

istius nequitiam in ore volgi esse versatamCic.

Postumius in ore erat, was the common talkLiv.

consolatio, quam semper in ore habere debemus, to talk of constantlyCic.

poscebatur ore volgi dux Agricola, unanimouslyTac.

uno ore dicere, with one consentTer.

Uno ore auctores fuere, ut, etc., unanimously advisedTer.

volito vivus per ora virūm, become famousEnn. ap. Cic.

in ora hominum pro ludibrio abire, become a by-word of mockeryLiv.

quasi pleniore ore laudare, with more zestCic.

The face, countenance, look, expression, features

figura orisTer.

in ore sunt omnia, i.e. everything depends on the expressionCic.

concedas hinc aliquo ab ore eorum aliquantisper, leave them aloneTer.

ad tribunum ora convertunt, looksCaes.

agnoscunt ora parentumVerg.

ales cristati cantibus orisOv.

coram in os te laudare, to your faceTer.

nulli laedere os, insult to his faceTer.

qui hodie usque os praebui, exposed myself to insultTer.

ut esset posteris ante os documentum, etc.Cic.

ante ora coniugum omnia patiLiv.

Ora corticibus horrenda cavatis, masksVerg.

As expressing boldness or modesty, the face, cheek, front, brow

os durum! brazen cheek!Ter.

os durissimum, very bold frontCic.

quo redibo ore ad eam, with what face?Ter.

quo ore ostendi posse? etc.Liv.

in testimonio nihil praeter vocem et os praestareCic.

Boldness, effrontery, impudence

quod tandem os est eius patroni, qui, etc.Cic.

nostis os hominisCic.

A voice, speech, expression

ora sono discordia signantVerg.

ruit profundo Pindarus oreHor.

falsi ambages orisOv.

A mouth, opening, entrance, aperture, orifice, front

ante os ipsum portūsLiv.

ingentem lato dedit ore fenestramVerg.

os atque aditus portūsCic.

TiberisLiv.

per ora novem, etc., sourcesVerg.

ora navium Rostrata, beaksHor.

Figuratively, a mouth

ex totius belli ore ac faucibusCic.


Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu