konsonant.-Konjugation

dēcernere

dēcernō  dēcrēvī  dēcrētum

Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:

dē-cerno, crēvī, crētum, ere, entscheiden

I)etwas Streitiges, Zweifelhaftes

1)gütlich entscheiden, ausmachen, entscheidend bestimmen, beschließen, für etwas stimmen, sich erklären, sich aussprechen

a)überhaupt

mit Akkusativ

rem dubiam decrevit vox opportune emissaLiv.

iustum existimant in denos pedes quadratos tres modios

id quidem soli natura decernetPlin.

mit de und Ablativ

de his Catonis praecepta decernentPlin.

mit folgendem indirekten Fragesatz

cum prae imbri non satis decernere possent, quā suis opem ferrent, nicht mit Gewissheit bestimmen konntenLiv.

zuweilen ist der indirekte Fragesatz zu ergänzen

quid hoc malum infelicitatis? nequeo satis decernere, ich kann's nicht recht klar kriegen (= ich kann's nicht recht begreifen)Ter. adelph. 544

mit folgendem AcI: sich dafür entscheiden oder erklären, dafür stimmen, die feste Ansicht gewinnen oder aussprechen, als Grundsatz aufstellen, dass usw.

Perfekt decrevi oft = ich habe die feste Ansicht gewonnen, ich bin oder lebe in der festen Meinung, oft adverbial übersetzt = in jedem Fall

omnes tibi illi delirare visi sunt, qui sine manibus et pedibus constare deum posse decreveruntCic.

si id summum malum esse decreveritCic.

quod in me ipso satis esse consilii decrerasCic.

in quo omnia mea posita esse decreviCic.

duo talenta pro re nostra ego esse decrevi satis, dächt' ich, seien genugTer.

ubi mihi reliquam aetatem a re publica procul habendam decrevi, ich die Ansicht gewann, dass ich … müsseSall.

mit doppeltem Akkusativ

illum decrerunt dignum, suos cui liberos committerent, erklärten ihn entschieden für würdigTer. Hec. 212

b)insbesondere

α)als gerichtlicher terminus technicus: schiedsrichterlich entscheiden

absolut

ita (ja!), verum (aber) praetor decernebatCic.

mit Akkusativ oder mit de und Ablativ

Servius alia decernit, de aliis consulturum se regem dicitLiv.

si caedes facta, si de hereditate, de finibus controversia est, iidem decernunt (von den Druiden)Caes.

qui te forum Tarsi agere, statuere multa, decernere, iudicare dicerentCic.

mit Adverb oder Präposition oder neutrum Adjektiv »wie?«

quod iste (Verres) aliter, atque ut edixerat, decrevissetCic.

Verres contra illud ipsum edictum suum sine ulla religione decernebatCic.

praetor decernit; quam aequum, nihil dico; unum hoc dico, novumCic.

et fit, ut de eadem re saepe alius aliud decreverit aut iudicaveritCornif. rhet.

mit inter (zwischen) und Akkusativ oder mit Dativ »für wen?«

alias revocabat eos, inter quos iam decreverat, decretumque mutabat; alias inter aliquos sine ulla religione decernebat ac proximis paulo ante decreveratCic. II. Verr. 1, 120

mit in und Ablativ

in eius controversiis quid decernas non a te petoCic. ep. 13, 59

in iure dicundo ita decrevit, ut etc.Suet. Galb. 7, 2

prägnant: entscheidend, durch Spruch zuerkennen

dec. vindicias secundum servitutem, den Anspruch zuerkennen zugunsten der Skl. = dem Kläger das Recht auf seine Sklavin zuerkennenLiv. 3, 47, 5

β)als publizistischer terminus technicus: vom Senat, vom Volk, von Priesterkollegien und von einzelnen aus dem Senat usw.

αα)überhaupt

mit Akkusativ und durch de und Ablativ, oft zugleich mit Adverbien (wie?)

tu, miles, quid de imperatore Paulo senatus decrerit potius quam quid Ser. Galba fabuletur, audiLiv.

quod vult renovari honores eosdemnihil decernendum censeo, in Betreff seines Gesuchs, die alten Ehren ihm aufs Neue zuzuerkennen, trage ich auf Tagesordnung an (trage ich darauf an, zur Tagesordnung überzugehen)Cic.

sustinere in rebus statuendis decernendisque (bei Beschlüssen und Entscheidungen) eam severitatem, quā etc.Cic.

decernendi ratio, die Entscheidung durch Vernunftgründe (Gegensatz decertandi fortitudo, die Entscheidung durch Waffengewalt)Cic.

de summa salute vestra populique Romani, de vestris coniugibus liberisque, de aris ac focis decernite diligenter, ut instituistis, ac fortiterCic.

et de imperio Caesaris et de amplissimis viris gravissime acerbissimeque decerniturCaes.

quare, cum de P. Lentulo ceterisque statuetis, pro certo habetote, vos simul de exercitu Catilinae et de omnibus coniuratis decernereSall.

sed ne id quod placebat decerneret (senatus) in (bei) tantae nobilitatis viris, ambitio obstabatLiv. 5, 36, 9 Liv. 26, 2, 15

id quod XIII. Kal. Ian. se natus me auctore (auf meinen Antrag) decrevitCic. Phil. 6, 1

mit folgendem indirekten Fragesatz

quo praesidio tuto et libere senatus quae vellet decernere auderetCaes. b. c. 1, 2, 2

mit folgendem AcI

si hic ordo (der Senat) placere decreverit te ire in exsilium, obtemperaturum te esse dicisCic.

tumultum esse (dass der Staat im Kriegszustand sei) decreviCic.

ob eas res tumultum esse decrevit senatusLiv.

ad unum omnes Numae Pompilio regnum deferendum decernuntLiv.

Lacedaemonii ad patriae subsidium revocandum ab Asia Agesilaum decernuntIustin.

D. Iunius Silanus, primus sententiam rogatus supplicium sumendum decreveratSall.

absolut

ea Sullae et plerisque placuere, pauci ferocius decernuntSall.

neque, cum consul decresset, quisquam obtemperabatLiv.

cum pontifices decressent itaCic.

plerisque (senatoribus) libere decernendi potestas eripiturCaes.

mit secundum (zugunsten) und Akkusativ

nuntiat inani populo pontifices secundum se decrevisseCic.

consules de consilii sententia decreverunt secundum ButhrotiosCic.

mit doppeltem Nominativ

qui ordo decrevit invitus, zu dem Beschluss gezwungen wurdeCic. Phil. 1, 13

ββ)prägnant: etwas dekretieren, beschließen = durch Beschluss etwas bestimmen, erklären, anordnen, anberaumen (festsetzen), anweisen, ansetzen, verhängen, übertragen, und von einzelnen = dafür stimmen, darauf antragen, dass etwas erklärt, angeordnet usw. werde

mit Akkusativ oder mit folgendem indirekten Fragesatz oder mit folgendem ut und Konjunktiv und mit bloßem Konjunktiv

pecunias ad ludosCic.

pecunias ad templum monumentumque alicuiusCic.

tempus ad utramque remSall.

diem colloquio (zum G.)Sall.

classem ingentem, die Ausrüstung einer gewaltigen Flotte beschließenIustin.

tres legatos, für die Absendung dr. G. stimmenCic.

una de pace legatos ad ScipionemLiv.

legatos mittendosSuet.

tertiam legationem ad res Saguntinis reddendasLiv.

delectumLiv.

supplicationem ob recitationemSuet. oder quindecim dierumCaes.

tumultum, den T. erklären = den Staat im Kriegszustand erklärenCic.

quaestionem de bonis direptisCaes. oder de morte alicuiusCic., de morte alicuius per senatumLiv.

genus poenae novumSall.

id bellumLiv.

provinciam desponsam, non decretam habereCic.

decretum, uti supplicatio per triduum ad omnia pulvinaria habereturLiv.

senatus Romae decrevit, ut P. Cornelius praetor litteras Capuam ad consules mitteretLiv.

de quo (Postumio) nominatim decrevit senatus, ut statim in Siciliam iretCic.

mit folgendem Konjunktiv

senatus decrevit, darent operam consules, ne quid res publica detrimenti caperetSall. Cat. 29, 2

qui Indiae quique Bactris praeerant, quibus quisque finibus habuisset, imperium obtinerent decretum estCurt. 10, 10 (30), 4

Ablativus absolutus mit doppeltem Akkusativ

Dolabellā hesterno die hoste decreto (zum F. erklärt)Cic. Phil. 11, 16

mit Angabe »wem?« durch Dativ = jemandem etwas zuerkennen, durch Beschluss etwas jemandem erweisen, anweisen, verleihen, übertragen, jemandem zu Ehren etwas anordnen, ~ beschließen aufzustellen (zu errichten)

alicui annuum sumptumCic.

alicui praemiumSall.

alicui omnes honoresNep.

alicuius trecentas statuasNep.

alicui supplicationem (siehe supplicātio)Cic.

alicui triumphumCic.

alicui triumphum ob captas SyracusasVal. Max.

alicui imperium (von d. Tribus)Liv.

alicui bellum und alicui bellum adversus aliquem (die Führung des Kr.)Iustin.

provincias privatisCaes., oder futuris consulibusSuet., oder alicui Numidiam (als Geschäftskreis, Provinz)Sall.

und so

consulibus Numidiam atque ItaliamSall.

ambobus consulibus LiguresLiv.

mit doppeltem Akkusativ

praemium (als B.) servo libertatem et sestertia centumSall.

provincias (als Pr.) consulibus Hispaniam atque AfricamLiv.

Hortensii et mea et Luculli sententia ex illo senatus consulto, quod te referente factum est, tibi decernit, ut regem reducas, trägt darauf an, dass dir der Auftrag gegeben werde, den König zurückzuführenCic. ep. 1, 1, 3

mit in (gegen) und Akkusativ

at enim quis reprehendet, quod in parricidas rei publicae decretum erit (verhängt werden wird)?Sall. Cat. 51, 25

2)feindlich: durch Kampf entscheiden, bis zur Entscheidung kämpfen, streiten

a)mit Waffen und dergleichen, insbesondere als militärischer terminus technicus

itaque haud magni certaminis fuit; primus clamor atque impetus rem decrevitLiv. 25, 41, 6

nostra certamina non verba legatorum nec hominum quisquam disceptator, sed campus Campanus, in quo concurrendum est, et arma et communis Mars belli decernet; proinde inter Capuam Suessulamque castra castris conferamus et Samnis Romanusne imperio Italiam regant decernamusLiv. 8, 23, 8 sq.

mit folgendem indirekten Fragesatz

ineamus aliquam viam, quā, utri utris imperent, sine magna clade, sine multo sanguine utriusque populi decerni possitLiv. 1, 23, 9

dec. pugnamLiv., proeliumCic.

in ipso gladiatorio vitae certamine, quod ferro decerniturCic.

mit de und Ablativ

de summa rerum dec.Liv.

armatos in acie stare et summis de rebus decernere et ad victoriam nitiQuint.

de salute rei publicae decerniturCic.

absolut mit Ablativ »womit? wodurch?«

dec. armis, ferroCic. dec. lapidibus et subselliorum fragminibusSuet.

cursibus et crudo caestu, wettkämpfenVerg.

MarteCurt.

acieNep.Liv.und andere, navali acieMela, navali certamineLiv.vergleiche Drak. Liv. 40, 8, 19

equestri proelioCurt.

ibi diem unum opperiturquo integriore exercitu decerneretNep.

mit cum und Ablativ (feindlich und freundlich)

cum aliquo ferroEnn. fr.

cum aliquo vel pacisci vel decernereMela

dec. proelio cum proditoreIustin.

oder mit inter se und AkkusativAuct. b. Hisp.

cornibus inter se (von Stieren)Verg.

mit contra und Akkusativ

cum suorum paucitate contra magnam vim hostium artificio magis quam viribus Auct. b. Afr. 14, 1

mit pro und Ablativ

solus in Boeotia pro omnibus nobis cum dispendio sanguinis sui decernensAmm. 16, 12, 41

mit Adverbien, Präpositionen oder Genitiv und Ablativ des Ortes »wo?«

diem locumque constituunt, ubi secum armis decernerentLiv.

omnibus viribus in SiciliaIustin.

cum P. Cornelio Scipione Clastidii apud PadumNep.

mit Adverbien oder Ablativ »wann?«

consilium habitum, utrum extemplo decernerent, an Rhodiam exspectarent classemLiv.

crastino die bene iuvantibus dis acie decernamusLiv.

primo quoque tempore decernendum est Auct. b. Hisp.

classe paucis diebus erant decreturiNep.

absolut

si decerni placetLiv.

hostem lacessere ac trahere ad decernendumLiv.

decernendi potestatem Pompeio fecitCaes.

b)mit Worten, insbesondere als gerichtlicher terminus technicus

mit Ablativ »womit? wodurch?«

decernite criminibus, mox ferro decreturiLiv.

qui iudicio decernent, die Prozess FührendenQuint.

utinam meo solum capite decerneremCic.

mit de (über) und Ablativ

de capiteCic.

de vita et ornamentis suis omnibusCic.

uno iudicio de fortunis omnibusCic.

mit pro (für) und Ablativ

pro suo sodali et pro sua omni fama prope fortunisqueCic.

mit ad und Akkusativ

quod ne ad extrema quidem decretis timendum sit, den zum letzten Schicksal Bestimmten = den zum Tod VerurteiltenSen. ep. 18, 11

II)seinen Willen bestimmen, beschließen, sich entschließen, den Vorsatz oder Entschluss fassen, sich vornehmen

gewöhnlich mit folgendem Infinitiv

quicquid peperisset, decreverunt tollereTer.

nam si tu fluctus undasque e gurgite salso tollere decrerisLucil. 40

ibidem manere decrevitNep.

Caesar his de causis Rhenum transire decreveratCaes.

decreram cum eo valde familiariter vivereCic.

duas res simul nunc agere decretum est mihiPlaut.

sumat consumat perdat, decretum est patiTer.

certum atque decretum est non dare signumLiv.

mit folgendem AcI

uxorem decrerat dare sese mihi hodieTer. Andr. 238

im Passiv mit folgendem NcI

candida Tartareo nuptum Proserpina regi iam dudum decreta dari Claud. rapt. Pros. 216

mit folgendem ut und Konjunktiv

hic decernit, ut miser sitCic. Tusc. 3, 65

mit folgendem bloßen Koniunktiv

profestos festos (dies) habeam decretumst mihiPlaut. Poen. 501

Synkopierte Perfekt-Formen decrerim, decreram, decrero, decresset, decresseKomikerLucil.Cic.Liv.und anderesiehe Neue-Wagener Formenl.³ Bd. 3. S. 486

Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:

dē-cernō, crēvī (often decrēram, decrērim, etc.), crētus, ere

Officially, to decide, determine, pronounce a decision, judge, decree, resolve, vote

inter quos iam decreverat decretumque mutabat, alias, etc.Cic.

si caedes facta, īdem (Druides) decernunt, i.e. pass judgmentCaes.

non decrevi solum, sed etiam ut vos decerneretis laboraviCic.

qui ordo decrevit invitus, on compulsionCic.

dierum viginti supplicationemCaes.

vindicias secundum servitutem, in favor of slavery, i.e. restore the slave to his masterLiv.

triumphum AfricanoCic.

praemium servo libertatemSall.

tres legatosCic.

id quod senatus me auctore decrevitCic.

provinciae privatis decernunturCaes.

meā diligentiā patefactam esse coniurationem decrevistisCic.

supplicium sumendum decreverat, had votedSall.

senatus Romae decrevit, ut, etc.Liv.

mea sententia tibi decernit, ut regem reducas, etc.Cic.

senatus decrevit, darent operam consules, ut, etc.Sall.

ita censeo decernendumCic.

acerbissime decerniturCaes.

in parricidas rei publicae decretum esseSall.

libere decernendi potestas, of voting freelyCaes.

In gen., to decide, determine, judge, fix, settle

rem dubiam decrevit vox opportune emissaLiv.

utri utris imperent, sine magnā cladeLiv.

Duo talenta pro re nostrā ego esse decrevi satisTer.

in quo omnia mea posita esse decreviCic.

mihi decretum est, with accusative and infinitive, I am fully convincedTac.

alqm hostem, to proclaim an enemyCic.

omnibus quae postulaverat decretisSall.

pauci ferocius decernunt, insist on harsher measuresSall.

Of battle, to decide by combat, fight out, fight, combat, contend

Samnis Romanusne Italiam regant, decernamusLiv.

gladiatorium certamen ferro decerniturCic.

ne armis decernaturCic.

cornibus inter seVerg.

acieLiv.

classe decreturiNep.

integriore exercituNep.

lacessere ad decernendumLiv.

In gen., to contend, compete, struggle

decernite criminibus, mox ferro decreturiLiv.

cursibus et crudo caestuVerg.

de salute rei publicaeCic.

pro meā famāCic.

To decide, determine, form a purpose, resolve

num quis quicquam decernit invitus?Cic.

Rhenum transire decreveratCaes.

decretumst patiTer.

certum atque decretum est non dare signumLiv.

aetatem a rei publicae procul habendamSall.

praetoris imperio parendum esseCic.

hic decernit ut miser sitCic.

quā suis opem ferrentLiv.


Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu