konsonant.-Konjugation
accendere (adcendere)
accendō accendī accēnsum
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
1. ac-cendo, cendī, cēnsum, ere (ad und candeo), von außen in Brand setzen, anzünden, anstecken (Gegensatz exstinguere)
I)eigentlich und metonymisch
1)eigentlich
PergamaLiv.Andr. fr.
lumina Auct. b. Afr.
lumen de lumine (am Licht)Enn. fr.
lucernamPhaedr.Sen.
rogum, ignemVerg.
facesCic.
taedasOv.
tusLiv.
cornua, die Hörner der Stiere (= die Reisigbündel an den Hörnern)Liv.
ignem flatuCurt.
scintillam levem ignis inditam plumae folle fabrili ad caput fistulae imposito flandoLiv.
Partizip mit Akkusativus respectus
accensa comasVerg. Aen. 7, 75
2)metonymisch
a)etwas anzünden = auf etwas Feuer anmachen
foculum ad sacrificiumLiv.
focumOv.
arasOv.
b)an etwas Feuer bringen und so
α)glühend machen, erhitzen, kochend machen
ahenumSen. poët.
aurumPlin.
vapor solis accendit arenasCurt.
calor aestatis accendit oramCurt.
β)(besonders vom Feuer selbst) leuchtend machen, hell machen, glänzend machen, erhellen
luna radiis solis accensaCic.
sol accendit OlympumSil.
clipeum auroSil.
II)übertragen
1)im Allgemeinen: anzünden, wie ein Licht usw.
virtutum quasi scintillulae, e quibus accendi philosophi ratio debet, woran sich entzünden mussCic.
si haec accendi aut commoveri arte possint, durch die Kunst geweckt und entwickelt werdenCic.
2)insbesondere
a)jemanden oder jemands Gemüt usw. entzünden, anfeuern, entflammen, aufregenvergleiche Fabri zu Sall. Cat. 25, 3; Mützell zu Curt. p. 586 sq.
plebis animumSall.
Bocchi animum orationeSall.
clamore invicem suosCurt.
animum ad virtutemSall.
ad libidinemLiv.
animos bello (zum Krieg)Verg.
nationes in armaVell.
oculos invidiā, mit Neid erfüllenSen.
in rabiem accendiLiv.
libidine sic accensa (Sempronia), ut etc.Sall.
furiis accensae pectore (im Herz) matresVerg.
accendis (me), quare cupiamHor.
amore accensus, irā accensusLiv.
und so
aliquem contra aliquem oder in aliquem, aufbringen, aufreizenSall.Tac.
im Gegensatz
qui nunc (eos) quasi stimularent et accenderent, nunc quasi reconciliarent ac componerentPlin. ep.
ducibus plebis accendit magis certamine animos quam minuitLiv.
insbesondere: zur Liebe entflammen
dumque petit, petitur, pariterque accendit et ardetOv. met. 3, 426
b)einen Zustand entzünden, anfachen, erregenvergleiche Fabri zu Sall. Cat. 25, 3
febremCels.
sitimCurt.
seditionem, proeliumLiv.
besonders Leidenschaften usw.
spem, invidiamLiv.
iramCurt.
virtutemVerg.
curam alicuiLiv.
ex qua (tribunicia potestate) omnes discordiae accensaeSall. fr.
studia Numidarum in Iugurtham accensa, die Begeisterung der N. für J.Sall.
c)vermehren, steigern, noch mehr nähren, vergrößern, verstärken, erhöhen, im Passiv auch steigen, wachsen
sitimCels.
pretiumSen.
cum eo magis vis venti accensa essetLiv.
acetum accenditur pipere, wird brennender, das heißt stärkerPlin.
besonders Leidenschaften usw. (Gegensatz sedaresiehe Drak. zu Liv. 2, 29, 8)
discordiam, schürenLiv.
fiduciam Tyriorum, die T. in ihrer Z. bestärkenCurt.
alacritatem militum, erhöhenCurt.
dolorem, pertinaciamTac.
vitiaOv.
intempestis remediis delictaTac.
☞Paragogischer Infinitiv Präsens Passiv accendierLucr. 6, 901
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
accendō, or ad-cendō, cendī, cēnsus, ere ad + * cando, active of candeo, to kindle, set on fire, light
facesCic.
ignemVerg.
flamma ter accensa est, flashed upOv.
accensus ad sacrificium foculusLiv.
focosOv.
By metonymy
lumina (of the stars)Verg.
accensis cornibus, i.e. bundles of twigs attached to the hornsLiv.
aestūs, the noonday heatVerg.
Figuratively, to kindle, inflame, fire, excite, arouse, stir, awaken, stimulate, provoke, encourage, exasperate, embitter
vim ventiLiv.
dictis virtutemVerg.
alqm ad dominationemSall.
accendis, quā re cupiam magis illi proximus esse, you inflame my desire the moreHor.
discordiamLiv.
animos in hostemVerg.
studia ad consulatum mandandumSall.
bonum ingenium contumeliāSall.
accensus laudis amoreOv.
certamenLiv.
(poet.)
animos bello, to warVerg.
(absolute)
pariter accendit et ardetOv.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu