konsonant.-Konjugation
committere
committō commīsī commissum
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
com-mitto, mīsī, missum, ere, zusammenlassen, zusammenbringen
I)eigentlich
a)materielle leblose Objekte zusammenlassen, aneinanderlassen = zusammenfügen, aneinander- oder aufeinanderfügen, verbinden, vereinigen (Gegensatz dirimere)
und reflexiv se committere oder Passiv committi, medial = zusammengehen, sich anschließen, dicht anstoßen, sich verbinden, sich vereinigen
malos (Balken, Ständer)Caes.
opera (Befestigungswerke)Liv.
mariaCurt.
duas noctesOv.
plagarum orae committunturCels.
quia vehementer rursus se commiserunt (orae ossis)Cels.
influentem urbi Tiberinum (den Tiber) ponteFlor.
mit Angabe »wem? womit?« durch Dativ, durch cum und Ablativ, durch inter se
dextram dextraeOv.
manum Teucris, poetisch = handgemein werdenVerg.
lacum fluminiPlin. ep.
urbem continenti (von einem Damm)Curt.
viam viaeLiv.
ubi se (Syria) Ciliciae committitMela
quā naris fronti committiturOv.
costae committuntur cum osse pectorisCels.
orae scroti suturis inter se committendaeCels.
nondum commissa inter se munimentaLiv.
von der Wortfügung
res in ordinem digestae et inter se commissaeQuint.
vermiculate lexeis inter se c.Quint.
mit Angabe »wohin? wozu?« durch in und Akkusativ
donec se duo capita in priorem partem (nach vorn) committantCels.
commissa in unum cruraOv.
ceterae suturae in unguem committuntur, vereinigen sich auss genausteCels.
b)lebende Wesen
α)zum Kampf und Wettstreit aneinanderlassen, aneinanderhetzen, bei Angabe »mit wem?« konstruiert mit cum und Ablativ, mit bloßem Dativ, mit inter se
zum Kampf
duos canes in conspectu populiFrontin.
arietes vel bovesICt.
und
acies commissas solvereProp.
besonders in den öffentlichen Spielen
quingenos pedites, tricenos equites hinc indeSuet.
pugiles Latinos cum GraecisSuet.
zum Wortgezänk
omnes inter seSuet.
zum Wettstreit mit Worten
aequales inter seSuet.
β)zum Vergleich zusammenstellen
vatesIuven. 6, 436
sua scripta antiquae CorinnaeProp. 2, 3, 21
II)mehr übertragen
1)etwas zu Werke, zur Ausführung, zur Anwendung bringen
a)im Allgemeinen: beginnen, stattfinden lassen, abhalten, anstellen, veranstalten (Gegensatz finire), bei Angabe »mit wem?« mit cum und Ablativ oder mit inter se
pugnam und pugnam cum aliquoCic.
proeliumCaes.
proelium a dextro cornuCaes.
proelium cum hostium equitatuCaes.
commissum erat proelium inter Macedones AriosqueCurt.
modicum certamenLiv.
leve certamen in altoLiv.
bellumLiv., verbunden (im Gegensatz) bellum c. et profligare (seinem Ende nahe bringen)Liv.s. Fabri Liv. 21, 40, 11
bellum ad ChalcidemLiv.
bellum prospereLiv., inconsultiusIustin.
primo tempore commissum est Punicum bellum, profligatum secundo, tertio vero confectum estFlor.
c. obsidionemCurt.
c. rixamLiv.
agona musicum, aufführenSuet.
und so
spectaculumLiv.
ludosCic.
cenam maturo ovoVarr. fr.
tribuni sanguine commissa proscriptio, Ciceronis paene finitaVell.
iudicium inter sicarios committiturCic.
fausto committitur omine sermoOv.
absolut: eine Schlacht liefern, kämpfen
parvā manu cum copiosissimo hosteEutr.
contra SullamEutr.
priusquam committeretur, vor Beginn des KampfesSuet.
b)etwas Straffälliges ins Werk setzen, zur Ausführung kommen lassen, ausüben, begehen, verschulden
α)mit Angabe der Sache, die man begeht
αα)durch Akkusativ
tantum facinusCic.
multa virilis audaciae facinoraSall.
multa maleficiaCic.
tantum scelusCic.
tantum nefasCurt.
multas nefarias resCic.
delictum maiusCaes.
caedem, caedesOv. u. Curt.
parricidiumQuint.
incestum cum filiaQuint.
nihil commisisseCic.
si quae culpa commissa estCic.
ego etiam quae tu sine Verre commisisti, Verri crimini daturus sumCic.
mit Angabe »gegen wen?« durch in oder erga oder adversus und Akkusativ
multa et in deos et in homines impie nefariequeCic.
quod secus a me erga te commissum videreturCic.
quae Philippi bello adversus populum Romanum commisissentLiv.
ββ)durch folgenden Infinitiv: es dahin kommen lassen
committit saepe repelliOv. met. 9, 632
hoc cum saepius bubulci fieri vident, non committunt scamna facereCol. 2, 4, 3
γγ)durch folgenden ut und Konjunktiv: es dahin kommen lassen, es verschulden, dass usw.
id me commissurum, ut patiar fieri ne animum induxerisPlaut.
sordidum ad famam (est) committere, ut accusator nominereCic.
oft mit vorhergehender Negation
non committet hodie ut vapuletTer.
non committam posthac, ut me accusare de epistularum neglegentia possisCic.
quā re ne committeret, ut is locus, ubi constitissent, a populi Romani calamitate nomen caperetCaes.
δδ)durch folgendes quare oder cur
quod neque commissum a se intellegeret, quare timeret, neque etc.Caes. b. G. 1, 14, 2
Caedicius negare se commissurum, cur sibi quisquam imperium finiretLiv. 5, 46, 6
β)absolut: etwas verüben, es versehen, fehlen, sündigen
cum verisimile erit, aliquem commisisseCic.
nemo enim committeretCic.
mit Angabe »gegen was?« durch contra oder in oder adversus und Akkusativ
contra legemCic.
contra legesICt.
in legemICt.
adversus testamentumICt.
mit Angabe »nach welchem Gesetze?« durch Ablativ
lege censoriāVarr.
lege de sicariisQuint.
c)machen, dass eine Vertrags- oder Rechtsbestimmung oder eine Strafe in Anwendung kommt, in Kraft tritt, das heißt
α)eine Vertragsbestimmung in Erfüllung gehen lassen, vor sich gehen lassen
civitas obligata sponsione commissā, durch die bereits vor sich gegangene (verwirkte) VerbürgungLiv. 9, 11, 10
hanc ego devotionem capitis mei … convictam esse et commissam putabo, als verwirkt erwiesen und der Augenblick der Erfüllung eingetreten seiCic. de domo 145
und so bei den Juristen
c. edictum, stipulationem, die Erfüllung des Edikts usw. verwirkenICt.
stipulatio committitur, tritt in WirkungICt.
so auch
cautio committiturICt.
dies committendi, VerfalltagICt.
β)eine Strafe zur Anwendung kommen lassen, verwirken
multamCic.
poenam octupliCic.
γ)Partizip Perfekt commissus vom Strafobjekt = verfallen
hypothecae commissaeCic.
hereditas Veneri Erycinae (der V.) commissaCic.
hanc fiduciam (Unterpfand, Hypothek) commissam tibi dicisCic.
2)jemanden oder etwas in den Bereich, in den Schutz, in die Willkür usw. jemands oder einer Sache hinlassen, das heißt in einen Ort usw. sich getrauen oder sich wagen lassen (daher se committere oft = sich getrauen, sich wagen), jemandem oder einem Gegenstand anheimgeben, überlassen, anvertrauen, aussetzen, preisgeben, mit Angabe »wohin? wem?« durch in und Akkusativ oder durch bloßem Dativ
α)persönliche Objekte
se longius a portibusCaes.
se in conclaveCic.
se in senatumCic.
se in populi Romani conspectumCic.
ne duae legiones sine Picentinis cohortibus in conspectum Caesaris committerenturCic.
c. duos filios in aleam eius, qui proponitur, casusLiv.
se non c. in aciemLiv.
se urbiCic.
se theatro populoque Romano, sich ins Th. und vor die Augen des römischen Volkes wagenCic.
se ludis, bei den öffentlichen Spielen zu erscheinen wagenCic.
se publico non c., nicht wagen, sich öffentlich sehen zu lassenSuet.
se non solum populo, sed etiam senatuiCic.
se itineri tam infesto tamque periculosoCic.
se tam longae navigationi et viaeCic.
se nusquam proelioLiv.
persecutis hostibus nusquam se aequo certamineLiv.
alicui filiamTer., liberos suosTer.
ovem lupo (sprichwörtlich, griechisch καταλείπειν οϊν εν λύκοισι)Ter. eun. 832
infirmas legiones hostibus committere non audereHirt. b. G.
mulierem alicui primo partuTer.
aliquem fidei alicuiusCurt.
aliquem fidei tutelaeque alicuiusCurt.
aliquem fidei potestatique alicuiusCic.
ut commissus sit fidei (vestrae), permissus potestatiCic.
ego me tuae commendo et committo fide (= fidei)Ter.
se aut mortis aut servitutis periculoCic.
post cibum se neque frigori neque aestui neque laboriCels.
mit Angabe »als wen?« durch Prädikatsakkusativ
gnatam suam alicui uxoremTer.
alicui alqm alendumOv.
β)leblose Objekte
collum tonsoriCic.
semen soloCol.
non protinus aciem (Auge) infirmam improbo luminiSen.
c. alicui epistulamCic.
c. alicui alqd legendumFronto
alicui litteras liberioresCic.
alicui portam, (zur Bewachung) anvertrauenVerg.
alicui urbem, zur Verteidigung anvertrauenFrontin.
alicui bellum, den Kr. (= die Führung des Kr.)Cic.
und so
alicui bellum contra AfrosEutr.
iudici litemPetr.
quaedam domestica litteris (einem Brief) non c.Cic. (vergleiche sed haec ipsa nescio rectene sit litteris commissaCic.)
(alicui) consiliaCic.
alicui fortunas suasTer.
summum imperium potestatemque alicuiNep.
(alicui) custodiam pecuniaeCurt.
alicui rem publicamLiv.und anderes. Drak. Liv. 25, 7, 3
alicui salutem suamCurt.
salutem navibusIustin.
alicui vitamCic.
rem proelio, es auf ein Tr. ankommen lassenCaes.
ebenso
rem in aciemLiv.
rem in casum ancipitis eventusLiv.
ne rem committeret eo, ubi duae acies timendae essentLiv.
c. rem publicam in discrimen, die Sache des Staates dem Risiko preisgeben (auf die Spitze stellen)Liv.
γ)absolut: alicui committere, es jemandem anheimgeben, jemandem die Sache in die Hand geben, es auf jemanden ankommen lassen, auch jemandem sich anvertrauens. Madvig Epist. crit. ad Orell. p. 26 sq. u. p. 184; Zumpt Cic. Verr. 4, 16
sanan es, quae isti committasPlaut.
eis commisi et credidiTer.
commisi HeioCic.
cui denique commisitCic.
mit Angabe »in Betreff wessen?« durch de und Ablativ
alicui de existimatione suaCic. Verr. 3, 137
mit Angabe des Zweckes durch ut und Konjunktiv
alicui, ut videat, ne quid res publica detrimenti capiatCic. Mil. 70
☞Synkopiertes Perfekt commistiTer. eun. 832 Fl.
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
com-mittō (conm-), mīsī, missus, ere.
I)To bring together, join, combine, put together, connect, unite
commissis operibusLiv.
fidibusque commissa MoeniaOv.
domus plumbo commissa, patchedIuv.
commissa inter se munimentaLiv.
viam a Placentiā FlaminiaeLiv.
quā naris fronti committitur, is joinedOv.
manum Teucris, to attackVerg.
commissa in unum cruraOv.
To bring together in fight, match, set together, set on
Aenean Rutulumque, make them fight, i.e. describe their contestIuv.
eunucho BromiumIuv.
To join, commit, enter on, fight, engage in, begin
proelii committendi signum dareCaes.
proelium statimNep.
pugnam caestuVerg.
ut proelium committi possetSall.
commisso proelio, when the fighting beganCaes.
cum equitatu proeliumCaes.
rixae committendae causāLiv.
Of contests in the games
nondum commisso spectaculoLiv.
quo die ludi committebanturCic.
ludosVerg.
Of a criminal trial
iudicium inter sicarios hoc primum committiturCic.
To fight, carry on, wage
pugnam navalemCic.
proelia per quatriduumLiv.
II)To deliver, intrust, consign, place, commit, yield, resign, trust, expose, abandon
me tuae fide (dative)Ter.
suos alcui liberosTer.
honor creditus ac commissusCic.
alcui calceandos pedesPhaedr.
quibus tota commissa est res publicaCic.
quia commissi sunt eis magistratūsCic.
imperium alicuiNep.
caput tonsoriHor.
sulcis seminaVerg.
verba tabellisOv.
se theatroCic.
se pugnaeLiv.
pelago ratemHor.
se mortis periculoCic.
se civilibus fluctibusNep.
tergum meum Tuam in fidemTer.
se in id conclaveCic.
rem in casumLiv.
cum senatus ei commiserit, ut videret, ne, etc.Cic.
de existimatione suā alcuiCic.
ei commisi et credidiTer.
universo populo neque ipse committit neque, etc.Cic.
venti, quibus necessario committendum existimabatCaes.
Prov.
ovem lupo commistiTer.
To practise, commit, perpetrate, do, be guilty of
qui nihil commiserintCic.
quod mox mutare laboretHor.
facinusCic.
delictumCaes.
nil nefandumOv.
nefarias resCic.
fraudemHor.
multa in deos impieCic.
quidquid contra legesCic.
aliquid adversus populumLiv.
quasi committeret contra legem, offendCic.
cum veri simile erit aliquem commississeCic.
With ut (rarely cur or quā re), to be in fault, give occasion, be guilty, incur (usually with negative)
non committet hodie iterum ut vapuletTer.
civem committere, ut morte multandus sit, incurCic.
committendum non putabat, ut dici posset, etc., that he ought not to incur the reproach, etc.Caes.
negare se commissurum, cur sibi quisquam imperium finiretLiv.
neque commissum a se, quā re timeretCaes.
Poet., with infinitive
infelix committit saepe repelli, incurs repulseOv.
To incur, become liable to
multamCic.
devotionem capitis, incurredCic.
Hence, commissus, forfeited, confiscated (as a penalty)
hereditas Veneri Erycinae commissaCic.
civitas obligata sponsione commissā, a broken covenantLiv.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu