u-Dekl. (4. Dekl.)

exercitus ūs  m

Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:

2. exercitus, ūs, maskulin (exerceo)

I)die Übung

A)eigentlichPlaut. rud. 296

B)metonymisch: das taktisch geübte Heer, Kriegsheer (im Plural von zwei Heeren oder von einem Heer, das aus zwei oder mehreren Legionen oder Haufen besteht)

fortissimorum militum exercitusCic.

ex. pedester, das FußvolkNep.

terrestris, navalisLiv.

ex. tiroLiv.

ex. veteranusAuct. b. Alex.

voluntarius (der Freiwilligen)Liv.

Gallorum mercennarius exercitusIustin.

hic urbanus, städtische (in der Stadt ausgehobene)Liv.

Pannonici exercitus (Legionen)Tac.

tot exercituum cladesSall. fr.

exercitui praeesseSall.

exercitus ducereSall.

in legatione ducere exercitumCic.

aliquem exercitui praeficereNep.

illum exercitibus praeponereIuven.

exercitum scribereSall.Liv., conscribereCaes.Cic. (vergleiche conscribo Nummer I, A, a)

exercitum parare oder comparareCic.

exercitum comparare contra aliquemCic.

exercitus ad rempublicam libertatemque defendendam comparareCic.

exercitum conficereCic., exercitum invictum ex paternis militibus conficereCic.

exercitum cogereCaes.

exercitum repente conflareCic.

exercitum paucis diebus facereCic.

exercitum facere argentoSall. fr.

exercitum accipereCic.

exercitus alereCic.

alicuius exercitum stipendio frumentoque alereSall. fr.

exercitum alere contra aliquemCic.

exercitum habereSall., exercitum nullum habereCic.

exercitum habere in Gallia oder apud SamumCaes. Nep.

exercitum in unum locum cogere oder conducere oder contrahereHirt. b.G. Caes.

ab Allobrogibus in Segusiavos exercitum ducereCaes.

exercitum ducere contra oder adversusCic. Nep.

exercitum castris continereCaes.

exercitum ex hibernis movereCurt.

promovere exercitum in AetoliamIustin.

exercitum educereNep., ex castris educereCaes., in aciem educereNep.

exercitum in Africam traducereCaes.

exercitum exponere (ausschiffen)Caes.

aliquem ad exercitum mittereNep.

aliquem cum exercitu mittereNep.

cum exercitu in Hispaniam proficisciNep.

exercitum dimittereCaes.

aliquem ab exercitu dimittere Auct. b. Afr.

besonders: das Fußvolk

exercitus equitatusque, exercitus cum equitatuCaes. Liv.

his omnibus diebus exercitum castris continuit, equestri proelio cotidie contenditCaes.

daher übertragen

a)(da das Heer ursprünglich aus den freien Bürgern allein bestand) für die Versammlung der Bürger, ~ des Volkes in den ZenturiatkomitienComment. consul. bei Varro LL. 6, 88vergleiche Gell. 15, 27 extr. und die Auslgg. zu Plaut. capt. 153

b)poetisch: ein Heer = eine Menge, ein Schwarm

corvorumVerg.

Phorci, MeergottheitenVerg.

meretricum exercitus (neben exoletorum greges)Hieron. epist. 69, 3

II)die Unruhe, Qual (aber mit Anspielung auf Nummer I, B, a)Plaut. capt. 155; cist. 58

Nominativ exercitumItala (Laud.) act. post. 23, 10

Genitiv exercitiAcc. tr. 150 und 311Varro de vita P.R. 2. fr. 3 (bei Non. 485, 20)Corp. inscr. Lat. 6, 1450

Vokativ exercite casteCommodian. instr. 2, 26, 1

Genitiv Plural exercitûmMonum. Anc. 5, 40Liv. 27, 7, 17 und 28, 25, 6 H.

Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:

exercitus, ūs (dative ūCaes.Liv.; genitive plural tūmLiv.) exerceo, a disciplined body of men, army

terrestrisLiv.

tiroLiv.

pedesterNep.

exercitum dimittereTer.

comparareCic.

parareSall.

scribereLiv.

contrahereCaes.

ducereCic.

cum exercitu venitCic.

exercitum equitatumque castris continuit, infantryCaes.

exercitūs conveniuntSall.

A multitude, host, swarm, flock

corvorumVerg.


Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu