Adjektiv a/o-Dekl. dreiendig
ūniversus a um
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
ūniversus (archaistisch ūnivorsus), a, um (von unus und versus), eigentlich: in eins gekehrt, in eine Einheit zusammengefasst; daher
I)ganz, sämtlich
A)adjektivisch
mundus, die ganze Welt, als ein einzelnes Ganzes gedachtCic.
familiaCic.
vitaCic.
triduum, ganze drei TageTer.
ad universae rei dimicationem venire, ein Haupttreffen liefernLiv.
de re universa tractare, über die Sache überhauptCic.
pro uno cive omnes privato consilio et universum senatum publico consilio mutasse vestemCic.
mit totus verbunden
gregem univorsum voluit totum avortere, die gesamte Herde im ganzen (auf einmal) wegtreibenPlaut. trin. 171
Plural: ūniversī, ae, a, sämtlich, zusammen, insgesamt (Gegensatz dispersi, singuli)
universos esse pares, dispersos periturosNep.
universi (homines)Cic.
universi populiLiv.
non unus aut alter miles sed universi militesLiv.
öfter mit omnis verbunden
omnes universi und universi omnes, alle zusammen, alle insgesamtPlaut.Gell.und anderes. Hildebr. Apul. met. 7, 5 in.
natura universa atque omnia continens, alles im ganzen und im einzelnenCic. de nat. deor. 1, 39
B)substantivisch: ūniversum, ī, neutrum, das Ganze, der Inbegriff aller Teile; daher: die ganze Welt, das WeltallCic.
pars universiCic.
ebenso
universis praeesse, dem WeltallSen. de provid. 1, 1
II)übertragen: alle oder das Ganze betreffend, dahin gehörig, allgemein (Gegensatz proprius, einzeln und dergleichen)
naturaCic.
pugna, ein allgemeines Treffen, an dem alle teilnehmenLiv.
victoriaLiv.
odiumCic.
universissimus dominusAugustin.
daher
in universum, im ganzen genommen, überhauptLiv.
☞universum dreisilbigLucr. 4, 260 und 262wo Lachm. und Bern. unorsum schreiben, siehe Lachm. S. 230
Archaistisch oinvorsei = universiSC. de Bacch. im Corp. inscr. Lat. 1, 196. lin. 19
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
ūniversus, adjective unus+versus, all together, all in one, whole, entire, collective (opp. singuli)
provinciaCic.
civitasCic.
mundusCic.
triduum, three days togetherTer.
de universis generibus rerum dicereCic.
ut eadem sit utilitas unius cuiusque et universorumCic.
in illum tela universi coniciuntCaes.
plural masculine as substantive, the whole body, all men, the mass, everybody
universi in omnibus fori partibusCic.
si universi videre optimum possent, nemo delectos principes quaereretCic.
Singular neuter as substantive, the whole world, universe
in eodem universo (i.e. in universitate rerum)Cic.
universi corpusCic.
Relating to all, general, universal
odiumCic.
oratoris visCic.
dimicatio, a general engagementLiv.
As substantive neuter, in the phrase, in universum, as a whole, in general, generally
non nominatim, sed in universumLiv.Tac.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu