konsonant.-Konjugation
trādere
trādō trādidī trāditum
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
trādo (transdo), didī, ditum, ere, übergeben
I)im engeren Sinn: jemandem von Hand zu Hand übergeben, überreichen, zustellen, an jemanden abgeben
mihi trade istucPlaut.
tr. rastros villico in manumPlaut.
alicui poculumCic.
alicui anulumCurt.
alicui epistulam oder litterasCurt.
equum comitiVerg.
arma oder sebi ac picis glebas per manus (von Hand zu Hand)Caes.
fasces stramentorum per manus inter se (einander zureichen)Hirt. b.G.
alicui testamentum legendumHor.
aliquem asservandum custodibus corporisCurt.
bildlich
totum hominem alicui de manu in manum, ans Herz legen (sprichw.)Cic. ep. 7, 5, 3
regnum oder imperium alicui per manus (unmittelbar)Liv. Lact.
und so
alios magistratus oder consulatum inter se per manusSall.
II)im weiteren Sinn: übergeben, überliefern, abliefern, einliefern, zuführen
1)im Allgemeinen
a)Lebloses
pecuniam regiam quaestoribusLiv.
possessiones et res (die Grundstücke und bewegliche Habe) creditoribusCaes.
pecuniam Achradinam (nach A.)Liv.
loca alicui libera (zur freien Verfügung)Ov.
poetisch mit Infinitiv
alicui alqd portare in mareHor. carm. 1, 26, 2
et sic bibere tradatSoran. lat. p. 71, 22
b)Person
filiumCurt.
alicui adultos liberos ad muniaCurt.
alicui coniuges liberosque devehendos CarthaginemCurt.
2)insbesondere
a)zur Besorgung, Verwaltung, oder Beschützung usw. übergeben, anvertrauen
alicui vicem (den Posten)Curt.
alicui custodiam naviumCaes. oder corporisCurt.
alicui urbemCurt.
alicui CiliciamCurt.
alicui imperiumCaes.Curt.
alicui summam imperiiCaes.
alicui provinciamSall.
alicui regnumAuct. b. Alex.
alicui provinciam administrandamAuct. b. Alex.
alicui turrim tuendamCaes.
obsides Aeduis custodiendos (zur Überwachung)Caes.
aliquem fidei alicuiusSall.
se regnumque suum in fidem alicuiusSall.
b)zur Führung übergeben
alicui legionemCaes.
alicui exercitumSall.
alicui partem copiarumCurt.
alicui agmen ducendumCurt.
c)zur Frau übergeben, überlassen = an jemanden verheiraten
alicui filiamCurt.Tac.
und
alicui neptem AgrippinamTac.
uxorem alii (einem anderen)Nep.
hanc (nymphen) PicoOv.
alicui sororem in matrimonium Eutr.
d)zum Unterricht übergeben, anvertrauen
nos oder pueros magistrisCic. Ov.
pueros rhetori oder rhetoribusQuint. Suet.
se in disciplinam alicuiusCic.
Senecae in disciplinam traditusSuet.
e)als Beschützer beigeben, zur Verfügung stellen
alicui decem satellitesCurt.
equites Romanos satellites (als Tr.) alicuiSall.
ad eam rem delectos idoneos ei tradit centurionesHirt. b.G.
f)dem Feind übergeben, ausliefern, abtreten
armaCaes.
alicui arma, urbemCurt.
alicui Galliae possessionemCaes.
nihil finiumEutr.
perfugasSall.
obsides, captivosCaes.
se alicui, sich ergebenCaes.
aliquem Romanis in servitutemCaes.
g)durch Verkauf überlassen, abtreten = an jemanden verkaufen
aliquem dominisOv.
quācumque summā luxuriae domumPhaedr.
h)zur Bestrafung übergeben, ausliefern
sceleris auctoresCurt.
aliquem vinctumCurt. oder vivumCaes. Curt.
aliquem magistratuiNep.
aliquem in pistrinumPlaut.
aliquem in custodiamCic. Curt. oder in vinculaCurt.
aliquem ad suppliciumCaes.und andere
aliquem excruciandumAuct. b. Alex.
i)preisgeben
urbem diripiendam militibus Eutr.
feris populandas terrasOv.
besonders: durch Verrat preisgeben, in die Hände liefern, an jemanden verraten
alicui patrios penatesOv.
causam (suam) advorsariisTer.
regnum hostibusCurt.
imperium servoCurt.
tradimur, heu!Claud. in Ruf. 2, 261
k)se tradere: sich jemandem oder einem Zustand oder einer Tätigkeit hingeben, überlassen
se totum alicuiCic. Nep.
se quietiCic.
se lacrimis ac tristitiaeLuccei. in Cic. ep.
totos se voluptatibusCic.
se studiis vel otioPlin. ep.
se consiliis eiusFlor.
ex seditiosa ac tumultuosa vita se in studium aliquod quietum (zu einer ruhigen Beschäftigung sich zurückziehen)Cic.
l)mit Worten gleichsam übergeben
α)überhaupt: anvertrauen
quae dicam trade memoriaeCic.
uxori cogitationes intimasTac.
β)jemanden oder etwas jemandem empfehlen, ans Herz legen (vergleiche oben Nummer I, bildlich)
aliquem non dignumHor.
aliquem alciCic.
aliquem alci tradere et commendareCaes.
alicui omnem rem atque causam seque totum commendare atque tradereCic.
m)gleichsam als Erbteil den Nachkommen überliefern
α)überhaupt
inimicitias posterisCic.
opus posteritati famaequeCurt.
opes a maioribus traditas habere (überkommen haben)Curt.
mos erat a maioribus Lacedaemoniis traditus (es war eine bei den L. althergebrachte Sitte), ut duos semper haberent regesNep.
haec consuetudo a maioribus tradita (überkommen)Cic.
sacrilegium a conditoribus traditumCurt.
patrio more Persarum traditum est mit folgendem InfinitivCurt.
traditum inde fertur, ut etc., es soll hieraus das Herkommen entstanden sein, dass usw.Liv. 2, 1, 11
β)etwas schriftlich überliefern, hinterlassen, aufzeichnen, angeben, berichten, einer Sache gedenken
famā tradenteCurt.
qualia permulta historia tradiditCic.
quarum nomina multi poëtae memoriae tradideruntCic.
qui eius pugnae memoriam posteris tradideruntLiv.
varios sermones immortalitati scriptis suis tradiditCic.
quo verius tradere posteris possisPlin. ep.
tradit et Fabius Pictor in annalibus suis mit folgendem AcIPlin.
plurium annales oder omnium fere annales tradunt mit folgendem AcILiv.
tradunt: man überliefert (erzählt), es soll, man liest in Schriften, mit folgendem AcI
ipsum regem tradunt … operatum iis sacris se abdidisseLiv.
ebenso: traditur
nam utrumque traditur (als Parenthese)Liv.
de hoc enim constantius traditur (als Parenthese)Frontin. aqu.
mit folgendem NcI
Lycurgi temporibus Homerus etiam fuisse traditurCic.
qui unus omnium iustissimus fuisse traditurCic.
mit folgendem AcI
traditur enim Zeuxin pinxisse puerum uvam tenentemSen. rhet.
mit folgendem indirekten Fragesatz
unguenta quis primus in venerit non traditurPlin.
haud traditur metune an obortā seditione inter ipsos (als Parenthese)Curt.
non crediderit factum, an tantum animo roboris fuerit, nec traditur certum etc.Liv.
und: traditum est
sic enim est traditum (als Parenthese)Liv.
mit folgendem AcI
ut Isocratem dixisse traditum estCic.
traditum est nymphas amore amnis retentas in illa rupe considereCurt.
traditur memoriae mit folgendem AcILiv. 5, 21, 16
hoc posteris memoriae traditum iri mit folgendem AcILiv. 3, 67, 1
n)mündlich oder schriftlich mitteilen
α)mündlich
clamorem proximisCaes. b.G. 7, 3, 2
hoc ubi alii tradideratCaes. b.c. 2, 29, 2
sic vulgus traduntque metus (und so verbreitet das Volk die Furcht), nec auctor posciturSil. 4, 32
β)durch Lehre mitteilen, vortragen, lehren
initia operumCaes.
praeceptaSen., praecepta dicendiCic.
elementa loquendiCic.
haec subtiliusCic.
optimarum artium vias suis civibusCic.
virtutem hominibus instituendo et persuadendoCic.
multa de sideribus atque eorum motu, de mundi ac terrarum magnitudine disputant et iuventuti traduntCaes.
quae ab quoque (von diesem und jenem) tradunturCaes.
Partizip substantivisch
si qua est in iis culpa, tradentis (des Lehrers) estQuint. 3, 6, 59
☞Paragogischer Infinitiv tradierPlaut. most. 17Ter. adelph. 200
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
trādō, (old also trānsdōTer.), didī, ditus, ere trans+do, to give up, hand over, deliver, transmit, surrender, consign
ut arma per manūs necessario traderenturCaes.
se hostibusCaes.
nominare cui poculum tradituri sintCic.
pecuniam regiam quaestoribusLiv.
pueros magistrisOv.
testamentum tibi legendumHor.
urbemLiv.
armis traditisCaes.
transdere hominem in otium, i.e. driveTer.
To deliver, commit, intrust, confide
ei teCic.
totum denique hominem tibiCic.
hos (obsides) Aeduis custodiendos traditCaes.
To surrender treacherously, betray
causam advorsariisTer.
quos tradituros sperabas, vides iudicareCic.
Figuratively, to give up, surrender, hand over, deliver, intrust
quae dicam memoriaeCic.
possessionem Galliae sibiCaes.
Vercassivellauno summa imperi traditurCaes.
tristitiam et metūs Tradam protervis in mare Portare ventisHor.
With reflexive pronoun, to give oneself up, yield, surrender, devote oneself
se totos voluptatibusCic.
te in disciplinam meamCic.
To make over, transmit, leave, bequeath (cf. lēgo)
posteris inimicitiasCic.
traditumque inde fertur, ut in senatum vocarentur, it is said that from this arose the custom, etc.Liv.
To hand down, transmit, pass on, relate, narrate, recount
hunc (clamorem) excipere et proxumis tradereCaes.
pugnae memoriam posterisLiv.
ipsum regem tradunt . . . operatum iis sacris se abdidisseLiv.
qui (Aristides) unus omnium iustissimus fuisse traditurCic.
sic enim est traditum, such is the traditionCic.
ut Isocratem dixisse traditum estCic.
convertentem se . . . traditur memoriae cecidisseLiv.
Of a teacher, to deliver, propose, propound, teach
ea, quae dialectici nunc tradunt et docentCic.
ad omnia imitanda, quae ab quoque tradunturCaes.
virtutem hominibusCic.
multa de sideribus iuventutiCaes.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu