konsonant.-Konjugation
prōdūcere
prōdūcō prōdūxī prōductum
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
prō-dūco, dūxī, ductum, ere, vorwärts führen, vorwärts ziehen, vorführen, vorziehen, fortführen, fortziehen
I)im Allgemeinen: vorwärts führen, vorführen = hervorführen, hinführen, hinbringen
A)eigentlich
a)überhaupt
ante aedes huc forasPlaut.
aegrotum ultra murosCael. Aur.
aliquem e latebrisPetron.
equos, iumenta (aus der Stadt h.)Caes.
von Leblosem
vasa ad solem, an die S. bringenColum.
scamnum lecto, vor das Lager bringenOv.
poetisch
vocem (Gegensatz continere vocem)Sen. poët.
b)als militärischer terminus technicus: Truppen ausrücken lassen, mit Truppen ausrücken
castris omnem exercitumPlaut.
copias pro castrisCaes.
copias in aciemGalba in Cic. ep.
exercitum in aciemNep.
pr. aciemIustin.
c)als publizistischer terminus technicus: öffentlich vorführen
α)= auftreten lassen, stellen, in der Volksversammlung, vor Gericht usw. (besonders von den Volkstribunen, die Bürger und Magistrate in die Komitien vorführen, um ihre Meinung in etwas abzugeben, Zeugnis abzulegen und dergleichen; vergleiche Rubino de tribunicia potestate etc.Cassellis 1825. p. 37 sqq.; Ellendt Cic. Brut. 217)
aliquem in conspectum populi RomaniCic.
aliquem in contionemCic.und andere
und bloß
aliquem pr.Cic. Sen.
aliquem ad populumLiv.s. Duker Liv. 45, 2, 6
pr. harum rerum omnium auctores testesqueCic.
aliquem testem in SestiumCic.
pr. testem in iudiciumCic., Kinder und Verwandte, um Mitleid zu erregen, pr. puerumCic.
und so
is, quem sui simillimum produxit, v. Sohn des VerresCic. II. Verr. 1, 32
pr. pignora reorumQuint.
pueros in epilogumQuint.
β)aus dem Gefängnis vorführen
gladiatores ad forumCaes.
aliquem catenatumSuet.
aliquem capite involuto ad necem oder ut securi feriaturCic.
γ)einen Schauspieler, Gladiator, Wettrenner auf die Bühne, in den Zirkus (die Arena) vorführen, die Bühne usw. betreten lassen, auftreten lassen
aliquemCic. Suet.
equites Romanos matronasque ad agendum mimum in scaenamSuet.
in circo aurigas cursoresque et confectores ferarumSuet.
veluti fatalis arenae muneribus non ira vetus concurrere cogit productosLucan.
und: etwas auf die Bühne bringen
obscoenitates in scaenam usque productaeSen. nat. qu. 1, 16, 1
δ)überhaupt: zur Schau vorführen
Armeniae regemSuet.
ε)zum Verkauf vorführen, auf den Markt bringen
ancillamTer.
familiam alicuius venalemSuet.
omnes (servos) produxi ac vendidiTer.
d)jemanden oder etwas geleitend fortführen
α)überhaupt: auf den Weg bringen, begleiten
aliquemTer.
aliquem rusTer.
aliquem ad balneasApul.
β)eine Leiche geleiten
aliquem funereVerg.
longum funus ad tumulosLucan.
nigrae sollemnia pompaeStat.
e)durch List usw. jemanden hervorbringen, hervorlocken, fortlocken
aliquem dolo in proeliumNep.
cuius notitiā productus (Pompeius), sich herauszuwagen veranlasstCaes.
pr. fugā vehementi Volusenum longiusHirt. b. G.
f)jemanden als Teilnehmer an einem Unternehmen zuführen, stellen
quos singuli binos produxerantSuet. Oth. 5, 2.
B)bildlich: etwas vor jemanden bringen, jemandem entdecken
occulta ad patres criminaIuven. 8, 226
II)prägnant
A)eigentlich
1)weiter vorführen, vorschieben
paululum cornuLiv.
mediam aciemFrontin.
unam navem longiusCaes.
2)gewaltsam vorwärtsziehen, mit fortziehen
cunctantem bovem (Gegensatz procurrentem retrahere), vom anderen JochstierColum. 6, 2, 9
3)in die Länge ziehen, dehnen, ausdehnen
a)überhaupt
dentibus pellesMart.
ferrum incudeIuven.
aufwärts ziehen, emporziehen
supercilium acuIuven.
in die Länge bilden, ziehen
lineas ex argento nigrasPlin.
b)in der Aussprache ziehen, dehnen (Gegensatz corripere)
primam litteramCic.
syllabamQuint. Gell.
fiat ut producatur (syllaba), quae nunc correptius exitOv.
subicit verbum produci a plerisque audioGell.
neque ›ob‹ neque ›sub‹ praepositio producendi habet naturamGell.
neutrum Plural substantivisch
producta breviare (Gegensatz brevia producere)Hieron. in Paul. epist. ad Tit. 3, 9
4)übertragen
a)hervorbringen, erzeugen, erschaffen
filiamPlaut. rud. 1173
liberosLucil. 679
mit doppeltem Akkusativ
magnanimos nos natura produxit (hat erschaffen)Sen. ep. 104, 23
bildlich
nova (= nova vocabula), quae genitor produxerit ususHor. ep. 2, 2, 119
b)hervorsprießen lassen
cum folia producere incipiunt ficiPallad. 4, 10, 30
c)hervortreiben
corpora mortua partu, abtreibenSer. Samm. 647
continet vocem timor, quam nunc fides pietasque produxit tua, hervorgelockt hatSen. Octav. 736 (751) sq.
d)das Wachstum von etwas befördern
cibi carnem producentesCels. 8, 10. no. 7
e)großziehen, aufziehen, erziehen
α)lebende Wesen
audientem dicto filiamPlaut.
filiolam turpemIuven.
illud scelusTer.
subolemHor.
principes liberosTac.
laevo monitu pueros avarosIuven.
β)Pflanzen
arboremHor. carm. 2, 13, 2
f)etwas der Zahl, Summe nach wachsen lassen, erhöhen
quaedam legata ad vicena sestertiaSuet. Aug. 101, 3
B)bildlich
1)jemanden vorwärts führen, fortführen, dahinbringen, dazu bringen
quoniam unā cum oratoris officiis producti sumus, ut de orationis partibus loqueremurCornif. rhet.
ut productus studio et viribus ultra facile procurrasibid.
nullā sponsione ad hoc productusPlin.
2)vorwärts bringen, emporbringen, auszeichnen, befördern
aliquem ad dignitatemCic.
aliquem ad magna et honorata ministeriaCurt.
aliquem omni genere honorisLiv.
und bloß
pr. aliquemCic.Sen.und andere
quos producunt divitiae, groß machenLucil. fr.
3)etwas der Zeitdauer nach hinziehen
a)fortdauern lassen, verlängern
convivium ad multam noctem vario sermoneCic.
sermonem longius, in multam noctemCic.
producere vitam, sein Leben fristenTac.
somnum ultra primam lucemSen.
poetisch
te vivae producent lucernae, dum etc., mögen währen lassenHor.
b)auf eine andere Zeit verschieben, aufschieben
rem in hiememCaes.
und daher
c)jemanden hinziehen, aufhalten
aliquem lactare et falsā spe pr.Ter.
condicionibus hunc, quoad potest, producitCic.
4)eine Zeit hinziehen = verstreichen lassen, hinbringens. Spengel Ter. adelph. 591
cyathum sorbillans paulatim (gemütlich) hunc producam diemTer.
pr. nimio noctem vinoMart.
iucunde cenam illamHor.
☞Imperativ producSen. exc. contr. 3. prooem. § 13
Archaistischer Infinitiv Perfekt produxeTer. adelph. 561
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
prō-dūcō, dūxī, ductus, ere (prōdūxe for prōdūxisseTer.), to lead forth, lead forward, bring out
eum rus hincTer.
copias pro castrisCaes.
By legal process, to produce, bring forward, cause to appear
eum in conspectum populi R.Cic.
consulesCic.
ad populum eos, i.e. let them address the peopleLiv.
producti in circo Flaminio in contionemCic.
in iudicium produci, before the courtCic.
Granium testemCic.
Of an actor, to represent, perform
nihil ab hoc pravum produci posseCic.
To expose for sale
servosTer.
To set before, with dative
scamnum lectoOv.
To stretch out, lengthen, extend
productā longius acieCaes.
ferrum incudeIuv.
Of the dead, to conduct to the grave, bury
nec te, tua funera, mater ProduxiVerg.
To bring to light, disclose, expose
Occulta ad patres criminaIuv.
To bring forth, bring into the world, bear, beget, produce, bring up, raise
alquem sui simillimumCic.
Filiolam turpemIuv.
Quicunque primum (te) Produxit, arbosHor.
nova (vocabula) quae genitor produxerit ususHor.
Figuratively, to raise, promote, advance
productus ad dignitatemCic.
omni genere honoris eumLiv.
a quibus producti sunt, advanced to powerCic.
Diva, producas subolem, prosperHor.
To draw out, lengthen out, prolong, protract, stretch out, extend
cyathos sorbilans hunc producam diemTer.
cenamHor.
sermonem in multam noctemCic.
Varro . . . vitam Naevi producit longius, i.e. represents him as having lived longerCic.
rem in hiememCaes.
animas, livesIuv.
To lead on, put off, amuse, delude
me falsā speTer.
condicionibus huncCic.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu