Adjektiv a/o-Dekl. dreiendig
iūstus a um
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
iūstus, a, um (ius)
I)subjektiv: von dem, der sich streng an das Recht hält = gerecht, und übertragen = rechtschaffen, redlich
überhaupt
virCic.
coniunx (Gatte)Ov.
hostisCurt.
sanctissimus et iustissimus iudexCic.
substantivisch: iustus, der GerechteNep. Arist. 1, 5Hor. sat. 2, 1, 16, auch PluralOv. fast. 1, 252Lact. de mort. pers. 9, 11und andere Eccl.
II)objektiv: von dem, was dem strengen Recht gemäß ist = rechtmäßig, gesetzmäßig, recht
A)eigentlich
suppliciumCic.
bellumLiv.
imperiumCaes.
causa iustissimaCaes.
rexCurt.
uxorCic.
matrimoniumSuet.
liberi, aus gesetzmäßiger Ehe (Gegensatz spurii)ICt.
hostis, der das Recht hat, Krieg zu führenCic.
iustum est mit folgendem ut und Konjunktiv, es ist der Ordnung gemäßPlaut. Bacch. 994
substantivisch
iustum colere, was recht ist, die GerechtigkeitCic.
quam multa, iusta iniusta (sei's recht, sei's unrecht), fiunt moribusTer. heaut. 839Ter. adelph. 990
B)übertragen
1)begründet, wohlbegründet, genügend, triftig
causaCic.Ulp. dig.
causa iustiorCic.
timorHirt. b. G.
metusUlp. dig.
iraOv.
precesOv.Tac.
lacrimaeOv.
anniOv.
2)billig, glimpflich
servitusTer.
ut iustioribus iis utamurCic.
3)regelmäßig, förmlich, ordentlich, tüchtig, recht, vollständig
iusta ac recta aciesLiv.
bellumCic.Liv.
proeliumLiv.
iustissimus triumphusCic.
victoriaCic.
nondum iustus eques, noch kein echter RitterMart.
iter, tüchtiger M. (von einem Tage)Cic.
iusto iure aliquid repetere, mit gutem, vollem RechteLiv.
4)gehörig, hinlänglich, recht
numerusLiv.
exercitus, vollzähligesLiv.
armaLiv.
altitudoCaes.
reditus, hinreichend zum nötigen AufwandTac.
amnis, der eigentlicheLiv.
neutrum substantivisch
plus iusto, mehr als recht, das heißt zu sehrHor.Liv.Val. Max. Sen.
so auch
longior iustoOv.
praeter iustum, zu sehrLucr.
neutrum Plural substantivisch: iusta, ōrum
a)das Gehörige, Gebührende
tua iusta, deine GerechtsameTer.
iusta praebere servis, den Sklaven das Nötige (an Kleidung und Nahrung) gewähren, die gehörige Verpflegung gewährenCic.
b)die gehörigen Gebräuche, Feierlichkeiten, Förmlichkeiten (Formalitäten)
militariaLiv.
ludorumCic.
omnia iusta perficereLiv.
iusta piae dare debita terrae, die schuldige SpendeProp.
besonders bei Leichen
i. funebriaLiv., oder exsequiarumCic.
iusta facere alicuiCic. Sen.
iusta solvere funeri paternoCic.
iusta corpori alicuius oder alicui solvere oder persolvere, erweisenCurt.
iusta ferre alicuiOv.
iusta dare (Opfer bringen) alicuiOv.
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
iūstus, adjective with comparative and superlative 2 ius, just, upright, righteous
iudexCic.
in sociosCic.
qui omnium iustissimus fuisse traditurCic.
In accordance with law, right, equitable, just
lexCic.
suppliciaCic.
bellaOv.
iustissimos triumphos videreCic.
Lawful, rightful, true, proper
uxorCic.
hymenaeiVerg.
iustā matre familiae ortus (opp. paelice)Liv.
iustissima (causa transeundi)Caes.
iustissimum imperiumCaes.
plural neuter as substantive, rights, privileges
noscere Tua iustaTer.
servis iusta praebereCic.
Due ceremonies, formalities
omnia iusta in deditionem perfectaLiv.
iustis omnibus hospitalibus fungiLiv.
Funeral rites, obsequies
illi iusta magnifice facereSall.
iustis funebribus confectisCaes.
omnia paterno funeri iusta solvereCic.
Proper, perfect, complete, reasonable, suitable, sufficient, right
excusatioCic.
proelium, fairLiv.
iter, a regular day's marchCaes.
duo iusti exercitūs, completeLiv.
eloquentia, trueCic.
poëmaHor.
querellae Haud iustae, unfoundedVerg.
Moderate, mild, gentle, easy
ut iustioribus utamur iis, qui, etc.Cic.
Apud me servitusTer.
As substantive neuter, that which is right, the just, justice
sententia iusti ac veri legendiCic.
plus iusto, more than is right, too muchHor.
(tellus) iusto Laetior, too exultantVerg.
gravius iusto dolereOv.
iustorum iniustorumque distinctioCic.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu