a-Konjugation
iūdicāre
iūdicō iūdicāvī iūdicātum
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
iūdico, āvī, ātum, āre (ius dico; vergleiche Varro LL. 6, 61), Recht sprechen
I)gerichtlich untersuchen, Richter seinCic.und andere
daher: qui iudicat = iudexCic. oder insbesondere = praetorCic. und iudicaturi = iudicesMela
aliquem a studio iudicandi revocare, von der Vorliebe zu Gerichtsverhandlungen abbringenAmm. 30, 4, 1
II)den richterlichen Ausspruch tun, aburteilen, gerichtlich entscheiden, erkennen
A)eigentlich
non iud.Cic.
iud. remCic.
oder (im Allgemeinen)
res, das Richteramt übenCic.s. Halm Cic. div. in Caecil. 8
und so
homo in rebus iudicandis spectatus et cognitusCic.
rem iudicatam perimere, das Urteil ganz umstoßenICt.
res iudicatas irritas facere (umstoßen)Cic.
iud. falsumCic.
lites (stlites)Cic.
de ea re inter Marcellos et Claudios patricios (von den Zentumvirn)Cic.
aliquid contra aliquem, in etwas gegen jemanden den richterlichen Ausspruch tun, in etwas jemanden verurteilenCic.
mit folgendem AcI
deberi dotemCic.
eos contra rem publicam fecisseSall.
im Passiv mit NcI
Malleolus iudicatus est matrem necasseCornif. rhet. 1, 23
aber unpersönlich iudicatum est mit AcI
sed eo certamine vicisse Theopompum iudicatum estGell. 10, 18, 6
iudicare aliquem, verurteilen
ut iudicetur, qui etc.Cic.
quo iam diu sum iudicatus (zugesprochen)Plaut.
iud. alicui perduellionemLiv.
alicui perduellionisLiv.
alicui vel capitis vel pecuniaeLiv.
confessi aeris ac debiti iudicatiGell.vergleiche Fabri Liv. 23, 14, 3
iudicata res, eine abgeurteilte Sache (die daher auch als Norm für andere Fälle gilt, also ein juristischer praeiudicium begründet)Cic.
B)übertragen
1)den Ausspruch tun, entscheiden, beschließen, bestimmen
sibi ipsi, eigenmächtigCaes.
cetera ex eventuTac.
ita dis immortalibus iudicantibus, ut etc.Iustin.
unpersönlich
iudicatum est, es ist entschieden, ausgemacht, gewissCic.
übertragen
victoria belli iudicavitCic.
2)urteilen
a)überhaupt
ii, quos ego posse iudicare arbitrarer, urteilsfähige MännerCic.
recte de CatoneCic.
Iove aequo, ohne Jupiters Zorn, das heißt mit gesundem MenschenverstandHor.
de aliqua reCic. Caes.
de aliquoCaes.
mit folgendem an und Konjunktiv
posses tamen iudicare, an id ipsum satis elegans essetPlin. ep. 2, 5, 11
b)etwas beurteilen, schätzen, taxieren, schließen
aliquid (ex) aliqua re, etwas nach etwas, aliquid ex aliarum ingeniisTer.
ex aequoCic.
prudentem non ex ipsius habitu, sed ex aliqua re externaCic.
multis rebus (aus vielen Umständen)Cic.
pondereCic.
sensu oculorumCic.
aliquid a veri sensuBrut. in Cic. ep.
c)urteilen = dafür halten, der Meinung sein, glauben
quod ante iudicaramCic.
mit doppeltem Akkusativ
aliquid pulcherrimum (für sehr schön)Caes.
ebenso
aliquem idoneumCaes.
ignominiam (für eine Schmach) iudicat gladiator cum inferiore componiSen.
mit folgendem AcI
sic statuo et iudico neminem omnium tot et tanta habuisse ornamenta dicendiCic.
cur hunc tam temere quisquam ab officio discessurum iudicaret?Caes.
im Passiv mit NcI
nos bene emisse iudicati sumusCic.
cupidior iudicatus est hic fuisse quam ceteriCic.
unpersönlich iudicandum est mit AcI
quae si hominibus solis nota sunt, hominum causā facta esse iudicandum estCic. de nat. deor. 2, 155
d)öffentlich erklären, besonders mit doppeltem Akkusativ (im Passiv mit doppeltem Nominativ) = jemanden für oder zu usw.
Socratem sapientissimumCic.
aliquem hostemNep.
alqs iudicatur hostis ab aliquoIustin.
qui fortissimi iudicati essentCurt.
aliquid dignum poenāPhaedr.
ipse iudicavit, quam etc.Cic.
im Ablativus absolutus
Dolabellā hoste (zum F.) iudicatoCic.
und
hostibus omnibus iudicatisPlanc. in Cic. ep.
im Dativ
remisit hosti iudicato (Antonio) amicos, dem zum F. erklärtenSuet.
☞Archaistischer Infinitiv Präsens Passiv iudicareiCorp. inscr. Lat. 1, 205. col. 2. lin. 24
archaistische Schreibung ioudicetCorp. inscr. Lat. 1, 198, 37, ioudicaveritibid. 1, 197, 20, ioudiceturibid. 1, 197, 11, ioudicandusibid. 1, 198, 82 und 200, 39
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
iūdicō, āvī, ātus, āre iudex, to examine judicially, judge, be a judge, pass judgment, decide
cum magistratus iudicassitCic.
ordo alius ad res iudicandas postulaturCic.
iudicandi potestas, jurisdictionCic.
iudicantem vidimus AeacumHor.
recte et ordineCic.
causa iudicataCic.
inclytum iudiciumCic.
To condemn
quoad vel capitis vel pecuniae iudicasset privatoLiv.
iudicati pecuniaeLiv.
Horatio perduellionem, convict of treasonLiv.
To judge judge of, form an opinion upon, pronounce judgment
illos ex tuo ingenioTer.
aliquid oculorum fallacissimo sensuCic.
ex quo iudicari posse, quantum, etc., be inferredCaes.
sibi me non esse inimicumCic.
eos contra rem publicam fecisseSall.
Iove aequo, i.e. sanelyHor.
To declare, proclaim
te fortunatamTer.
alquos hostīsSall.
iudicetur non consul AntoniusCic.
cuius rei exemplum pulcherrimum iudicaremCaes.
To determine, resolve, conclude
de itinereCaes.
mihi iudicatum est deponere, etc. Cic.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu