u-Dekl. (4. Dekl.)
ūsus ūs (oesus) m
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
ūsus, ūs, maskulin (utor), die Benutzung, der Gebrauch, die Anwendung, Verwendung, der Verkehr, die Ausübung, Übung, Praxis und dergleichen
I)eigentlich
A)im Allgemeinen
a)überhaupt
usus privatusCic., publicusHor.
usum pedum amisissePlin. pan.
linguae usum recuperareAmm.
assiduo usu consumiOv.
nullum argenteum vas in usu habereSuet.
destinare loca publico usuiICt., domos publicis usibusVell.
plures (ignes) quam quot satis in usum erantLiv.
verba ab usu remotaQuint.
tropi in usum receptiQuint.
radix nullius ususPlin.
absinthium vetus sine usu estPlin.
sillybus in medicina nullum usum habet, findet keine AnwendungPlin.
quia ea pecunia non posset in bellum usui esseLiv.
fregit anulum, ne mox usui esset (gebraucht werden könnte) ad facienda periculaTac.
formas centenarias resolvi praecepit neque in usu cuiusquam versariLampr.
post id temporis spatium in usum venisse spartumPlin.
uniones Romae in promiscuum ac frequentem usum venisse Alexandriā in deditionem redactāPlin.
ruta in maximo usu estPlin.
in usu verbum esse coepit, kam in Gebrauch, wurde gebräuchlichSen. rhet.
lenteo sine usu est, ist ungebräuchlichGramm.
neminem in usu habes, nisi etc., bedienst dich niemandes zu deinen GeschäftenPlin. pan.
adimere omnium rerum usumLiv.
nebula erat ad multum diei densa adeo, ut lucis usum eriperetLiv.
von der Ausübung, praktischen Übung, Praxis
ars et usus, Theorie und PraxisTac.
scientia atque usus rerum nauticarumCaes.
usus virtutisCic.
artis usus vulgaris communisqueCic.
naves non eundem usum celeritatis habebantCaes.
tantum usu cotidiano et exercitatione efficiunt, ut etc.Caes.
omnes artes aliter ab iis tractantur, qui eas ad usum transferuntCic.
quaeque ipsi doceant in usu habere, ausüben, durch die Praxis betätigenPlin. ep.
si usus magister est optimusCic.
quod me docuit usus magister egregiusPlin. ep.
b)est alicui in usu mit folgendem Infinitiv: es hat es jemand in der Gewohnheit, es ist ein Charakterzug von jemandem
est omnino Capitoni in usu claros viros colerePlin. ep. 1, 17, 2
B)insbesondere
1)der Verkehr mit Menschen, der Umgang
a)der gesellige
domesticus usus et consuetudoCic.
assiduus inter utrasque partes usus atque commerciumSuet.
coniunctus magno usu familiaritatisCic.
inter nosmet vetus usus interceditCic.
quocum (cum Volumnio) mihi est magnus ususCic. ep. 7, 32, 1
cum M. Fadio mihi summus usus estibid. 9, 25, 2
b)im obszönen Sinn: der fleischlicheTibull. 1, 9, 55Ov. rem. 357
2)als juristischer terminus technicus
a)usus et fructus, usus fructusque, häufiger asyndetisch usus fructus: die Nutznießung eines fremden Eigentums
usus enim eius fundi et fructusCic.
horum usus fructusqueSen.
usus fructus omnium bonorumCic.
b)der das Besitzrecht erzeugende Gebrauch, Nießbrauch, in der Verbindung usus et auctoritas oder usus auctoritas, siehe auctōritās Nummer I, 1, a
II)übertragen
1)die Übung = praktische Erfahrung, Praxis
usus atque exercitatioCic.
amicitia, quam nec usu (empirisch) nec ratione (rationell) habent cognitamCic.
res posita in usu militariCic.
habere magnum in re militari oder in castris usumCaes.
habere usum belliCaes.
vergleiche
usu belli et ingenio impavida gensLiv.
nullius usus imperatorCaes.
2)die Brauchbarkeit, der Nutzen
levis fructus, exiguus ususCic.
nescis … quem praebeat (nummus) usumHor.
magnos usus affert ad navigia faciendaCic.
esse usui civitatiCic.
ne cui usui esset RomanisCaes.
ut neque subsidia submitti neque equites laborantibus usui esse possentCaes.
alicui prius oneri quam usui esseSall.
vergleiche
tamdiu vobis cordi sumus quamdiu usuiSen. rhet.
magno usui esseCic.
ex usu esseTer. Cic.
si quis usus mei est (wenn ich etwas Nutzen bringen, etwas nützen kann), nihilo minor ex privato capieturLiv.
3)das Nötige, die Notwendigkeit, das Bedürfnis
a)überhaupt
usus provinciaeCic.
usus sacriLiv.
expetuntur divitiae ad usus vitae necessariosCic.
quae belli usus poscuntLiv.
quā quemque suorum usuum causae ferrentLiv.
b)usus est oder usus adest oder usus venit: es tritt die Notwendigkeit (das Bedürfnis) ein, es ist nötig, es wird nötig
α)usus est
αα)absolut
mihi sic est usus, das ist mir so BedürfnisTer.
quando usus estPlaut.
si quando usus essetCic.
urbi multitudinem, ubi usus non esset (wenn man ihrer nicht bedürfe), oneri rebatur esseLiv.
de ceteris studiis alio loco dicemus, si usus fueritCic. Tusc. 4, 5
ββ)mit Ablativ
usus est filio argenti minisPlaut.
speculo ei (mulieri) usus estPlaut.
si quid erit quod extra magistratus curatore usus sitCic.
naves, quibus consuli usus non essetLiv.
tacere nequeo misera quod tacito usus est, was verschwiegen werden mussPlaut. cist. 129
ad eam rem usust homine astutoPlaut. Pseud. 385
postquam ad prolem populi frequentandam praemiis atque invitamentis usus fuitG II. 2, 15, 3
γγ)mit ut und KonjunktivPlaut. mil. 1132; Epid. 166 G.
an quoiquam usus homini (kann es wohl eines Menschen Bedürfnis sein), se ut cruciet?Ter. heaut. 81
δδ)mit folgendem Infinitiv
non usus facto est mihi nunc hunc intro sequi, ich brauche ihm nicht zu folgenTer. Hec. 327
εε)mit folgendem AcIGell. 17, 17, 2
β)usus adest, absolut
ut equites Pompeianorum impetum, cum adesset usus, sustinere auderentCaes. b.c. 3, 84, 4
γ)usus venit
αα)absolut
si usus veniatCaes.
cum ad praetorem usus venietPlaut.
ββ)mit Ablativ
ubi usus veniat contra consertā manuPlaut. mil. 3
c)usu venit (falsch evenit): es tritt durch die Notwendigkeit ein = es tritt notwendig (wirklich, gemeiniglich) ein, es ereignet sich, trägt sich notwendig (wirklich, gemeiniglich) zu, es begegnet, geschieht notwendig (wirklich, gemeiniglich)
quid homini potest turpius usu venire?Cic.
mihi usu venturum non arbitrabar, ut etc.Cic.
haec de Vercingetorige usu ventura opinione praeceperatCaes.
causam sibi dicendam esse statuerat iam ante quam hoc usu venitCic.
getrennt
quod usu memoriā patrum venitCic.
in umgekehrter Wortstellung
quod cuipiam Thraco insipienti venisse usu fabula estGell.
☞Archaistisch oesusCic. de legg. 3, 10, oisusMart. Cap. 3. § 236
vulgärlateinisch ussusCorp. inscr. Lat. 4, 2538
vulgärlateinischer Ablativ Singular usoCorp. inscr. Lat. 6, 29784 (in uso est)
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
ūsus, ūs, masculine 1 AV-, use, practice, employment, exercise, enjoyment
virtus in usu sui tota posita est; usus autem eius, etc.Cic.
rerum necessariumCaes.
Poet., use, wear
Ferreus adsiduo consumitur anulus usuOv.
silices tenuantur ab usuOv.
Use, practice, exercise
usu cottidiano efficiunt, uti, etc.Caes.
adsiduus usus uni rei deditusCic.
rerum maximarumCic.
In law, in the phrase, usus et fructus (late, ususfructus), the use and enjoyment, usufruct
usus enim eius fundi et fructus testamento viri fuerat CaesenniaeCic.
Use, experience, discipline, acquired skill, training
Da. provinciam Cepisti duram. Ge. mi usus venit, hoc scio, i.e. I know it by experienceTer.
quid enim abest huic homini? . . . ususne rerum? experience in affairs?Cic.
usum in re publica magnum habereCic.
nullius usūs existimariCaes.
nauticarum rerumCaes.
aut belli usum aut studia volgi amissurusSall.
usu sapientiāque praestantesNep.
seris venit usus ab annisOv.
Use, habit, usage, custom, practice
usum loquendi populo concessiCic.
usum belli habereCaes.
(vitulos) ad studium atque usum formabis agrestemVerg.
cadent vocabula, si volet ususHor.
Intercourse, familiarity, association, intimacy, society
domesticusCic.
in tanto usu nostro tantāque amicitiāCic.
ut insinuaret se in quam maxime familiarem usumLiv.
nec longo cognitus usuOv.
Use, usefulness, value, utility, benefit, profit, advantage
levis fructus, exiguus ususCic.
propter lini inopiam atque eius usūs inscientiamCaes.
naves non eundem usum celeritatis habebant, capacityCaes.
Natis in usum laetitiae scyphis Pugnare, serviceHor.
Quidve ad amicitias, usus rectumne trahat nosHor.
plures quam quot satis in usum erant ignesLiv.
(pars Numidiae) specie quam usu potior, better in appearance rather than in real valueSall.
As perdicative dative
ea, quae sunt usui ad armandas navīs, which are of useCaes.
esse mihi magno usui, of great serviceCic.
peritos legum ad condenda nova iura usui fore credebantLiv.
In the phrase, ex usu, advantageous, serviceable, useful
declararent, utrum proelium ex usu esset necneCaes.
quod ex usu rei publicae sitCic.
Use, occasion, need, want, necessity
illum usum provinciae supplereCic.
quae belli usūs poscunt, suppeditareLiv.
In phrases with sum, there is need, it is necessary, it becomes requisite, there is occasion
An quoiquamst usus homini, se ut cruciet? is it necessary for any man to torture himself?Ter.
equitum impetum, cum adesset usus, sustinereCaes.
de ceteris studiis alio loco dicemus, si usus fuerit, if there shall be occasionCic.
navīs, quibus usus non est, omnīs praecidisseCic.
quibus (navibus) consuli usus non essetLiv.
nunc viribus ususVerg.
Non usus factost mihi nunc hunc intro sequi, i.e. it does not suit me, etc.Ter.
alii offerunt se, si quo usus operae sitLiv.
In phrases with venio, it becomes necessary, occasion arises
Non usus veniet, speroTer.
ut, si usus veniat, suum quisque locum teneat, if occasion should ariseCaes.
In the phrase, usu venit, it happens, it occurs, it befalls
idem mihi usu venit in causā optimāCic.
si id culpā senectutis accideret, eadem mihi usu venirentCic.
id quod usu venerat, actually occurredNep.
quod haec de Vercingetorige usu ventura opinione perceperatCaes.
usu venire ut abhorreant, etc. Cic.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu