konsonant.-Konjugation
ūtī
ūtor ūsus sum
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
ūtor, ūsus sum, ūtī, von etwas Gebrauch machen, etwas gebrauchen, anwenden, benutzen, sich etwas zunutze machen, einer Sache sich bedienen, auch etwas genießen, einer Sache sich erfreuen
I)eigentlich
A)im Allgemeinen
a)mit Ablativ
servis, amicisPlaut.
operā alicuiusPlaut.
Samiis vasisPlaut.
oculis recte, recht sehenPlaut.
istoc oculo utor minus, sehe nicht recht gut damitPlaut.
armisCic.
oratione, redenCic.
hāc voce, so redenCic.
ut Ciceronis utar verboSen. oder ut verbo Ciceronis utarQuint.
uti aetatis vitioCic.
temporibus sapienter, sich in die Umstände schickenNep.
ebenso
uti foroTer.
uti suo largius, verschwenden, vertunSall.
male uti lege, das G. missbrauchenCic.
pace uti, den Frieden annehmenLiv. oder in Frieden lebenCic. Caes.
virtus se utitur (entwickelt sich) suo iureSen. de tranqu. anim. 4, 7
cornibus urorum pro poculis utiCaes.
pro laurea corona myrteā semper utiVal. Max.
huius capellae corio usum esse pro scutoLact.
uti aliquo in servilia eius artis ministeriaLiv.
uti somno et cibo in vitam, non in voluptatemVell.
uti eā criminatione in aliquemCic.
uti aliquo (teste) contra aliquem, als Zeugen anführenLact.
instrumenta, quibus ad lanificia utunturColum.
uti Siciliā ad omnes resCic.
potentiā suā numquam aut raro ad impotentiam utiVell.
ea, quibus ad res divinas uti solemusColum.
mit doppeltem Ablativ
vel imperatore vel milite me utiminiSall. Cat. 20, 16
iis … inimicissimis crudelissimisque usumCic. ad Att. 3, 13, 2
et locis altis positas turris (= turres) Hispania habet, quibus et speculis et propugnaculis adversus latrones utunturLiv. 22, 19, 6
b)mit Akkusativ
quam rem etiam nomine eodem medici utunturVarro
ferrum utereturAur. Vict.
quod quisquam uti possitPlaut.
ne filius quidem quidquam utiturCic.
huic omnia utenda ac possidenda tradideratCic.
alicui scyphos utendos dare, zum Gebrauch leihenPlaut.
utenda vasa rogare, sich zum Gebrauch leihenPlaut.
und so
artoptam ex proximo utendam peterePlaut.
und
beneficium quod datum utendum est (auf Borg geben), repetundi copia estPlaut.
auris utendas dareEnn.
mit doppeltem Akkusativ
aliquem uti placidum et clementemPlaut. trin. 827 Sch.²Ritschl gegen die Überlieferung placido te et clementi
c)absolut
divitiae (expetuntur), ut utare, zum (materiellen) GebrauchCic.
tot annos in utendo exhauseruntQuint.
et quaerere et uti, Gebrauch davon machenHor.
negavit se uti, er schlug es ausCic.
ebenso non uterer, ich würde es ausschlagenCic.
quem ad modum in tribunis consulari potestate usi sunt, wie sie es bei der Wahl von Tr. mit kons. Gew. gehalten habenLiv. 4, 43, 5
B)insbesondere
1)mit jemanden umgehen, Umgang haben
Trebonio multos annos utorCic.
maioribusHor.
2)von etwas leben
huic dederis, unde utaturTer.
habere quī utarCic.
3)genießen
cibis bonisCels.
vino modiceCels.
lacte et herbisOv.
ut pecus uti possit (ergänze aquā), trinkenVarro
dicam, ut sibi penum aliud adornet, siquidem sese uti volet, woll' er darben nichtPlaut. capt. 920
4)fleischlich gebrauchen
mulieribusLampr. Heliog. 30. § 3 und 5
5)uti frui als juristischer terminus technicus: den Nießbrauch von etwas haben
mit Ablativ
alienis rebusICt.
absolutICt.
II)übertragen
1)im Besitz eines Gegenstands sein, besonders: einen Gegenstand in irgend einer Beschaffenheit haben
patre diligenteNep.
adversis ventisCic.
proeliis secundis usus erat, hatte glücklich gefochten, hatte glückliche Schlachten geliefertCic.
valetudine bonā, genießenCaes.
honore, eine Ehrenstelle bekleidenCic.
2)brauchen, nötig haben
ambitione nihil utererCic.
ea nihil hoc loco utimur, brauchen wir hier nicht, reden davon nichtCic.
☞aktive Nebenform uto, wovon utitoCato r.r. 96, 2und andere, utuntoCorp. inscr. Lat. 1², 589, 9
Infinitiv utereCl. Mamert. de stat. anim. 1, 3. p. 30, 13 Engbr., vergleiche Prisc. 44, 4
Passiv utiturNov. com. 43, uteturPriap. 44, 4
paragogischer Infinitiv utierPlaut. Cas. 220Ter. Phorm. 603Corp. inscr. Lat. 1, 33. lin. 5
archaistischer Infinitiv Präsens uteiCorp. inscr. Lat. 1, 204. col. 1, 10; 1, 206, 74. 76. 78
altlateinisch oetor, wovon oetanturCorp. inscr. Lat. 1, 200. no. X I.p. 79, oesus sitCic. de legg. 3, 12 (in einer Gesetzesformel)
paragogischer Infinitiv oetierFest. 246 (b), 2
Über die Konstruktion von utor vergleiche P. Langen in Wölfflins Archiv 3, 329 f
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
ūtor, (old, oetor), ūsus, ī, deponent, to use, make use of, employ, profit by, take advantage of, enjoy, serve oneself with
utor neque perantiquis neque inhumanis testibus, citeCic.
num argumentis utendum in re eius modi?Cic.
dextro (oculo) aeque beneNep.
exemplis in parvo grandibus uti, to applyOv.
naves neque usae nocturnā aurā in redeundoCaes.
usus est hoc cupidine, tamdiu, dum, etc., i.e. borrowedCic.
si fortunā permittitis uti, to take advantage ofVerg.
libertate modice utanturLiv.
deorum Muneribus sapienter utiHor.
temporibus sapienter utens, taking advantage ofNep.
opportunae sunt divitiae ut utare (sc. eis)Cic.
administris ad ea sacrificia DruidibusCaes.
ut eā potestate ad quaestum uteretur, might avail himself ofCic.
utuntur aut aere aut taleis ferreis ad certum pondus examinatis pro nummoCaes.
Prov.
scisti uti foro, to make your market, i.e. to conciliateTer.
With accusative (old)
Mea, quae praeter spem evenere, utantur sineTer.
Passive, only in gerundive
Quod illa aetas magis ad haec utenda idoneast, i.e. for these enjoymentsTer.
te, quod utendum acceperis, reddidisse, what you borrowedCic.
Multa rogant utenda dariOv.
To manage, control, wield
bene armis, optime equisCic.
To spend, use
notum et quaerere et utiHor.
cum horis nostris nos essemus usi, exhaustedCic.
To wear
pellibus aut parvis tegimentisCaes.
insignibus regiisCic.
To accept, adopt
eā condicione, quae a Caesare ferreturCaes.
praeposteris consiliisCic.
To resort to, consult
quaestor, cuius consilio utereturCic.
To make, adopt, employ, express oneself
si provincia loqui posset, hac voce utereturCic.
haec oratio, quā me uti res publica coëgitCic.
To perform, exercise, practise
virtute suāCic.
Viribus per clivosHor.
nil circuitioneTer.
To indulge, practise, exercise, yield to
alacritate ac studioCaes.
incredibili patientiāCic.
dementer amoribusOv.
suā clementiā in eosCaes.
To experience, undergo, receive, enjoy
Ne simili utamur fortunā atque usi sumus, Quom, etc.Ter.
hoc honore usi togati solent esseCic.
To consume, take, drink
Lacte mero et herbisOv.
To enjoy the friendship of, be intimate with, associate with
quā (Caeciliā) pater usus erat plurimumCic.
Utere Pompeio GrosphoHor.
regibusHor.
With two ablatives, to use as, employ for, hold in the capacity of, find to be
Mihi si umquam filius erit, ne ille facili me utetur patre, shall find me an indulgent fatherTer.
hic vide quam me sis usurus aequo, i.e. how justly I have dealt with youCic.
uteris monitoribus isdemHor.
valetudine non bonāCaes.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu