ire
trānsīre
trānseō trānsiī trānsitum
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
trāns-eo, iī, itum, īre
I)intransitiv
A)hinübergehen, hingehen
1)eigentlich und übertragen
a)überhaupt
per hortumTer.
ad uxoremTer.
ad forumTer.
e suis finibus in Helvetiorum finesCaes.
Mileto, von M. übersiedelnCurt.
ab Rhodo in AsiamSuet.
ex Volscis in AequosLiv.
ego per hortum ad amicam transibo meamPlaut. Stich. 437
b)zum Feind übergehen
ad aliquemCic. Nep.
a Caesare ad PompeiumCaes.
in aliena castraSen.
absolut
nec manere nec transire aperte aususLiv. 1, 27, 5
c)zu einer anderen Partei übertreten
ut nulla ante Britanniae nova pars pariter illacessita transierit (ergänze ad Romanos)Tac. Agr. 20
iam Magnus transisse deos (ergänze ad hostes) senseratLucan. 7, 647
d)aus einem Stand in den anderen übergehen
e grammatici statim ludo in forumSuet. gr. 4, 8
a patribus ad plebemLiv. 4, 16, 3
pigre ex Macedone ac libero in Persicam servitutemSen. de ira 3, 17, 1
e)übertragen
α)überhaupt: übergehen
ficus ad nos ex aliis transiere gentibusPlin.
morbus transit in eum, steckt ihn anPlin.
odor transit in vestesPlin.
utinam ista saevitia intra peregrina exempla mansisset nec in Romanos mores cum aliis adventiciis vitiis etiam suppliciorum irarumque barbaria transisset!Sen. de ira 3, 18, 1
und als grammatikalischer terminus technicus
ex multitudine (Plural) tr. in singulareVarro LL. 9, 76
ut discerni nequeat, nisi transieris in aliam personam aut in tempusVarro LL. 9, 108
β)in etwas übergehen = sich verwandeln
in saxumOv.
in amaritudinem, bitter werdenPlin.
in iramOv.
als grammatikalischer terminus technicus: in eine andere Form übergehen
in participiaQuint.
in eam (vocalem)Quint.
2)bildlich
a)überhaupt: übergehen
transitum est ad honestatem dictorum et factorumCic.
b)zu einer Meinung übergehen
in oder ad alicuius sententiamLiv. Curt.
in alia omnia, dagegen stimmenCael. in Cic. ep.
illuc, ut etc., dahin seine Stimme abgeben, dass usw.Cael. in Cic. ep.
c)in der Rede: zu einem anderen Gegenstand übergehen
ad partitionem transeamusCic.
deinde ad hanc sententiam transiitSen. rhet.
B)hindurchgehen
1)eigentlich
per media castraSall.
res per gulam transituraeSen.
transit validum fulmen per saxa, per aera, fährt hindurch durch usw.Lucr.
daher von Speisen und Getränken, die nach der Verdauung abgehen, folglich durchgehen
cibi, qui difficillime transeant, lange in dem Magen bleibenVarro
vinum per urinam transitPlin.
di faciant, ut id bibatis, quod vos numquam transeatPlaut.
2)bildlich: durchdringen
quaedam animalis intellegentia per omnia permanat et transitCic.
C)vorbeigehen, vorübergehen
1)eigentlich
a)von Personen
pervade et intra (tritt ein) vel da quam ob rem transeasLucil. 758
transierunt cursim (eilends)Vulg. Isai. 10, 29
ut transeuntes (die Vorüberziehenden) cum praeda exciperetEutr. 9, 21
animus omnia tamquam minora transiensSen.
b)von Örtlichkeiten, an denen man vorbeikommt
tunc tenuis Lemnos transitque Electria tellusVal. Flacc. 2, 431
transit HalysVal. Flacc. 5, 120
2)übertragen: von der Zeit und von Dingen: zeitlich vorbeigehen, vorübergehen, vergehen, verlaufen
dies legis transiitCic.
cum dies hibernorum complures transissentCaes.
transiit aetas quam cito! Tibull
molucrum vocatur, transit sine doloribusAfran. fr.
gloria transiitPlin.
II)transitiv
A)über etwas gehen, etwas überschreiten, übersteigen
1)eigentlich
a)überhaupt
EuphratemCic.
Larisum amnemLiv.
quoddam stagnumAugustin.
mareCic.
AlpesNep.
vim flammae, überspringenNep.
saltu quadrigasFirm.
campos pedibusLucr.
rota transit serpentemVerg.
Passiv
Rhodanus transiturCaes.
Alpes transitaeLiv.
b)insbesondere: jemanden überholen, jemandem voraneilen
transit equum cursuVerg. Aen. 11, 719
2)bildlich
a)überschreiten
modum, finem et modumCic.
fines verecundiaeCic. ep.
dei legemLact. (dafür aber transibant super legemAugustin. serm. 32, 7)
b)überstehen
facileCic. ep. 9, 1, 2 Wesenberg
c)abfertigen, besorgen
brevi auditu quamvis magnaTac. hist. 2, 59
d)übertreffen, zuvorkommen
spes transeundiQuint.
si non transierit, aequabitQuint.
Pompeium transire paratLucan.
e)nicht bemerken, nicht wahrnehmen, nicht hören, vorbeigehen lassenQuint. 9, 4, 29
B)durchgehen, durchreiten, durchschiffen, durchfliegen
1)eigentlich
a)überhaupt
FormiasCic.
gulamPlin.
b)insbesondere: durchstechen, durchbohren
ilia cuspide transitSil. 10, 253
2)bildlich
a)etwas rasch, kurz durchgehen
vom Redner
leviter transire et tantummodo perstringere unam quamque remCic. Rosc. Am. 91
vom Leser
libros omnes duabus proximis noctibus cursim transeoGell. 9, 4, 5
b)eine Zeit zubringen
vitam silentioSall.
vitam sicut peregrinantesSall.
sine adversario vitamSen.
annum quiete et otioTac.
hiemem transiere securiSen.
C)vorbeigehen
1)eigentlich
omnes mensas transiitPlaut. Curc. 682
2)bildlich
a)von Personen: vorbeigehen, übergehen
silentioCic.
aliquemPlin. ep.
ut alia omnia transeamSen.
transi ab iis (urbibus), quarum etc., sieh ab, abgesehen von usw.Sen.
beim Lesen: übergehen, überschlagen
multaCael. in Cic. ep. 8, 11, 4
quaedamPlin. ep. 8, 21, 4
b)von Leblosem: an jemanden unbeachtet vorbeigehen, jemandem entgehen
ita compositi sumus, ut nos cotidiana, etiamsi admiratione digna sunt, transeantSen. nat. qu. 7, 1, 1
nil transit amantesStat. Theb. 2, 335
☞Imperfekt transiebamusSen. contr. 7, 1 (16), 21
Perfekt transitVerg. Aen. 5, 274; 10, 785Spart. Hadr. 10, 2
Perfekt transivitSen. de ben. 1, 13, 3Solin. 1, 98Capit. Maxim. 22, 5Auson. ordo urb. nobil. 6, 12. p. 100, 2 Schenkl, transivimusCapit. Anton. Pius 4, 8, transiverantSen. suas. 6, 2, transivisseTac. ann. 11, 24
Futur transietTibull. 1, 4, 27Sen. nat. qu. 3, 10, 4Lact. 4, 18, 32Ps. Apul. Ascl. 28Tert. de res. carn. 37und andere Eccl., transientVulg. 2. epist. Petri 3, 10siehe Bünemann Lact. 4, 18, 32. p. 513 und epit. ad pentat. 46, 8. p. 1284 sq.
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
trāns-eō, iī (rarely īvī; future trānsietTib.; future perfect trānsierītisOv.), itus, īre, to go over, go across, cross over, pass over, pass by, pass
ad uxorem meamTer.
e suis finibus in Helvetiorum finīsCaes.
per media castraSall.
per illud (iter) Murmure blanditiae minimo transire solebant, i.e. by the voiceOv.
TaurumCic.
AlpīsLiv.
flumenCaes.
equum cursu, to pass byVerg.
quem (serpentem) rota transiit, ran overVerg.
Rhodanus nonnullis locis vado transitur, i.e. is fordableCaes.
Alpes vix integris vobis transitaeLiv.
Figuratively, to go through, pervade
quod quaedam animalis intellegentia per omnia ea transeat, pervadesCic.
Of a speaker, to pass over, make a transition, turn
ad partitionemCic.
in iramOv.
transitum est ad honestatem dictorumCic.
transeatur ad alteram contionemLiv.
To hasten over, go briefly through, touch, sum up
leviter unamquamque remCic.
To pass over, pass by, leave untouched, disregard
malueram alqd silentio transiriCic.
To pass by, elapse
cum legis dies transieritCic.
menses transeuntPhaedr.
To pass, spend
vitam silentioSall.
annum quieteTac.
To go over, pass over, desert, be converted
nec manere nec transire aperte aususLiv.
ad adversariosCic.
transit cohors ad eumCaes.
a Patribus ad plebemLiv.
To go, pass over, be changed, be transformed, turn
in humum fallaciterOv.
in plurīs figurasOv.
in aestatem post verOv.
To go beyond, overstep, transgress, violate
finem et modumCic.
verecundiae finīsCic.
To go through, get through, endure
ea quae premant et ea quae inpendeantCic.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu