o-Dekl. (n.)

verbum ī  n

Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:

verbum, ī, neutrum (Wurzel *wer, *wre [erweitert *wer-dh] sagen, altindisch vratám, Gebot, Satzung, griechisch εἴρω [aus Ϝερjω], ῥημα, Wort [aus Ϝρημα], gotisch waúrd, althochdeutsch wort), das Wort, der Ausdruck, im Plural die Worte, Ausdrücke, die Rede

I)im Allgemeinen

a)überhaupt

v. durum, abiectum, inquinatumCic.

pudet dicere hāc praesente verbum turpeTer.

graviore enim verbo uti non licet, um keinen härteren Ausdruck zu gebrauchen (als Parenthese)Cic.

istuc verbum, dieser dein AusdruckTer.

verbum ipsum voluptatis, das Wort »Lust«Cic.

videtis hoc uno verbo »unde« significari res duas et ex quo loco et a quo locoCic.

in verbis ac nominibus ipsis erat diligensCic.

verba (Ausdrücke) mutareSuet.

dolorem isdem verbis afficere quibus Epicurus, mit denselben Prädikaten belegenCic.

verba quaedam (gewisse Formeln) componereCic.

in alicuius verba iurare, jemandem den Eid leistenCurt.

ullum verbum facere (vorbringen, sprechen) nisi quod etc.Plaut.

und so

numquam quoiquam nostrûm verbum fecitTer.

numquam hodie tecum commutaturum patrem unum esse verbum, kein Wort (des Vorwurfs) wechseln wirdTer.

ut est ille bonus vir, tria non commutabitis verba hodie inter vosTer.

verbum numquam in publico facere, öffentlich sprechen, einen Vortrag haltenCic.

de quo ego verbum feci numquam, ich habe über ihn nie ein Wort verlorenCic.

cum ille verbum facere omnino non potuerit, kein Wort vorbringen konnteCic.

und so

verba facere, sowohl überhaupt = sprechen, schwatzenPlaut. als insbesondere vom Redner = den Sprecher machen, das Wort nehmen, sprechen, reden, einen Vortrag halten, absolutCic.und andere, apud regemNep., pro aliquoCic., de aliquo, de aliqua reCic.

si is postem aedium tenuisset et pauca verba fecisset, einige Worte (die Einweihungsformel) dazu gesprochen hätteCic.

verba secum facere, ein Selbstgespräch haltenDiom. 491, 26

verba facere mit folgendem AcISall. Iug. 33, 4; 38, 9 und öfter

haec pactio non verbis (mündliche Versicherung), sed nominibus et perscriptionibus facta estCic.

multis verbis ultro citroque habitis, RedenCic.

ille (dies) nefastus erit, per quem tria verba silentur, die drei Worte (do, dico, addico, ich erteile das Klagrecht, spreche Recht, spreche zu), vom PrätorOv. fast. 1, 47 (vergleiche Varro LL. 6, 30, Macr. sat. 1, 16, 14)

und so

verba libera praetor habetOv. fast. 1, 52

sprichw.

verba facere mortuo, zu einem Toten (= vergeblich) redenPlaut. Poen. 840

verba fiunt mortuo, das sind vergebliche WorteTer. Phorm. 1015

b)Besondere Verbindungen

α)verbo

αα)durch ein einziges Wort

verbo de sententia destitisti, auf ein W. von mirCic.

verbo expedi, mit einem einzigen W.Ter.

ββ)mündlich (Gegensatz scripturā)

C. Furnio plura verbo quam scrip turā mandata dedimusPlanc. in Cic. ep. 10, 8, 5

cui verbo mandabo, quid etc.Vulc. Gallic. Avid. Cass. 10. § 10

β)uno verbo, mit einem Wort = um es mit einem Wort auszudrücken, ~ zu sagen (wenn man verschiedene genannte Teile oder Einzelbegriffe in ein Ganzes oder in einen Kollektivbegriff zusammenfasst)

si iecur aut pulmones, uno verbo omnia sana facietCato

ut uno verbo complectar, diligentiaCic.

uno verbo die quid estTer.

oloquar uno verbo; mittin me intro?Plaut.

γ)verbis, durch (bloße) Worte, Gegensatz re (durch die Tat)Ter. Andr. 824 und Phorm. 164, ebenso Gegensatz opere (durch die Tat)Cic. de amic. 72

δ)ad verbum, e verbo, de verbo, pro verbo, aufs Wort, wörtlich, genau

somnium mirifice ad verbum cum re convenitCic.

ad verbum ediscereCic.

fabellas Latinas ad verbum de Graecis exprimere, wörtlich übersetzenCic.

und so

exprimere verbum e verboCic. oder de verboTer.

reddere verbum pro verboCic. oder verbum verboHor.

id esset verbum e verbo, wörtlichCic.

ε)verbi causā oder gratiā, beispielsweise, zum Beispiel

si quis verbi causā oriente Caniculā natus estCic.

ut propter aliam quampiam rem, verbi gratiā propter voluptatem, nos amemusCic.

ζ)meis, tuis, alicuius verbis, in meinem, deinem, in jemands Namen, für mich, dich, für jemanden

si uxori tuae meis verbis eris gratulatusCic.

anulum, quem ego militi darem tuis verbisPlaut.

denuntiatum Fabio senatus verbis, ne etc.Cic.

η)quid verbis opus est?, was bedarf es der Worte?Ter.

so auch

quid multa verba (ergänze faciam)?, was soll ich viele Worte machen, kurzTer.

θ)te tribus verbis volo!, nur auf drei (auf ein paar) Worte! = ich will nur ein paar Worte mit dir sprechenPlaut. trin. 963

so auch

paucis verbis te voloPlaut. mil. 375

ι)bona verba, quaeso!, nur gnädig! nur gemach!Ter. Andr. 204

II)prägnant

A)die bloße Rede, das leere Wort, der Schein

verba sunt!Ter.

existimatio, decus, infamia verba sunt atque ineptiaeCic.

cum hoc verbo atque simulatione Apronio, revera tibi obiectum essetCic.

in quibus (civitatibus) verbo sunt liberi omnes, dem Wort nachCic.

alicui dare verba, leere Worte bieten = etwas aufbinden, anführen, hintergehen, überlisten, betrügen, hinters Licht führen, täuschen, ein Schnippchen schlagen KomikerCic.und anderevergleiche Spengel Ter. Andr. 211

B)Plural verba, Witze, Späße

quibus sunt verba sine penu ac pecunia, die spaßreich sind, aber arm an Geld und ProviantPlaut. capt. 472

C)kollektiv: das Wort, der Ausdruck

a)überhaupt: der Ausspruch, die Äußerung

illud mihi verbum non placetPlaut.

quod verbum audio!Ter.

quod verbum in pectus Iugurthae altius, quam quisquam ratus erat, descenditSall. Iug. 11, 7

b)der Spruch, Sinnspruch, das Sprichwort

verum est verbum, quod memoratur, ubi amici, ibi opusPlaut.

nam vetus verbum hoc quidem est, communia esse amicorum inter se omniaTer.

D)als grammatikalischer terminus technicus: das Verbum, das Zeitwort

verba temporaliaVarro LL.

vocabula et verba, ut homo et equus, et legit et curritVarro LL.

ut sententiae verbis finianturCic.

Genitiv Plural verbûm

verbûm paucûmEnn. ann. 246

unum quodque istorum verbûmPlaut. asin. 153

besonders in der Verbindung verbûm sat estPlaut. Bacch. 878; rud. 866; truc. 644

vulgärlateinische Nebenformen berbumCorp. inscr. Lat. 10, 410, 6, verbusItala (Cant.) Luc. 4, 32. Itala (Brix.) Ioh. 4, 50 und öftersiehe Rönsch Itala p. 266

Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:

verbum, ī, neuter cf. ῤῆμα; English word, a word

pro his facit verba, speaksCaes.

quod ego in senatu Graeco verba fecissem, had spokenCic.

libenter verbo utor Catonis (i.e. origines)Cic.

usitatius hoc verbum et tritiusCic.

si pudor, si modestia, si uno verbo temperantia, in a wordCic.

verba rebus impressit, i.e. namesCic.

contumelia verborum, abusive languageCaes.

verborum delectus, choice of languageCic.

multis verbis ultro citroque habitis, much talk on both sidesCic.

accusare verbis tribus, in three wordsCic.

(dies) per quem tria verba silentur, i.e. the praetor's voice (in the official words do, dico, addico)Ov.

Prov.

verba flunt mortuo, i.e. that is idle talkTer.

Ablative singular adverbial, briefly, in one word, by a word

postquam Caesar dicendi finem fecit, ceteri verbo alius alii varie adsentiebanturSall.

verbo de sententiā destitisti, at one word from meCic.

Orally, by speech

aut verbo adsentiebatur, aut pedibus in sententiam ibatLiv.

Ablative plural with possessive pronoun, or genitive, in the name of, in behalf of, for

si uxori tuae meis verbis eris gratulatus, for meCic.

denuntiatum Fabio senatūs verbis, ne, etc.Liv.

In the phrase, uno verbo, in one word, in a word, briefly

Quin tu uno verbo dic, quid, etc.Ter.

praetores, praetorios, tribunos plebis . . . unoque verbo rem publicam, etc.Cic.

In phrases to express exact correspondence, verbum e verbo, precisely, exactly, literally

quae Graeci πάτηη appellant, ego poteram morbos, et id verbum esset e verboCic.

Of a passage or work, translated or copied, ad verbum, verbum de verbo, verbum pro verbo, or verbum verbo, literally, word for word

fabellae Latinae ad verbum de Graecis expressaeCic.

verbum de verbo expressum extulitTer.

verbum pro verbo reddereCic.

verbum verbo reddereHor.

In the phrase, verbi causā or verbi gratiā, for the sake of example, for example, for instance

si quis, verbi causā, oriente Caniculā natus estCic.

quo die verbi causā esse oporteret IdūsCic.

A saying, expression, phrase, sentence

vetus verbum hoc quidemst, etc., an old sayingTer.

quod verbum in pectus Iugurthae altius descenditSall.

Mere talk, mere words

dolor est malum, existimatio, dedecus, infamia verba atque ineptiae, empty wordsCic.

verborum sonitus inanisCic.

Ablative adverb, verbally, in words, nominally

Ut beneficium verbis initum nunc re comprobesTer.

in quibus (civitatibus) verbo sunt liberi omnes, in nameCic.

Hence, the phrase, verba dare, to give mere words, deceive, cheat

Quoi verba dare difficile estTer.

vel verba mihi dari facile patior in hocCic.

curis dare verba, i.e. to beguileOv.

In grammar, a verb


Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu