e-Konjugation
continēre
contineō continuī contentum
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
con-tineo, tinuī, tentum, ēre (con und teneo)
I)zusammenhalten
1)verbindend
a)fest aneinanderhaltend zusammenhalten
α)eigentlich
von Personen
fracturam manuCels.
von Leblosem
sutura, si nimis rara est, non continet (ergänze vulnus)Cels.
im Passiv contineri, zusammengehalten werden = zusammenhalten (intransitiv), in sich festhalten (intransitiv)
cum agger altiore aquā contineri non possetCaes.
quas membranas natura firmas fecit, ut continerentur (zusammenhielten = nicht auseinander gingen oder sich nicht verschöben)Cic.
so auch im Aktiv intransitiv
per hortum utroque commeatus continet, hängt zusammenPlaut. Stich. 452 R.
β)übertragen: zusammenhalten = im Bestehen (im Gang) erhalten, aufrecht erhalten
haec quae vitam continent omnemCic.
sed haec ipsa virtus amicitiam et gignit et continetCic.
nec enim ulla res vehementius rem publicam continet quam fidesCic. (und so im Passiv id hominum genus, a quo uno et summa res publica et illa provincia maxime contineturCic.)
c. Romanis (den R.) militarem disciplinamLiv.
hostium imminens metus disciplinam veterem continebatFlor.
im Passiv
ut ceterae naturae suis seminibus gignuntur, augescunt, continentur, sic etc.Cic.
vis multā exercitatione continenda estQuint.
b)ungetrennt beieinander behaltend, zusammenhalten, zusammen behalten oder beieinander behalten
merces (Gegensatz partiri) Cic.
militesCaes.
exercitum (Gegensatz in civitates dividere)Liv. 28, 2, 16 (verschieden von unten Nummer II, 3, b, β, αα aus Cic. de imp. Pomp. 38)
c. gregem voce (von Kranichen)Plin.
maximos ferarum greges linea pennis distincta continetCic.
aqua in devexo fluit, in plano continetur et stagnatSen.
mit Adverbien oder Präpositionen (wo?)
naves frumentumque ibiCaes.
manipulos ad signaCaes.
ceteros in armisLiv.
legiones uno locoCaes.
c)überhaupt: in Verbindung, in Zusammenhang bringend zusammenhalten, verbinden
α)eigentlich
quod oppidum Cenabum pons fluminis Ligeris continebat, mit dem jenseitigen Ufer verbandCaes. b. G. 7, 11, 6
gewöhnlich im Passiv
omnium legionum hiberna milibus passuum centum continebantur, standen auf einer Strecke von 100000 Schr. miteinander in VerbindungCaes.
eorum (portuum) coniunctione pars oppidi, quae appellatur Insula, mari disiuncta angusto, ponte rursus adiungitur et contineturCic.
mit cum und Ablativ oder mit inter se
eadem magni refert primordia cum quibus contineantur, in Verbindung stehenLucr.
si mundus globosus est ob eamque causam omnes eius partes undique aequabiles ipsae per se atque inter se continentur etc., zusammenhängenCic.
β)übertragen
omnes artes, quae ad humanitatem pertinent, habent quoddam commune et quasi cognatione quādam inter se continenturCic.
alicuius hospitio contineri, durch G. mit jemandem verbunden seinNep.
ut non beneficiis mutuis, sed communi odio, quod erga regem susceperant, contineri viderenturNep.
2)umgebend, umschließend
a)zusammenhalten = umschlossen oder eingeschlossen halten
α)überhaupt
orbis extumus, arcens et continens ceterosCic.
ut (caro mollis) intestina non satis contineatCels.
vis caloris … hieme fit densior eamque ob causam calorem insitum in terris continet artiusCic.
mundus, qui omnia complexu suo coërcet et continetCic.
Oceanus ponto quā continet orbemTibull.
im Passiv contineri mit Ablativ = von einer Örtlichkeit umschlossen, eingeschlossen, umgrenzt werden
eorum una pars continetur Garumnā flumine, Oceano, finibus BelgarumCaes.
Gallia, quae saltu Pyrenaeo Alpibusque et monte Cebennā, fluminibus Rheno et Rhodano contineturSuet.
qui vicus positus in valle altissimis montibus undique contineturCaes.
ita angustis montibus (eng aneinander stoßenden Bergen) mare continebatur, ut etc.Caes.
mare ripis contentum insularum non longe distantibusMela.
β)hemmend, feindlich umschlossen halten, eingeschlossen halten, einschließen, gefangen halten
von leblosen Subjekten
quos vincula continuerant, non castraIustin.
von Personen
beluas immanes saeptisCic.
ventos carcere (Gegensatz ventos emittere)Ov.
aliquem vinculis Romae (Gegensatz solvere)Suet.
catulos per diem catenis (Gegensatz noctibus solvere)Col.
quam illum ut honorate sic secure continet! wie ehrenvoll und wie sorglos hält er ihn gefangen! Vell.
claustris poenalibus contineriSolin. 1, 124
als militärischer terminus technicus: umlagernd, umstellend eingeschlossen halten, einschließen
Pompeium quam angustissimeCaes.
hostes proelio superatosCaes.
equitatum Pompeianum ad DyrrhachiumCaes.
contineri munitionibusCaes.
b)umschließend in sich enthalten, in sich tragen oder haben, in sich begreifen, mit in und Ablativ oder mit bloßem Ablativ
α)von Personen
spes illa, quam in alvo continebat, unter dem Herzen trug (von einer Schwangeren)Cic.
so auch
cum praegnans hunc ipsum Dionysum alvo contineretCic.
übertragen
odium in omnes bonos conceptum iam diu c.Cic.
c. a deo immissum dolorem, non a se conceptumCic.
omnium rerum, quae ad dicendum pertinent, fontes animo ac memoriā c.Cic.
β)von Leblosem
linea, quae centum continet pedesQuint.
quattuor aeterna genitalia mundus continetOv.
si membranae eum (umorem) continueruntCels.
gelum, quod (umor) continet in seLucr.
ut omnia, quae alantur et crescant, contineant in se vim calorisCic.
calor, qui aquis continetur, im W. enthalten istCic.
übertragen
αα)überhaupt: enthalten, umfassen
tales res, quales hic liber continetCic.
primus liber (historiarum) continet res gestas regum populi RomaniNep.
nonus liber, quo missa ad Achillem legatio contineturQuint.
litterae tuae partim laeta partim tristia continentPlin. ep.
quod tabulae continentQuint.
tabellae senatus consultum continentesVal. Max.
liber secreta civilium sacrorum continensVal. Max.
Idus Martiae magnum mendum continentCic.
simplex causa est, quae absolutam in se continet unam quaestionemCic.
und mit folgendem AcI oder indirekten Fragesatz
tertia epistula continebat esse tibi redditam orationem pro ClarioPlin. ep.
tabulae, quibus centum talenta dedisse Thebanos continebaturQuint.
quando ipsos loqui deceat, quartus liber continetQuint.
im Passiv
is liber, quo acceptae et expensae summae continebanturVal. Max.
earum ipsarum rerum, de quibus agimus, prima institutio et quasi disciplina illo libro contineturCic.
epistulae ei redduntur, quibus bellum Agidis in Graecia, bellum Alexandri in Italia continebaturIustin.
facinus, in quo omnia nefaria contineri mihi atque inesse (begriffen und enthalten zu sein) videnturCic.
diei brevitas conviviis, noctis longitudo stupris et flagitiis continebatur, wurde ausgefüllt mit usw.Cic.
ββ)etwas wesentlich in sich enthalten, etwas wesentlich bedingen, das Wesen einer Sache ausmachen, der wesentliche Inbegriff, der Hauptpunkt (die Hauptsache) sein von oder bei etwass. Kühner Cic. Tusc. 3, 58; Giese Cic. de div. 1, 117; Matthiä Cic. Rosc. Am. 34
quod rem continet, quae rem continent, das, worauf es ankommt, das WesentlicheCic.
quod maxime rem causamque continetCic.
quae maxime rem continerent erant, die etwa die Hauptpunkte warenLiv.
quod hunc locum continet, de quo agimusCic.
videamus de summo bono, quod continet philosophiam, welches der Hauptpunkt der Ph. istCic.
haec quae vitam continent omnem, wesentlich bedingenCic.
im Passiv contineri aliqua re oder in aliqua re = wesentlich in etwas enthalten sein, in oder unter etwas begriffen sein, wesentlich in etwas bestehen, durch etwas wesentlich bedingt sein, das Wesen einer Sache ausmachen, auf etwas sich wesentlich stützen, um etwas sich wesentlich drehen
non enim venis et nervis et ossibus continentur (di)Cic.
vita corpore et spiritu contineturCic.
status rei publicae maxime iudicatis rebus contineturCic.
exemplis continetur Aesopi genusPhaedr.
artis pars magna continetur imitationeQuint.
quo more caerimonia contineturCaes.
Romanum foedus, quo nostra omnia continenturLiv.
dolus malus in simulatione contineturCic.
von Personen: bei etwas wesentlich beteiligt sein
qui viri hoc sermone continenturCic. de or. 3, 9
II)behalten
1)umfassend, umschließend halten, umfasst halten, festhalten
a)im Allgemeinen
α)von der Hand und von der Person, die mit der Hand umfasst
acus ea veniat in sinistram, quam dextra continuitCels.
von der Person
c. dextram obambulantisSuet.
alicuius caputPlaut. Cels.
alicuius caput a posteriore parte (von hinten)Cels.
colem masculi sinistrā manu (bei einer Operation)Cels.
aliquem (bei einer Operation)Cels.Auct. b. Afr.Curt.
und so
se continendum praebere, sich halten lassenCurt.
β)von Leblosem: festhalten, in seiner Lage oder Stellung halten
quadratas regulas defigunt, quae lateres contineantCaes.
naves minus commode copulis continebanturCaes.
und als medizinischer terminus technicus
ut (fascia) impositum medicamentum contineatCels.
nisi utrimque recti valentesque nervi collum contineantCels.
ferulae circumpositae ossa in sede sua contineantCels.
b)Empfangenes bei sich festhalten, behalten
α)von der Hand
expeditius manus rapiunt, quam continentCurt.
und von der Person, mit der Hand
difficile est continere, quod capere non possisCurt.
β)vom Magen
alvus arcet et continet, quod recipitCic.
alvus alias cibos non transmittit, alias non continetPlin.
und ohne Objekt
stomachus non oder parum continetCels.
im Passiv
si cibus non continetur oder non contineri potest (ergänze alvo)Cels.
und im üblen Sinn
quia quod infusum est (das Klistier) alvo contineturCels.
von der Person, im Magen
onerati mero non continent cibum vino redundanteSen.
γ)vom Gedächtnis
velox mihi memoria erat ad continenda, quae acceperamSen. rhet.
nec disci audiendo possunt omnia nec memoriā contineriLact.
δ)von anderen Gegenständen
mollis lana, quae umorem intus contineatCels.
lapides rotundi, qui et contineant umorem et transmittantPlin.
ut scrobes quam maxime accipiant aquam contineantquePlin.
arida continent odorem diutiusPlin.
2)wo behalten = wo bleiben lassen
a)überhaupt
digitum ibi continere, donec etc.Cels.
aeger manus sub multa veste continere debetCels.
contineat sub lingua salem, donec liquescatPlin.
semper manum intra palliumQuint.
c. manus paenulisSuet.
brachium vesteQuint.
aquam calidam oreCels.
oleum in orePlin.
übertragen: jemanden in einer Tätigkeit, in einem Zustand bleiben lassen, in oder bei etwas erhalten
aliquem in ea exercitationeCic.
se in suis perennibus studiisCic.
haud aequo animo se in secundo gradu, sich begnügen mit usw.Curt.
aliquem in officio suo Cornif. rhet.
Belgas in officio (Gehorsam)Caes.
civitates in amicitiaHirt. b. G.
Galliam in paceHirt. b. G.
Hispanias in summa quieteVell.
aliquem sub tutela sua, bevormundenSen.
und als medizinischer terminus technicus
aliquem in ieiunioCels.
quā ratione aeger continendus sit, wie zu haltenCels.
b)wo verweilen lassen, sich aufhalten lassen, sich aufzuhalten nötigen, wie unser behalten, innen halten und bloß halten
milites sub pellibusCaes.
pecudem sub tectoCol.
aegrum lucido loco oder obscuro locoCels.
exercitum castrisCaes.
partem iuniorum domiLiv.
aliquem domi atque intra privatos parietesQuint.
deos parietibus inclusosCic.
indignationes domi, verbergenLiv. 1, 10, 1
von leblosen Subjekten
rogo ut veniat, quia me recens adhuc luctus limine contineretPlin. ep.
und (bildlich)
neque privata domus parietibus continere voces coniurationis tuae potestCic.
si sui iuris finibus matronas contineret pudorLiv.
besonders oft se continere und Passiv contineri, sich halten, sich aufhalten, sich innen halten
se in lectuloCels.
se in villaVal. Max.
se in ItaliaVell.
se intra coloniam suamSen. rhet.
sese intra silvas in occulto, sich in den W. verborgen haltenCaes.
se hoc colleCaes.
se tectis oder se alvo (von Bienen)Plin.
se vallo adversus validiorem hostemLiv.
se portis muroqueLiv.
se suo loco (Stellung)Caes.
sese ad hoc tempus his sedibusCaes.
se ruriTer.
se consulto domiCic.
und (bildlich)
se suarum rerum finibusCic.
und (mit Angabe »wie?«)
si Poenus sub angulo Alpium quietus se contineat, sich ruhig verhalteLiv. 29, 5, 9
im Passiv
contineri intra suum limen, sich auf das Haus beschränkenLiv.
contineri tecto ac parietibusCic., tectis ac tenebrisCic.
absolut
acies ad solis occasum continentur, bleiben stehen, bleiben in ihrer StellungCaes. b. c. 1, 83, 3
daher prägnant
α)aliquem continere, jemanden innen halten = im Haus zu bleiben nötigen
frigidus agricolam si quando continet imberVerg. georg. 1, 259
und so besonders nachaugusteisch oft se continere, sich innen halten (Gegensatz progredi), gewöhnlich = zu Hause bleibenCels.Suet.; selten = sich im Lager haltenIustin. 42, 4, 8
β)aliquid continere, etwas innen behalten = nicht mitteilen
teils = Geschriebenes nicht herausgeben
reliquos librosCic. ad Att. 13, 21, 4
teils = Gewusstes bei sich oder für sich behalten, verschwiegen halten (Gegensatz proferre)
quae vera audivi taceo atque contineo optimeTer.
petimus ab Antonio, ut ea, quae continet neque adhuc protulit, explicet nobisCic.
teils = einen Affekt zurückhalten, unterdrücken, verbergen, nicht äußern, nicht laut werden lassen, mit doppeltem Akkusativ
aliquid (gaudium, dolorem) tacitum c. oder c. non posseLiv. 30, 17, 5 und 40, 3, 5
c)wo aufbewahrt halten, aufbewahren
lacus (est) lacuna magna, ubi aqua contineri potestVarro LL.
c. murenas ingentes in piscinaSen.
privatā custodiā (Obhut) contineri (von Schriften)Cic.
ebenso
Vestae custodiā contineri (vom Palladium)Cic.
gens Aegyptiorum, quae plurimorum saeculorum et eventorum memoriam litteris continetCic.
3)innen halten, einhalten = anhalten, aufhalten, an sich halten, hemmen, auch bloß = halten
a)eigentlich
α)Lebloses
aquamCaes.
ora frenis spumantibusPhaedr.
animam in dicendoCic.
spiritumCels.
spiritum diutiusCels.
spiritum in natandoPlin.
gradumVerg.
c. vocem, den Mund haltenCic.
c. risumCic.
vix oder non c. lacrimasPlaut. Aur. Vict.
non c. bilemSen. rhet.
diligentissime c. linguam, im Zaum haltenCic.
so
petulans non linguam, non manum continetSen.
unde manum iuventus metu deorum continuit?Hor.
β)lebende Wesen
suos continuit silentio (in St.)Liv.
artis frenis continet equosSen. poët.
von lebenden Subjekten
an te tempestas continet?Plaut.
hos omnes flumina continebantCaes.
b)übertragen
α)jemanden aufhalten, abhalten, enthalten
mit ab und Ablativ
suos a proelioCaes.
omni ope milites ab seditioneLiv.
de omnibus rebus c. se ab assentiendoCic.
contineo me ab exemplisCic.
mit folgendem ne oder (bei vorhergehender Negation) mit quin oder quominus und Konjunktiv
contineo igitur me, ne incognito assentiarCic.
ut contineant milites, ne studio pugnandi longius progredianturCaes.
nec contineri Macedones poterant, quin cursu quoque ad hostem contenderentCurt.
ut vix ab amicis, quominus occideret eum, continereturCurt.
β)im Zaum halten, in Schranken halten
αα)politisch oder militärisch im Zaum halten, im Gehorsam (in der Treue) halten oder erhalten, in der Zucht haltens. Fabri Liv. 22, 22, 11
reliquos MacedonasLiv.
nauticos in navibusLiv.
exercitum (von Feldherrn)Cic. de imp. Pomp. 38 (verschieden von Liv. 28, 2, 16 oben Nummer I, 1, b)
von leblosen Subjekten
severitas imperii eos continuitLiv.
metum continuisse ad eam diem Hispanorum animosLiv.
mit Ablativ (durch)
c. Asiam modico exercituCurt.
proprio bello TiburtesLiv.
Etruscos non tam armis, quam iudiciorum terroreLiv.
c. aequitate animi plebem, durch Zufriedenheit im Gehorsam halten = zufrieden erhaltenCaes.
c. fide populares, durch Tr. im G. h. = in der Tr. erhaltenCurt.
quae pauca (oppida) magis metu quam fide continebanturLiv.
bei vorhergehender Negation mit folgendem quin und Konjunktiv
qui (Bituriges) unius legionis hibernis contineri (abgehalten werden) non poterant, quin bellum pararentHirt. b. G. 8, 2. § 2
ββ)moralisch im Zaum halten, bezähmen, zügeln, mäßigen, und reflexiv continere se oder Passiv contineri, medial = an sich halten, sich mäßigen, sich beherrschen
omnes cupiditatesCic.
appetitiones oder appetitus animi (Gegensatz remittere, freien Lauf lassen)Cic.
seCic.
insolentiam suam modesteCic.
und (von leblosen Subjekten)
quosdam continet metusQuint.
ut metu contineatur audaciaCic.
mit in und Ablativ
in Scaevola c. dictaCic.
c. se in aliqua libidine (Gegensatz se in aliqua libidine effundere)Cic.
im Passiv
in illa cupiditate contineri, sich mäßigen (Gegensatz flagrare amentiā, inflammatā ferri libidine)Cic.
mit ab und Ablativ
temeritatem ab omni lapsuCic.
a praesenti supplicio tuo continuit populus Romanus se et repressitCic.
bei vorhergehender Negation mit folgendem quin und Konjunktiv
te non potuisse continere iracundiam tuam, quin nobis de morte Caesaris obiceres Brut. et Cass. in Cic. ep.
non continentes (ergänze se), quin protinus adicerentVell.
non posse milites contineri, quin etc.Caes.
vix me contineo, quin involem in capillumTer.
male me, quin vera faterer, continui, male, quin, ut oportuit, oscula ferremOv.
im Passiv
contineri, quin complectar, non queoPlaut.
im Passiv im Zusammenhang absolut
equidem cupio (ergänze reducere) et vix contineor (ergänze quin reducam)Ter. Hec. 615
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
contineō, tinuī, tentus, ēre com-+teneo, to hold together, bound, limit, comprise, enclose, surround, environ
ut trabes artē contineanturCaes.
oppidum pons continebat, made a connection withCaes.
hiberna milibus passuum C continebantur, were comprised withinCaes.
loci naturā continentur, are shut inCaes.
artes inter se continentur, hang togetherCic.
Zonarum trium contentus fineOv.
To keep together, keep in a body
uno in loco legionesCaes.
navīs ibiCaes.
exercitumLiv.
To shut in, hem in, surround, hold
munitionibus contineriCaes.
angustissime PompeiumCaes.
To hold fast, keep, hold in place, retain
quod recepitCic.
merces (opp. partiri)Cic.
(naves) copulis continebanturCaes.
parta a maioribusTac.
To keep, detain, shut in, hold, restrain, repress
manūs, keep hands offTer.
unde manum continuit?Hor.
sub pellibus militesCaes.
nostros in castrisCaes.
ora frenisPhaedr.
ventos carcereOv.
animam in dicendoCic.
se domi, to stayCic.
suo se locoCaes.
agricolam si continet imber, keeps in doorsVerg.
suis intra munitionemCaes.
alqm dextrā prehensumVerg.
deprensum hostemOv.
gradum, to haltVerg.
To comprise, contain, comprehend
in se vim calorisCic.
genitalia corpora mundusOv.
Figuratively, to hold together, keep, retain
rem publicamCic.
Belgas in officioCaes.
ceteros in armisLiv.
eius hospitio contineriNep.
To hold back, detain, repress, check, curb, stay, stop, subdue
adpetitiones animiCic.
insolentiam suamCic.
Etruriam terroreLiv.
animum a consuetā libidineSall.
hos flumina continebantCaes.
manum iuventus Metu deorumHor.
se maleOv.
vix me contineo, quin, etc.Ter.
non posse milites contineri, quin, etc.Caes.
vix contineor, refrainTer.
Quae vera audivi, keep to myselfTer.
libros, keep backCic.
odia tacitis nunc discordiis continentur, are confined within the limits ofCic.
To comprehend, embrace, include, comprise
liber continet res gestas regumNep.
(comitia) rem militarem continent (i.e. in their jurisdiction)Liv.
fabula continet aestūsHor.
quo more caerimonia continetur, consistsCaes.
quae maxime rem continerent, the principal pointsLiv.
forum, in quo aequitas contineturCic.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu