konsonant.-Konjugation
coniungere
coniungō coniūnxī coniūnctum
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
con-iungo, iūnxī, iūnctum, ere, zusammenknüpfen, zusammenbinden, verbinden, konstruiert mit Dativ (wem? womit?), mit cum und Ablativ, mit inter se, mit bloßem Ablativ (mit, durch)
I)eigentlich
a)Tiere zusammenspannen (Gegensatz disiungere)
bovesCato r. r. 138
bis binos (equos)Lucr. 5, 1298
b)leblose Objekte durch irgendein Band (im engeren und weiteren Sinn) vereinigen, verbinden
oras (die Wundränder) suturāCels.
calamos plures cerāVerg.
navi onerariae alteramCaes.
II)übertragen
1)räumlich: verbinden, vereinigen, aneinander oder ineinander fügen
a)überhaupt
α)leblose Objekte
dextrasVerg.
dextram dextraeOv.
ossa (cruris) infra supraque coniuncta, media ut in brachio dehiscuntCels.
animam cum animoLucr.
eam epistulam cum hac epistulaCic.
cum carne nervisque coniungi (von Gliedern)Cels.
columellas capreolis c. inter se molli fastigioCaes.
als grammatikalischer terminus technicus
c. verba, Wörter zusammensetzenQuint. 8, 3, 36
besonders ein Gebäude, eine Örtlichkeit mit einer anderen verbinden, zusammenstoßen lassen
Passiv coniungi = zusammenstoßen, zusammenhängen, im Zusammenhang stehen
teils unmittelbar, teils durch Verbindungsmittel
aedificia (moenibus)Liv.
coniunguntur autem his (porticibus) domus amplioresVitr.
qui (portus) cum diversos inter se aditus habeant, in exitu coniunguntur et confluuntCic.
hunc montem murus circumdatus arcem efficit et cum oppido coniungitCaes.
haec insula a superioribus regionibus in longitudinem passuum DCCCC in mare iactis molibus angusto itinere et ponte cum oppido coniungiturCaes.
Baiarum medium intervallum Puteolanas ad moles ponte coniunxit, überbrückte er (wie ζευγνύναι πόρον, Ἑλλήσποντον)Suet., vergleiche 1. coniunctus Nummer 1
und als militärischer terminus technicus
castra castris, Lager gegen Lager aufschlagen (auch mit Angabe wo? zum Beispiel ad Corbionem, bei K.)Liv.
β)ein Tier an ein anderes heranbringen, herandrängen
equum equo QuadratiHirt. b. G. 8, 48, 5
b)zu einem Verband verbinden, vereinigen, zusammenstoßen lassen, und reflexiv se coniungere und Passiv coniungi = sich verbinden, sich vereinigen, sich anschließen, zusammenstoßen, sich aneinanderschließen
besonders als militärischer terminus technicus
eas cohortes cum exercitu suoCaes.
oppidanos sibiHirt. b. G.
arma Sidicinis finitumisLiv.
ut copias coniungerem (ergänze sibi) rogavit Planc. in Cic. ep.
und
ut paulatim sese legiones coniungerentCaes.
pauci ordinis senatorii, qui se cum iis coniunxerantCaes.
cum se Libo cum Bibulo coniunxissetCaes.
si nova manus Sueborum cum veteribus copiis Ariovisti sese coniunxissetCaes.
c. se Hannibali, c. se Rhodiae classiLiv.
c. se BarzaëntiCurt.
und medial
ne tantae nationes coniunganturCaes.
cum aeque coniungi (ergänze sibi) possentLiv.
ita regebat cursum, ut primi coniungi ultimis possentCurt.
2)zeitlich
a)eine Zeit (mit) einer anderen gleichsam verbinden
noctem diei, die N. zum T. hinzunehmen, in die N. hineinreisenCaes. b. c. 3, 13
b)etwas einer Sache verbinden = unmittelbar folgen lassen
consultis factaVell.
tristibus dictis atrocia factaTac.
oder etwas ununterbrochen fortsetzen, ~ fortführen
abstinentiam cibiTac.
consulatusSuet.
3)überhaupt: äußerlich oder innerlich in Verbindung, in Zusammenhang bringen, verbinden, vereinigen
a)leblose Objekte
α)Buchstaben in der Aussprache verbinden, zusammensprechen
vocalesCic. or. 150
β)Schriftliches anfügen, anknüpfen
pauca scribere coniungereque huic commentarioHirt. b. G. 8, 48, 11
und (im Passiv) mit Ablativ
opere ipso coniungiCurt. 5, 1, 2
γ)Daten im Gedächtnis aneinanderreihen
prioribus sequentiaQuint. 11, 2, 20
δ)irgendein Verhältnis, irgendeinen Zustand usw. mit etwas oder jemandem in Verbindung bringen, verbinden, vereinigen, verknüpfen, verwickeln
somnos cum aliqua (poetisch = mit jemandem zusammen schlafen)Catull. 64, 331
causam alicuius (oder salutem alicuius) cum communi saluteCic.
iudicium suum cum illius auctoritateQuint.
sententiam hanc cum Aristippi vetere sententiaCic.
cum probro privato imperii dedecus (mit persönlicher Schande die Entehrung des Staates)Cic.
cum his testibus suam religionem, auf diese Zeugen die Erfüllung seiner Religionspflichten gründenCic.
und mit Dativ
facultati instrumentumQuint.
laudem oratoriQuint.
und mit ad und Akkusativ
laudem alicuius ad utilitatem nostrae causaeQuint.
mit Angabe »worin?« durch in mit Ablativ
quorum in doctrina atque praeceptis disserendi ratio coniungitur cum suavitate dicendi et copia, geht Hand in Hand mit usw.Cic.
selten = aus zwei Teilen vereinigen, zusammensetzen
quod (Epicurus) e duplici genere voluptatis coniunctus est, weil Epikur (das heißt das höchste Gut des E.) aus einer doppelten Art von Lust zusammengesetzt istCic. de fin. 2, 44
ε)prägnant: etwas verbinden
αα)= etwas gemeinsam unternehmen
c. bellumCic. de imp. Pomp. 26
cum amicis aut bene meritis consociare aut coniungere iniuriam, zu einem Unrecht sich verbrüdern oder verbindenCic. de fin. 3, 71
ββ)= eine Verbindung (Ehe, Freundschaft) schließen
c. Sabinorum conubiaCic.
nuptiae non genere ac nobilitate coniunctae, sed electā corporum specieCurt.
c. societatem amicitiamqueSall.
amicitiasCic.
necessitudinemCic.
benevolentiamCic.
b)Personen
α)überhaupt: verbinden, mit einschließen
dedecus est nostrum, nostrum inquam, te coniungensCic.
quem ego civem cum deorum immortalium laude coniungo, verschwistereCic.
β)durch irgendein Band im Staats- oder Familienleben verbinden
αα)im Allgemeinen
inter nos naturā ad civilem communitatem coniuncti et consociati sumus, zu einer staatlichen Gemeinschaft verbunden und verbrüdertCic.
politisch
res publica nos inter nos conciliatura coniuncturaque estCic.
Milonem sibiCaes.
coniungi MacedonibusLiv.
und mit Angabe »wozu?« durch ad mit Akkusativ
Lepido coniuncto (ergänze mihi) ad rem publicam defendendam Planc. in Cic. ep.
geschäftlich
socium fallere, qui se in negotio coniunxitCic.
gesellig, freundschaftlich
optimum quemque hospitio atque amicitiāCic.
his rebus sibi multos ex Romanis familiari amicitiāCic.
me tibi studia communia coniunguntCic.
verwandtschaftlich
cum tota domus coniugio et stirpe coniungiturCic.
se tecum affinitate coniungi cupitNep.
ββ)ehelich verbinden, vereinigen
filias suas alicuius filiis matrimonioLiv.
aliquam secum matrimonioCurt.
aliquam sibi iusto matrimonioSuet.
und bloß
sibi aliquamSuet.
se cum aliquo (von der Frau)Ov.
coniungi PoppaeaeTac.
γγ)in Liebe vereinigen, versöhnen
diversos iterum c. amantesProp. 1, 10, 15
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
con-iungō, iūnxī, iūnctus, ere, to fasten together, connect, join, unite, gather
calamos cerāVerg.
eam epistulam cum hacCic.
huic (navi) alteramCaes.
dextrae dextramOv.
Figuratively, to join, unite, associate
cohortes cum exercituCaes.
alquem cum deorum laude, i.e. put on an equality withCic.
cum reo criminum societate coniungiCic.
noctem diei, addedCaes.
arma finitimisLiv.
se in negotioCic.
vocalīs, to contractCic.
bellum, to wage in concertCic.
ne tantae nationes coniunganturCaes.
passūs, walk togetherOv.
dictis facta, to addTac.
abstinentiam cibi, to persist inTac.
To compose, compound, make up
e duplici genere voluptatis coniunctusCic.
conubia SabinorumCic.
To connect, unite, attach, ally
se tecum adfinitateNep.
tota domus coniugio coniungiturCic.
alquam alcui matrimonioLiv.
coniungi PoppaeaeTac.
(eum) sibiCaes.
Ausonios Teucris foedereVerg.
amicitiamCic.
societatemSall.
bellum, to unite inCic.
cum amicis iniuriamCic.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu