a-Konjugation

collocāre (conlocāre)

collocō  collocāvī  collocātum

Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:

col-loco, āvī, ātum, āre (con und loco), einem Gegenstand seinen Platz geben, seinen Platz anweisen

I)im Allgemeinen: wo Platz nehmen lassen, wo ausstellen, niederstellen, niedersetzen, niederlegen, wo hinstellen, hinsetzen, hinlegen, im Zusammenhang auch bloß stellen, setzen, legen

1)eigentlich

a)überhaupt

α)leblose Objekte

saxa atque materiam disponere collocarequeQuint. 7. praef. § 1

armamenta, an den Mastbaum hängenLiv. 33, 48, 8

sidera (am Himmel)Cic. Tim. 30

lecticasCic. Phil. 5, 18

mit doppeltem Akkusativ

eam materiam conversam ad hostem collocabatCaes. b. G. 3, 29, 1

mit Adverbien »wie?«

columnas neque recte neque e regioneCic. ad Q. fr. 3, 1, 1. § 2

tabulas et signa propalamCic. de or. 1, 160

sellam curulem perverseSuet. Galb. 18, 3

mit Adverbien »wo?«

ubi tigna collocenturCaes. b. c. 2, 10, 3

mit in und Akkusativ

in tabernam vasa et servosPlaut. Men. 986

mit in und Ablativ

suo quidque in locoCic. de or. 1, 162

magni ponderis saxa et praeacutas trabes in muroCaes. b. G. 2, 29, 3

trabes directas in solo ibid. 7, 23, 1

tabulas bene pictas in bono lumineCic. Brut. 261

und (bildlich)

benefacta in luce, nicht unter den Scheffel stellenCic. Tusc. 2, 64

aliquid in conspectu quodam modoQuint. 7, 1, 4

mit anderen Präpositionen

aliquid ad ignemVitr. 1, 6, 2

onerarias naves ordine duplice ad ancorasSuet. Cal. 19, 1

simulacrum Victoriae ante ipsam MinervamCaes. b. c. 3, 105, 2

fasces stramentorum ac virgultorum ante aciemHirt. b. G. 8, 15, 5

epistulam inter tuniculam ac strofium Turpil. com. 197

lecticam pro tribunaliSuet. Aug. 33, 1

aliquid iuxta sedentem hominemCels. 6, 9

super genua sua coxas alicuiusCels. 7, 26. no. 2

totas tunicas extra scrotumCels. 7, 21. no. 2

testiculum super ventrem cum duabus suis tunicisCels. 7, 19

mit bloßem Ablativ

oculos pennis, auf das Gefieder setzenOv. met. 1, 723

similes notas quinto quoque locoCornif. rhet. 3, 31

β)lebende Objekte

sowohl aufstellen

eos (sie = ihre Statuen) in illo loco atque in rostrisCic. Sest. 83

als auch setzen, stellen, legen, sich setzen (legen, lagern) lassen, sitzen (liegen) lassen

puellulamCatull. 61, 188

iubeo hominem tolli et conlocari et confoveri Afran. com. 143 sq.

mit doppeltem Akkusativ

aliquem aut pronum aut supinumCels. 8, 20. § 20

mit in und Akkusativ oder Ablativ

se in arboremPlaut. aul. 706

aliquem in ventrem, in latusCels. 7, 27; 8, 20

se in locum celsum Acc. tr. 437

se in sedes regiasLiv. Andr. tr. 10

aliquem in lectumTer. eun. 593 (gegen cod. B mit den übrigen Handschriften)

aliquem in lectoCels. 5, 26. no. 25

aliquem in lecto suoCic. de rep. 1, 17

aliquem in medio lecto, in imo lectoSen. de const. sap. 10, 2

aliquem in conclaviCels. 7, 29

aliquem in cubiliCic. Tusc. 2, 39

hominem oder corpus in sediliCels. 8, 12 und 15

aliquem in loco tepidoCels. 8, 4

aliquem suis manibus in curruCic. Rosc. Am. 98

cuius et parentis sui manibus in navi tuta ac fideli collocatus (gebracht)Cic. Planc. 97

corpus (Augusti) in vestibulo domus, niedersetzen (ausstellen)Suet. Aug. 100, 2

und so

reliquias eius in hortis Domitiae Capit. Anton. Pius 5, 1

mit anderen Präpositionen

aliquem super seSuet. Aug. 43, 4

aliquem super pulpitumSuet. Cal. 54, 2

aliquem infra seSuet. Cal. 24, 1

aliquem iuxta se latere dextroSuet. Ner. 13, 2

aliquem iuxta se in sella Eutr. 4, 7

aliquos circa seSuet. Tit. 9, 2

und (zugleich mit doppeltem Akkusativ)

aliquem resupinum super subsellium aut lectumCels. 7, 26

aliquem super id scamnum aut pronum aut supinum aut in latusCels. 8, 20

mit bloßem Ablativ »wo?«

hominem loco calidoCels. 5, 27. no. 3

homo collocatur alto sedili, medicus autem humiliore adversusCels. 8, 10, 2

mit Ablativ »wie?«

corpus alio quo modo collocatum estCels. 7, 18

tum is super duorum genua eodem modo collocaturCels. 7, 26. no. 2

collocari quoque membrum quod ictum est ratione certā debetCels. 5, 26. no. 28

b)als militärischer terminus technicus: aufstellen

α)leblose Objekte

impedimentaLiv. 44, 37, 1

currus ita, ut etc.Caes. b. G. 4, 33, 2

impedimenta in tumulo quodamCaes. b. G. 6, 8, 3

post eas (legiones) totius exercitus impedimentaCaes. b. G. 2, 19, 3

naves Rhodias in dextro cornuAuct. b. Alex. 14, 1

tormenta quibusdam locis contra facillimos descensus, aufpflanzenHirt. b. G. 8, 40, 4

und so

ballistas scorpionesque ante frontem castrorum contra oppidum Auct. b. Afr. 56, 2

β)lebende Objekte

certa subsidiaCaes. b. G. 2, 22, 1

praesidiaSall. Cat. 45, 2

aciem triplicem Auct. b. Afr. 81, 1

mit in und Ablativ

praesidia in litoreNep. Hann. 11, 4, oder in angustiisCaes. b. c. 1, 65, 4

duas legiones et omnia auxilia in summo iugoCaes. b. G. 1, 24, 2

equitem in utroque cornuFrontin. 2, 3, 20

milites in muro custodiae causāCaes. b. c. 1, 28, 3

insidias bipertito in silvisCaes. b. G. 5, 32, 1

pedestres copias in convalle in insidiisCaes. b. G. 3, 20, 4

in cella Concordiae armatos, latrones, sicariosCic. Phil. 5, 18

mit anderen Präpositionen

equitatum omnem ab lateribus extra fossamAuct. b. Alex. 38, 3

alicui insidias ante fundum suumCic. Mil. 27

in prima acie ante signa elephantosLiv. 27, 48, 5

certos apud lateraSall. hist. fr. inc. 53 (19)

legionem in occulto citra flumenFrontin. 1, 6, 2

copias in statione pro castrisCaes. b. G. 5, 15, 3

pro vallo legiones instructasHirt. b. G. 8, 15, 3

post terga peditum equitatumFrontin. 2, 5, 37

legiones propius ArmeniamTac. ann. 13, 7

mit bloßem Ablativ

eos eodem loco in acie (in Schl.)Caes. b. c. 2, 33, 4

armatos in praesidiis (auf militärischem Posten) multis locis (an v. O.)Cic. Phil. 1, 25

certis locis cum ferro hominesCic. Caecin. 41

quod quo loco collocati fuerant, non potuissent videreCic. Cael. 65

mit Angabe »gegen wen?«

cohortes legionarias quattuor advorsum pedites hostiumSall. Iug. 51, 3

mit Angabe »wozu?«

aliquem ad hanc remCic. Cael. 64

aliquem ad Cn. Pompeium interimendumCic. Pis. 28Cic. Mil. 18

2)übertragen

a)überhaupt: wohin stellen, setzen, legen

multa in pectore suo conlocare oportet, er muss viele Dinge im Kopf habenPlaut. Pers. 8

vide, causam illorum superiore collocarit ne locoLucil. sat. 16, 97

res eae, quae agentur aut dicentur, suo loco collocandaeCic. de off. 1, 142

in animis ego vestris omnes triumphos meos, omnia ornamenta honoris condi et collocari volo, wünsche ich treu bewahrt zu wissenCic. Cat. 3, 26

omnium longitudinum et brevitatum in sonis sicut acutarum graviumque vocum iudicium ipsa natura in auribus nostris collocavitCic. or. 173

b)in einen Zustand, Verhältnis, in eine Lage bringen, versetzen

se in opusPlaut. Vid. fr. 2, 20 St.

in otiumPlaut. merc. 553

aliquem in soporem (in den Todesschlaf)Plaut. Amph. 304

rem alicuius in tuto, sicher stellenTer. heaut. 689 und 695

famam in tutoQuint. 12, 11, 7

aliquem in tutoCic. har. resp. 53

c)etwas in etwas oder jemanden setzen, auf etwas oder jemanden bauen, beruhen lassen

non modo in causa, verum in aliquo honesto praesidio aut in alicuius eloquentia aut gratia spem aliquamCic. I. Verr. 9

in aliquo magnam spem dignitatis suaeCic. de or. 1, 25

spem salutis in fugaAuct. b. Alex. 29, 5

omnes bene vivendi rationes in virtute Cornif. rhet. 4, 24

omnia sunt collocata in usu cotidiano, in congressione hominum atque in foro, alles beruht auf usw.Cic. de or. 1, 192

d)eine Zeit oder eine Tätigkeit auf etwas verwenden, gerichtet sein lassen

adulescentiam suam in amore atque in voluptatibusCic. Cael. 39

omne suum studium in doctrina et sapientiaCic. ad Q. fr. 1, 1, 10. § 29

reflexiv se collocare in aliqua re, sich auf etwas legen, einer Sache sich hingeben, totum se collocare in aliqua re, sich in etwas vertiefen

palam sese in meretricia vitaCic. Cael. 49

totum se in cognitione et scientiaCic. de off. 1, 158

totum se in optimo vitae statu exquirendoCic. Tusc. 5, 2

e)schriftlich anbringen, beibringen

de cuius moderatione atque sapientia in prioribus libris satis collocaviTac. ann. 6, 27

II)insbesondere

1)eigentlich

a)leblose Objekte

α)in einer gewissen Ordnung aufstellen, aufrichten, errichten, anlegen, aufschlagen

statuamQuint. 7. pr. § 2

signum (lovis)Cic. Cat. 3, 21

tu (Libertam deam) domi meae conlocastiCic. de domo 102

aedificia Hermog. dig. 1, 1, 5

moeniaVitr. 1, 5, 1

sedes ac domiciliumCic. Verr. 2, 6

mit Adverb (wo?)

illa pars litoris, ubi iste castra luxuriae collocaratCic. Verr. 5, 96

mit in und Ablativ

tabernaculum sibi in campo MartioCic. Pis. 61

in ipso aditu atque ore portus tabernacula carbaseis velis intentaCic. Verr. 5, 30 und (bildlich) in una philosophia quasi tabernaculum vitae suaeCic. de or. 3, 77

mit anderen Präpositionen

oppidum ad eius regionem et partem castrorum collocatum (gelegen)Auct. b. Afr. 68, 1

tribunal suum iuxta C. Trebonii, praetoris urbani, sellamCaes. b. c. 3, 20, 1

mit bloßem Ablativ

castella locis idoneisAuct. b. Alex. 61, 5

β)eine Kleidung zurechtlegen, ordnen

chlamydem, ut pendeat apteOv. met. 2, 734

γ)ein Glied einrichten

coxam parum aptePlin. ep. 2, 1, 5

maxillam in sedem suamCels. 8, 7

b)lebende Wesen

α)eine Person irgendwo einsetzen, einlegen, unterbringen, einquartieren, ihren Sitz (Wohnsitz) nehmen lassen oder anweisen, ansiedeln, wohin verlegen, versetzen, stationieren

comites eius apud ceteros hospitesCic. II. Verr. 1, 63

se Athenis, sich niederlassenCic. de fin. 5, 2, 4

regem Ptolemaide aut aliquo propinquo locoCic. ep. 1, 7, 4

in eius tetrarchia unum ex Graecis comitibus suisCic. Phil. 2, 94

Herculem in concilio caelestiumCic. de off. 3, 5, 25

aliquem inter astraSchol. Bern. ad Verg. georg. 1, 33. p. 848

inter sideraHyg. astr. 2, 4 und 2, 13Serv. Verg. Aen. 1, 28

inter astra caprae figurā memoriae causāHyg. astr. 2, 13

scherzhaft

strumae ab ore improbo demigrarunt et aliis iam se locis collocarunt (haben sich einlogiert, festgesetzt)Cic. Vat. 39

Boios ibiCaes. b. G. 7, 9, 6

Boios in finibus suisCaes. b. G. 1, 28, 5

gentem Allobrogum in vestigiis huius urbis atque in cinere deflagrati imperiiCic. Cat. 4, 12

Suebos in proximis Rheno agrisSuet. Aug. 21

colonias idoneis in locisCic. agr. 2, 73

multitudinem in agrisNep. Milt. 2, 1

Ubios super ipsam Rheni ripamTac. Germ. 28 extr.

quo bello XL captivorum milia ex Germania transtulit et supra Rhenum in Gallia collocavit Eutr. 7, 9

veteranos municipalibus agrisSuet. Aug. 13, 3

bildlich

Socrates philosophiam devocavit e caelo et in urbibus collocavitCic. Tusc. 5, 10

als militärischer terminus technicus: wo stationieren, hinlegen, einquartieren, Quartier nehmen lassen

ibi praesidiumCaes. b. G. 1, 38, 7

ibi legiones XIV et VIHirt. b. G. 8, 4, 3

exercitum in provinciam, quae proxima est Numidiae hiemandi causāSall. Iug. 61, 2

quattuor legiones in BelgioHirt. b. G. 8, 46, 4

exercitum in hibernisCaes. b. G. 5, 24, 1

exercitum in (bei) Aulercis Lexoviisque in hibernisCaes. b. G. 3, 29, 3

legionem non longe a finibus Aeduorum in finibus BiturigumHirt. b. G. 8, 2, 1

Gaium Fabium legatum et L. Minucium Basilum cum legionibus duabus in RemisCaes. b. G. 7, 70, 5

singulas cohortes Puteolis et OstiaeSuet. Claud. 25, 2

classem MiseniSuet. Aug. 49, 1

β)jemanden in ein Besitztum einsetzen, einweisen

aliquem in aedibus suisCic. de dom. 100

aliquem in patrimonio suoCic. Phil. 13, 12

familiam suam in possessione praediorum eius, seine F. von ihren Gütern Besitz ergreifen lassenCic. Flacc. 72

aliquem in maiorum suorum regnoCic. de or. 3, 126

2)übertragen

a)in irgendeine Stellung einsetzen, setzen, unter eine Klasse und dergleichen versetzen

aliquem in amplissimo statu Cornif. rhet. 4, 23

aliquem hoc in gradu (dignitatis)Cic. Acad. 2, 16

aliquem in amplissimo consilio et in altissimo gradu dignitatisCic. post red. in sen. 2

aliquem in sede ac domo atque in re publica, jemandem Haus und Hof und eine Stellung im Staat gebenCic. parad. 3, 25

in quibus tuas virtutes consecratas et in deorum numero collocatas vides, in denen du deine Verdienste ganz vergöttert siehstCic. ad Q. fr. 1, 1, 10. § 31

mit doppeltem Akkusativ

quos centuriones pugnaces et lacer tosos (als streitsüchtige und handfeste Z.) inter militorum et mimarum greges collocavitCic. Phil. 8, 26

b)ein Mädchen als Frau unterbringen, in den Ehestand einsetzen, verheiraten

aliquam in matrimoniumCic. de div. 1, 104Marc. dig. 23, 2, 19

aliquam alicui in matrimonium Gaius inst. 2. § 235 und 238

aliquam in matrimonio Scaevol. dig. 26, 1, 77 (79). § 1

aliquam in matrimonio stabili et certoCic. Phil. 2, 44

virgines in amplissimarum familiarum matrimoniisCic. de rep. 1, 12

aliquam nuptuiHyg. fab. 257

aliquam in dignam se condicionemPlaut. trin. 159

aliquam sine dote nuptumPlaut. trin. 735

aliquam nuptum intra legitimum tempusUlp. dig. 3, 2, 11. § 1

aliquam alicui nuptumPaul. dig. 23, 2, 59

sororem ex matre et propinquas suas nuptum in alias civitatesCaes. b. G. 1, 18, 7

filiam minorem nuptum (al. nuptui) in dimidia parte reliqui agriCol. 4, 3, 6

und bloß

coll. alicuius filio filiam suamCic. Brut. 98

alicui virginem filiamNep. Att. 19, 4

alicui filiamTac. Agr. 9

alicui uxorem suamSuet. Caes. 21

matrem in Biturigibus homini nobilissimoCaes. b. G. 1, 18, 6

und bloß

coll. filiamTac. ann. 4, 39Iustin. 9, 6, 2

und im Passiv

cum virgo amici nubilis propter paupertatem collocari non possetNep. Epam. 3, 5

ut filiae eius de communi aerario dotibus datis collocarenturNep. Arist. 3, 3

c)leblose Objekte

α)(als terminus technicus der Geschäftssprache) Geld usw. in etwas (besonders in Ländereien) anlegen, in etwas stecken

dotem in eo fundoCic. Caecin. 11

duas patrimonii partes in soloSuet. Tib. 48, 1

duas fenoris partes in agris per ItaliamTac. ann. 6, 17

pecuniam in praediis c.Cic. Caecin. 16

pecunias levioribus usuris mutuatum graviore fenore c.Suet. Aug. 39

pecunias suas in emptiones praediorum Gaius dig. 17, 1, 2. § 6

pecuniam idoneis nominibus Marc. dig. 35, 2, 89

pecunias magnas collocatas habere in ea provincia (in dieser Pr.)Cic. de imp. Pomp. 18

nusquam posse eam (pecuniam) melius collocariCic. Caecin. 5, 15

und bloß

coll. pecuniamCic. de off. 2, 87

pecuniasCic. de off. 2, 12, 42

pecunias publicas Trai. in Plin. ep. 10, 55 (63)

daher im weiteren Sinn: überhaupt auf etwas verwenden, für etwas verbrauchen

miliens sestertium in munificentia (zu freigebigen Zwecken)Tac. ann. 6, 45

patrimonium in rei publicae saluteCic. Phil. 3, 2, 3

bene apud aliquem tam multa pretia ac muneraCic. Verr. 5, 56

melius apud bonos quam apud fortunatos beneficium collocari putoCic. de off. 2, 70

male c. bonas horasMart. 1, 113, 3

in me recipio, te ea, quae fecisti Mescinii causā quaeque feceris, ita bene collocaturum, ut ipse iudices etc.Cic. ep. 13, 28, 3

aedilitas recte collocata, an den rechten Mann gebrachtCic. Verr. 5, 37

β)in die gehörige Stellung, Verbindung bringen, so und so stellen, zusammenstellen, verbinden, anordnen

αα)(als rhetorischer terminus technicus) Worte

verba apteQuint. 8. prooem. § 26

verba opportune proprieque aut secusQuint. 10, 2, 13

fortius vero quî incompositum potest esse quam vinctum et bene collocatum?Quint. 9, 4, 6

male collocatum κακοσύνθετον vocantQuint. 8, 3, 59

propria verba et ordine collocataQuint. 9, 1, 7

verba diligenter collocataCic. or. 227

non modo ut sint ordine collocati (census), sed ut inter se iuncti etc.Quint. 7, 10, 16

est et in nominibus ex diverso collocatis sua gratiaQuint. 9, 3, 86

verba et eligendi et collocandi ratioQuint. 10, 1, 4

ratio collocandiCic. part. or. 11

varii sunt ordines collocandiCic. part. or. 12

C. F. Quid sequitur igitur? CP. Cum inveneris, collocareCic. part. or. 9

verba collocata, die Worte in ihrer Verbindung zu Sätzen (Gegensatz verba singula)Cic. or. 81 und 134

ββ)bürgerliche und politische Zustände = einrichten, anordnen, Anordnungen treffen für usw.

nuptias Poëta com. bei Cic. de or. 3, 319

resCaes. b. G. 3, 4, 1Auct. b. Alex. 33, 6

rem militaremCic. ep. 2, 13, 3

civitatis statumCic. ep. ad Brut. 1, 15, 12

Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:

con-locō (coll-), āvī, ātus, āre, to set right, arrange, station, lay, put, place, set, set up, erect

sine tumultu praesidiis conlocatisSall.

rebus conlocandis tempus dareCaes.

lecticae conlocabanturCic.

sedes ac domiciliumCic.

chlamydem, ut pendeat apteOv.

eam in lectuloTer.

in naviCic.

Herculem in concilio caelestiumCic.

in his locis legionemCaes.

insidiatorem in foroCic.

iuvenem in latebrisVerg.

tabulas in bono lumineCic.

supremo In monte saxumHor.

signa in subsidio artiusSall.

colonos CapuaeCic.

se Athenis, settleCic.

oculos pennisOv.

ibi praesidiumCaes.

exercitum in provinciamSall.

comites apud hospites, to quarterCic.

ante suum fundum insidiasCic.

castra contra populum R.Cic.

cohortīs advorsum peditesSall.

inter mulieres filiumCic.

To give in marriage

Quocum gnatamTer.

alicui filiamNep.

filiam in familiāCic.

propinquas suas nuptum in alias civitatesCaes.

Of money or capital, to lay out, invest, advance, place, employ

in provinciā pecuniasCic.

ut in eo fundo dos conlocareturCic.

patrimonium suum in rei publicae saluteCic.

Figuratively, to place, set, station, dispose, order, arrange, occupy, employ, put

aedilitas recte collocataCic.

ut rebus conlocandis tempus dareturCaes.

verba conlocata, i.e. to arrange in sentencesCic.

res in tuto ut conloceturTer.

sese in meretriciā vitā, employCic.

in animis vestris triumphos meosCic.

adulescentiam suam in amore, spendCic.

alqm ad Pompeium interimendumCic.

senatum rei publicae custodemCic.

To invest, store

apud istum tam multa pretia ac muneraCic.

(ut pecunia) sic gloria et quaerenda et conlocanda ratione estCic.


Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu