e-Konjugation
prōvidēre
prōvideō prōvīdī prōvīsum
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
prō-video, vīdī, vīsum, ēre, vor sich sehen, in der Ferne sehen, schon von fern sehen oder ansichtig werden
I)eigentlich
aliquem non providisse (um ihn zuerst zu grüßen)KomikerHor.
navemSuet.
nec opinantem in piscinam non ante ei provisam (nicht von ihm vorher bemerkten) proicereCels.
mit folgendem indirekten Fragesatz
iacula in tenebris, ubi quid petatur procul provideri nequeat, inutilia esseLiv.
e cuius (phengitis lapidis) splendore per imagines, quidquid a tergo fieret, provideretSuet.
II)übertragen
1)in der Ferne der Zeit sehen, vorhersehen
quod ego, priusquam loqui coepisti, sensi atque providiCic.
plus animo providere et praesentire videbaturCaes.
adeo ut (Ioseph) etiam sterilitatem agrorum ante multos annos provideritIustin.
medicus morbum ingravescentem ratione providetCic.
omnia providens et cogitans et animadvertens deusCic.
futura eloquentia provisa in infante estCic.
ante provisa tempestas (Gegensatz subita tempestas)Cic.
2)für oder gegen etwas Vorsorge tragen, Vorkehrungen treffen, sorgen, im voraus besorgen, einer Sache vorbauen
a)mit Akkusativ
rem frumentariam, besorgenCaes.
und so
arma, frumentumLiv.
frumentum exercitui, frumentum in hiememCaes.
supplementumVell.
multaCic.
omnia, sich um alles bekümmern, seine Augen überall habenPetron.
consilia in posterum, kluge Vorkehrungen für die Zukunft treffenCic.
multum in posterum providerunt, quod etc.Cic.
cetera, quae quidem consilio provideri poterant, cavebanturCic.
provisis etiam heredum in rem publicam opibus, nachdem er auch die Macht seiner Erben gegen den St. im voraus befestigt hatteTac.
verbunden mit cavere oder praecavere, Vorsichtsmaßregeln treffen
omnia velut adversus praesentem Hannibalem cauta provisaque fueruntLiv.
ita res mihi tota provisa atque praecauta est, ut etc.Cic.
b)mit de und Ablativ
de re frumentariaCaes.
de Brundisio atque illa oraCic.
c)mit Dativ
ex aliorum eventis suis rationibusCornif. rhet.
saluti hominumCic.
verbunden
vitae hominum consulere et providere (von den Göttern)Cic.
nihil me curassis, ego mihi provideroPlaut.
prov. sibi (sich vorsehen) contra hominem furiosissimum Maximinum Capit.
d)mit folgendem ut oder ne und Konjunktiv
ut (ceterae res) quam rectissime agantur omni meā curā, operā, diligentiā, gratiā provideboCic.
omnibus rebus cura et provide, ne quid ei desitCic.
satis undique provisum atque praecautum est, ne quid adversus vos in pugna praeter hostes essetLiv.
e)absolut = Vorkehrungen aus Vorsicht treffen, Vorsichtsmaßregeln treffen, vorsichtig sein oder handeln
nisi providisses, tibi ipsi pereundum fuissetCic.
actum de te est, nisi providesCic.
nec ausus est satis nec providitTer.
prōvīsō (Ablativ), mit Vorbedacht (Gegensatz temere)Tac. ann. 12, 39
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
prō-videō, vīdī, vīsus, ēre, to see in advance, discern, descry
ubi, quid petatur, procul providere nequeatLiv.
Excusare . . . quod non Providisset eumHor.
Figuratively, to see beforehand, foresee
quid eventurum sitCic.
plus animo providere existimabatur, quod, etc.Caes.
To act with foresight, take precautions, see to it, be careful
actum de te est, nisi providesCic.
nisi providisses, tibi ipsi pereundum fuissetCic.
salutiCic.
a dis vitae hominum provideriCic.
est de Brundisio providendumCic.
de re frumentariāCaes.
ut quam rectissime agatur provideboCic.
ne nocere possent ego providiCic.
ne qua civitas suis finibus recipiat, a me provisum estCaes.
Provisumst, ne abeatTer.
To see to, look after, care for, provide, prepare, make ready
multum in posterum providerunt, quod, etc.Cic.
rem frumentariamCaes.
providentia haec potissimum providet, ut, etc.Cic.
omniaSall.
Verbaque provisam rem non invita sequenturHor.
To prevent, guard against, avert, avoid, obviate
neque omnino facere aut providere quicquam poterantSall.
quae consilio provideri poterunt, cavebunturCic.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu