plūrimum Adv. im Superlativ
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
multum, Komparativ plūs, Superlativ plūrimum, viel, ein großer Teil
I)substantivisch
A)im Nominativ oder Akkusativ
mit Genitiv
iam multum viae praeceperat rex, ein großes Stück (eine große Strecke) WegsCurt.
a quibus cum audisset non multum superesse munitionis, nur noch ein kleiner Teil der BefestigungsarbeitNep.
multum diei processeratSall.
in multum vini processerat, war ziemlich angetrunkenLiv.
ab sole orto in multum diei (bis weit in den Tag) stetere in acieLiv.
und so
ad multum diei in acie stareLiv.
nebula erat ad multum diei densa adeo, ut etc.Liv.vergleiche Drak. Liv. 27, 2, 9
post multum vulnerum, nach vielen W.Tac.
multum habet iucunditatisPlin.
ut multum (ergänze est), höchstensMart.
in multum (bei weitem) velocioresPlin. 10, 108
Komparativ
plus mihi deberetCic.
plus posseCaes.
plus facereCic.
ne plus reddat, quam acceperitCic.
non plus quam etc., ebensowenigCic.
quod plus est, was mehr ist, mehr sagen willLiv.
plus minusve, mehr oder weniger, mit folgendem quam (als)KomikerQuint.und andere
ne quid faciam plus, quod post me minus fecisse satius sit, zu viel … zu wenigTer.
ne quid plus minusve faxit, zu viel oder zu wenigTer.
quam molestum est uno digito plus habere, einen Finger mehrCic.
so auch uno plus Etruscorum cecĭdisse, ein Mann mehrLiv.
mit Genitivus partitivus
plus pecuniaeCic.
hostiumLiv.
detrimentiCic.
non plus animi quam fidei eratLiv.
ex his alius alio plus virium habetCic.
nec quemquam ex eo plus quam se doloris capereCaes.
Superlativ
plurimum posseCic.
ut haberet quam plurimum, so viel als möglichCic.
ubi plurimum (possidebat), das meisteEutr.
qui plurimum minimumque tradunt, die DurchschnittszahlEutr.
ellipt., cum plurimum, ubi plurimum, ut plurimum, hochgerechnet, höchstensLiv.Suet. Plin.
mit Genitivus partitivus
noctis plurimum, ein sehr großer Teil der N.Amm.
plurimum maliSen.
gravitatisCic.
studiiNep.
virtutumQuint.
ut laboris sic utilitatis etiam longe plurimumQuint.
plurimum quantum favoris, recht sehr viel an G.Flor.
B)im Genitiv zur Bezeichnung des Wertes und Preises: hoch
multi facere, hoch schätzenPlaut.
Komparativ pluris, höher, teurer
ager multo pluris est, gilt viel mehrCic.
conscientia mihi pluris estCic.
pluris putare, facere, habere, aestimare, höher schätzen, achtenCic.
vendere, emere, teurerCic.
aedificareColum.
Superlativ plurimi, sehr hoch, sehr teuer
facereNep.
pendĕrePlaut.
esseCic.
Selten steht statt des Genitivs der Ablativ
plure altero tanto quanto eius fundus est velimPlaut. fr. bei Charis. 211, 28
plure venduntLucil. 1253 bei Charis. 211, 30
plure venitCic. fr. bei Charis. 211, 29
quam plurimo vendere, möglichst teuerCic. de off. 3, 50
II)adverbial
A)multo, um vieles, viel
a)einfach, neben Komparativen und Wörtern aller Art, die den Begriff einer Steigerung enthalten, zur Bezeichnung des Maßes, mit dem der Unterschied gemessen wird
multo pluraNep.
m. paucioresCic.
m. minusCic.
m. magisCic.
m. ceteros gloriā antecesseruntNep.
so bei
antevenireTer.
anteponereCic.
praestat, es ist besserSall.
malleCic.
bei Partikeln, die den Begriff einer Verschiedenheit enthalten
multo secus, viel andersCic.
m. aliterNep.
bei
infraPlin.
beim Komparativ und Superlativ = bei weitem
maior multo resLiv.
m. difficillimus, m. difficillimeCornif. rhet.
purissimus multoVarro fr.
m. maximusKomikerCic.
m. maximeTer. Augustin.
m. antiquissimusCic.
multo formosissimusNep.
m. maximā parteCic.
bei post und ante
non multo post, nicht lange nachherCic.
multo anteNep. oder ante multoCic., lange vorher
b)doppelt multo multoque, um gar vieles, gar viel, beim Komparativ usw.
multo multoque longiorFronto ad M. Caes. 2, 2 (5). p. 28, 1 N.
multo multoque operosius estVal. Max. 4, 1, 2
multo multoque magisFronto laud. negl. p. 214, 15 N.
c)multo tanto, um so viel mehr
ne ille hercle mihi sit multo tanto carior, si etc.Plaut. Bacch. 310Plaut. Men. 800; rud. 521; Stich. 339Gell. 12, 2, 14Apul. met. 7, 15 und anderes. Hildebr. Apul. met. 6, 1. p. 396, b
multo tanto propiusVarro LL. 7, 3
B)multum
1)vom Grad: sehr, weit, vielmals
a)neben Verben
salve m., sei vielmals, sei herzlich gegrüßtPlaut.
vale m., leb recht wohlPlaut.
non m. confidere, nicht sehr, nicht sonderlichCaes.
m. desiderareNep.
non ita m. uti sorore, nicht so sehrCic.
longe multumque superareCic.
ebenso auch poetischer Akkusativ Plural multa, adverbial neben Verben
multa reluctariVerg.
multa gemensVerg.
b)neben Adjektiven
m. disparCic.
vir m. bonusCic.
m. familiaris, Fronto
m. loquacesPlaut.
m. inepti laboresPlin. ep.
c)neben Komparativen = multo
non multum est maiusCic.
m. improbioresPlaut.
m. robustiorIuven.
selten bei Superlativen
m. carissimus ac desiderantissimus filiusAugustin. epist. 139 lemm.
2)von der Zeit: vielmals, oft, viel
multum mecum suntCic.
multum mecum loquunturCic.
multum et saepe quaesitaCic.
multum et diu cogitansCic.
diu multumque scriptitareCic.
C)plus
1)von der Menge: mehr
a)mit folgendem quam
non pl. quam semelCic.
plus quam satis (erat)Ter.
non pl. quam in tres partes posse distribui, in nicht mehr alsCic.
nulla (navis) pl. quam triginta remis agatur, mit mehr alsLiv.
plus quam decem dies abesse, weiter alsCic.
b)ohne quam
pl. semelVarro fr.
plus satisTer.
pl. millies audiviTer.
pl. mille captiLiv.
plus quingentos colaphos infregitTer.
plus pars dimidia caesa estLiv.
plus parte tertiā interfectāCaes.
plus dimidiati mensis cibaria ferebantCic.
ut plus biennium in his tricis moremurCic.
cum pl. annum aeger fuissetLiv.
plus aut minus, plus minus, plus minusve, plusve minusve, mehr oder weniger, ungefähr, auf und ab
septingenti sunt paulo plus aut minus anniEnn.
abesse plus minus octo milibusHirt. b. G.
ne quid plus minusve faxit, quod nos pigeatTer.
ne plus minusve loqueretur ex temporeSuet.
venerunt plusve minusve duaeMart.
c)mit Ablativ
ut pl. unā vera sitCic.
nec esse pl. uno, mehr als einerCic.
annos sexaginta natus est aut pl. eo, oder mehr als soviel, oder darüberTer.
2)vom Grad: mehr
confiteor eos plus quam sicarios, plus quam homicidas, plus etiam quam parricidas esseCic.
plus cruciariBalb. in Cic. ep.
multo plusAnton. in Cic. ep.
paulo plusLiv.
plus aequo, mehr als billigCic.
plus iustoLiv.
plus nimio, allzusehrHor.
plus plusque, immer mehr und mehr, quem plus plusque in dies diligoCic.
daher auch neben Adjektiven = magis
plus formosusCalp. ecl. 11, 72
und plus quam beim Komparativ
vilior fiam plus quam factus sumVulg. 2. regg. 6, 22
plus erat quam palea leviorCommodian. apol. 5
und ohne quam
oculi domini multo plus lucidiores sunt super solemVulg. Sirach 23, 28
und plus quam beim Superlativ
plus quam benignissimusCorp. inscr. Lat. 9, 1876
so auch plura, zuweilen adverbial
ne te in promissis plura moremur, weiter, längerLucr. 5, 91
D)plurimum
1)vom Grad: am meisten
pl. intereratCic.
ut te pl. diligamCic.
plurimum quantum favorisFlor. 4, 2, 74
pl. quantum nocere, recht sehr, überausMin. Fel. 23, 1; vergleiche ibid.40, 1
2)von der Menge
a)recht viel
ut plurimum tussiatPetron. 117, 9
b)höchstens
pl. drachma, modice quattuor obolisPlin.
diebus plurimum novemPlin.
3)vom Umfang der Zeit: größtenteils, meistenteils
domum ire pergam; ibi plurimum estTer. Phorm. 194
pl. Cypri vixitNep. Chabr. 3, 4
☞Im Vulgärlateinischen gesteigerter Komparativ pluriorFulg. myth. 1. praef. p. 16 M.Itala Ioann. 7, 31Hilar. in ep. ad Philem. 3 (Pitra spicil. 1, 150 [b])Gloss. II, 409, 12 (pluriora)
Archaistischer Superlativ ploirimusCorp. inscr. Lat. 1, 32, wo ploirume = plurime; plisimus oder plusimusFest. 205 (a), 17.Varro LL. 7, 27Vergleiche Georges Lexik. der lat. Wortf. S. 437
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
plūrimum, adverb accusative neuter of plurimus, very much, most, especially, for the most part, generally, commonly (used as superlative of multum, with comparative 2 plus)
is valebat in suffragio plurimum, cuius plurimum intererat, etc.Cic.
Dumnorix plurimum poteratCaes.
te diligereCic.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu