Adjektiv a/o-Dekl. dreiendig
aliēnus a um
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
1. aliēnus, a, um (alius), Adjektiv mit Komparativ und Superlativ, in vielen Bedeutungen dem griechischen ἀλλότριος entsprechendvergleiche Passows griechisches Wörterbuch, einem anderen gehörig, einem anderen eigen, fremd (Gegensatz meus, tuus, suus, proprius)
I)eigentlich
1)im Allgemeinen
puerTer.
servusQuint.
coniunxHor.
aedes (Plural)Ter.
domusCic.
pecuniaeCic.
aes alienum, fremdes, entlehntes Geld, Schulden (siehe aes Nummer II, B, 2, a)Cic.
nomina, fremde, von anderen gemachte SchuldenSall.
mosTer.
opesCic.
pavor, fremde, das heißt der anderen FurchtLiv.
aber
metu alieno, aus Furcht vor anderenTer.
alienis pedibus ambularePlin.
edicta alieno formare ingenioSuet.
cum aliena est oratio, wenn ein anderer das Wort hatPlaut.
alienis mensibus aestas, in fremden Monaten (das heißt in den Wintermonaten)Verg.
sternitur infelix alieno vulnere, durch die einem anderen zugedachte WundeVerg.
mit Dativ
sacerdotium genti conditoris haud alienumLiv. 1, 20, 3
substantivisch: aliēnum, ī, neutrum
a)das fremde Gut oder Eigentum (Gegensatz suum)
alieni appetens, sui profususSall.
largiri ex alieno, auf anderer Kosten Freigebigkeit übenCic., de alienoLiv.Iustin.
ex alieno praedariLiv.
b)der fremde Grund und Boden
in alieno aedificium exstruereCic.
furor aliena vastandiSen.
aliena pervadere molienti, fremdes Gebiet (im Gegensatz zum römischen)Amm.
c)die fremde Angelegenheit
qui negat quicquam deos nec alieni curare nec sui?Cic. de div. 2, 104
und so Plural = fremde Angelegenheiten, fremde Interessen
aliena curareTer. heaut. 76
aliena diiudicareibid. 504
2)insbesondere
a)jemandem seiner Familie oder seiner Person oder seiner Heimat nach fremd
α)der Familie, Verwandtschaft oder Person nach fremd, fernstehend, jemanden nichts angehend, ihm nicht verwandt, nicht angehörig (Gegensatz meus, tuus, suus und propinquus, affinis, sanguine coniunctus, amicus, familiaris, familiaris et necessarius)
absolut
ille si me alienus affinem voletTer.
heres alieniorCic.
homines alienissimi, wildfremdeCic. Phil. 10, 10
mit Dativ
non alienus sanguine regibusLiv.
mihi non alienus Fronto.
mit ab und Ablativ
humani nihil a me alienum putoTer. heaut. 77
alienissimus a ClodioCic.
und (wie ἀλλότριος) mit Genitivsiehe Deder. Dict. 2, 5
non alieni generis suiDict.
non alienus PeleiDict.
substantivisch: aliēnus, ī, maskulin, der Fremde
cives potiores quam peregrini, propinqui quam alieniCic.
in longinquos in propinquos, in alienos in suos irruebatCic.
neu malis alienos adiungere, quam sanguine coniunctos retinereSall.
etiam alienissimis in capitis periculis amicissimorum officia et studia praestamusCic.
se suaque omnia alienissimis crediderunt, wildfremden LeutenCaes. b.G. 6, 31, 4
β)der Heimat nach jemandem fremd, ausländisch
Graeca nomina aut alienaPlin.
arbor ex alieno petita orbePlin.
domi atque in patria mallem, quam in externis atque alienis locisCic.
substantivisch: aliēnus, ī, maskulin, der Fremde, der Ausländer
tot linguae, tanta loquendi varietas, ut externus alieno paene non sit hominis vicePlin.
hic apud me cenant alieni novemPlaut.
b)dem Körper oder dem Geist fremd, entfremdet
α)dem Körper = abgestorben
quantum eius (ossis) alienum est Scrib. 201
β)dem Geist = verwirrt, verrückt
facient alienos, delirosFirm. math. 3, 6
c)der physischen Beschaffenheit nach fremdartig, widrig
fit quoque, ut (nebula) in nostrum cum venit denique caelum, corrumpat reddatque sui simile atque alienum (uns widrig)Lucr.
alienus odor opplet naresVarr.
Plural, substantivisch: aliena, neutrum, das Fremdartige, der fremdartige Stoff (= das aus der Mischung fremdartiger Bestandteile entstandene Trübe des Weines)Hor. sat. 2, 4, 57
II)übertragen
a)von Personen
α)der Meinung, Ansicht nach einem anderen gleichsam angehörig, von einem anderen abhängig, nicht selbstständig, nicht auf eigenen Füßen stehend (Gegensatz suus)
in physicis totus alienus estCic. de fin. 1, 17
β)der Gesinnung, Denkart, Neigung und Lebensart nach einer Person oder Sache fremd, entfremdet, abgeneigt, nicht befreundet, feindselig, verfeindet, gegen sie ungünstig gestimmt, gleichgültig (Gegensatz amicus, familiaris, coniunctus)
voluntates populiCic.
homoCic.
ex alienissimis sociis amicissimos reddereCic.
neque solum illis aliena mens erat, nicht bloß bei jenen herrschte eine feindselige GesinnungSall.
mit ab und Ablativ
alienus ab aliquo oder ab aliqua re animusCic.
si est a me alieniorCic.
homo non alienus a litteris, ein des Schriftwesens nicht unkundiger (im Schriftwesen nicht unbewanderter) Mann (zugleich mit dem Doppelsinn: ein dem Brieftragen nicht fremder Mann)Cic.
numquam a poëtice alienus fuiPlin. ep.
mit Dativ
alienus alicui animus (Gegensatz animus in aliquem pronior)Tac.
ambitioni alienus Gegensatz familiaris otio et litteris)Sen.
domus his aliena malis, solcherlei Ränken (Getreibe) abgeneigtHor.
mit Genitivsiehe die Interpretationen zu Ov. fast. 1, 196
domus non aliena consilii, dem Pl. nicht fremd, dem Pl. befreundetSall.
ioci non alienus, kein Feind vom ScherzOv.
substantivisch
vel alienissimus rusticae vitae, auch der abgesagteste Feind des LandlebensCol. 3, 21, 3
b)von Leblosem (konkreten und abstrakten Gegenständen): fremd, fremdartig, dem eigenen Wesen oder der Beschaffenheit, dem Zustand, dem Zweck, den Verhältnissen nicht entsprechend, widerstrebend, ungewohnt, ungeeignet, ungehörig, unpassend, unangemessen, unzuträglich, nachteilig, mit etwas unvereinbar
α)absolut
malis ridere alienis, mit verstellten Mienen, mephistophelesartig, höhnisch lachenHor. sat. 2, 3, 72 (und dazu Krüger und Fritzsche)
alieno gaudia vultu semper erant, das Weinen war dir näher als das LachenVal. Flacc. 8, 164
hanc rem tractare non alieno loco videorQuint.
alieno loco (Gelände) proelium committereCaes.
alienā, alieniore aetatePlaut.Ter.
alieno tempore, zur UnzeitCic.Liv. (Gegensatz suo temporeVarr.)
suo alienoque Marte pugnare, nach gewohnter und ungewohnter ArtLiv.
aliena verba, uneigentliche (Gegensatz propria) Cic.
und verbunden
translata et aliena verbaCic.Cic. de or. 3, 157 und or. 80
cetera ex prosae orationis usu alieniora praetermisimusGell.
und non alienum est mit folgendem Infinitiv, es ist nicht unzweckmäßig, unzuträglichsiehe Heusinger Cic. off. 1, 8
sponte vomere non alienum estCels.
und so
sed non alienum est (es ist nicht ungehörig, ungeeignet) rationem huius verbi faciendi Zenonis exponereCic.
non alienum esse videtur proponere de etc.Caes.
cuius victoriae non alienum videtur quale praemium sit tributum docereNep.
non alienum esse arbitror breviter explicare, quae mihi sit ratio etc.Cic.
Plural, substantivisch: aliena, neutrum, nicht zur Sache Gehöriges, Fremdartiges, Ungehöriges
aliena ac nihil profutura petereSall.
aliena dicere (Gegensatz dicere quod causae prosit)Cic.
aliena loqui, Ungehöriges schwatzen, Unsinn reden (von Wahnsinnigen) Cels.Ov.
β)mit ab und Ablativ
navigationis labor alienus non ab aetate solum nostra, verum etiam a dignitateCic.
dolor (est) motus asper in corpore alienus a sensibus, dem Gefühl widerstrebendCic.
sententia non crudelis, sed aliena a re publica nostraSall.
γ)mit bloßem Ablativ
aut suā personā aut tempore alienumCic.
alienum sibi videri dignitate imperiiCic.
illud autem alterum alienum esse existimatione meā Cibyratas imperio meo publice venariCic.
indignum et alienum maiestate populi Romani videtur mit folgendem AcIVal. Max.
δ)mit Dativ
cibi stomacho non alieni (nicht unzuträgliche)Cels.
alienissimo sibi loco, contra opportunissimo hostibus conflixitNep.
exemplum temporibus suis accommodatissimum, meis alienissimum rationibusCic.
quod maxime huic causae est alienumCic.
und zugleich mit folgendem Infinitiv
moveri et ambulare nisi sanis alienum estCels.
non putavi alienum esse meis institutis haec ad te scribereCic.
ε)mit Genitivsiehe die Interpretationen zu Ov. fast. 1, 196
aliarum rerum aliena, unvereinbar mit anderen Erscheinungen, beispiellosLucr.
omnia quae essent aliena firmae et constantis assensionis a virtute sapientiaque removitCic.
und zugleich mit folgendem Infinitiv
quis alienum putet eius esse dignitatis, quam mihi quisque tribuit, quid in omni munere vitae optimum et verissimum sit exquirereCic.
ζ)mit ad und Akkusativ
nihil mihi turpius apud homines fuisset, neque vero ad istam ipsam ἀσφάλειαν quicquam alienius (zweckwidriger)Cic. ad Att. 2, 19, 4
ad committendum proelium alienum esse tempus arbitratusCaes. b.G. 4, 34, 2
omnium autem rerum nec aptius est quicquam ad opes tuendas quam diligi, nec alienius quam timeriCic. de off. 2, 23
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
aliēnus, alius.
I)Adjective with comparative and superlative, of another, belonging to another, not one's own, foreign, alien, strange
resCic.
puer, the child of anotherTer.
mosTer.
menses, of other climesVerg.
pecuniaeCic.
in alienis finibus decertareCaes.
salus, of othersCaes.
alienis manibus, by the hands of othersLiv.
insolens in re alienā, in dealing with other men's propertyCic.
mālis ridens alienis, i.e. a forced laughHor.
mulier, another man's wifeCic.
alieni viri sermones, of another woman's husbandLiv.
vestigia viri alieni, one not my husbandLiv.
volnus, intended for anotherVerg.
alienam personam ferre, to assume a false characterLiv.
cornua, i.e. those of a stagOv.
alieno Marte pugnare (equites), i.e. on footLiv.
aes alienum, another's money, i.e. debtCic.
aes alienum alienis nominibus, debts contracted on the security of othersSall.
recte facere alieno metu, fear of anotherTer.
crevit ex metu alieno audacia, another's fearLiv.
sacerdotium genti haud alienum, foreign toLiv.
Alien from, not related, not allied, not friendly, strange
ab nostrā familiāTer.
omnia alienissimis crediderunt, to utter strangersCaes.
ne a litteris quidem alienus, not unversed inCic.
Strange, unsuitable, incongruous, inadequate, inconsistent, unseasonable, different from
dignitatis alicuiusCic.
neque aliena consili (domus), not inconvenient for consultationSall.
illi causaeCic.
alienum maiestate suāCic.
aliena huius existimatione suspicioCic.
domus magis his aliena malis, freer fromHor.
alienum a vitā meāTer.
a dignitateCic.
non alienum esse videtur, proponere, etc.Caes.
non alienum videtur, ... docereNep.
Averse, hostile, unfriendly, unfavorable to
(Caesar) a meCic.
voluntates, unfriendlinessCic.
mens, hostilitySall.
alieno a te animoCic.
a causā nobilitatis, opposed toCic.
a Murenā nullā re alienus, in no respect unfriendlyCic.
alienum suis rationibus, dangerous to his plansSall.
alieno esse animo in CaesaremCaes.
alieno loco proelium committunt, unfavorableCaes.
alienissimo sibi loco conflixitNep.
Of time, unfitting, inconvenient, unfavorable, unseasonable
ad iudicium corrumpendum tempusCic.
ad committendum proelium alienum esse tempusCaes.
alieno tempore defendisseCic.
alienore aetate, at a less suitable ageTer.
Of the mind, estranged, disordered
illis aliena mens erat, qui, etc.Sall.
II)Substantives:
aliēnus, ī, masculine one of another house, a stranger to the family, foreigner, alien
eiectus ad alienosCic.
alienum post mortem expetunt, a foreignerCic.
in alienos, in suos inruebatCic.
heres hic alienior institutus est, this more distant relationCic.
aliēnum, ī, neuter the property of a stranger, another's possessions
alienum appetereCic.
alieni appetens sui profugusSall.
necessitas ex alieno praedandiLiv.
exstruere aedificium in alienoCic.
aliis sua eripere, aliis dare alienaCic.
plural
aliena ut cures, the affairs of strangersTer.
aliena ut melius videant quam suaTer.
aliena ac nihil profutura petere, unsuitable thingsSall.
ima petit volvens aliena vitellus, the foreign mattersHor.
aliena loqui, to talk strangelyOv.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu