konsonant.-Konjugation
sūmere
sūmō sūmpsī sūmptum
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
sūmo, sūmpsī, sūmptum, ere (von sub und emo), zu sich nehmen, an sich nehmen, nehmen
I)eigentlich
A)im Allgemeinen
fustemPlaut.
legem in manusCic.
ferrum, ergreifenLiv.
armaLiv. Tac.
cibum, zu sich nehmenNep.
venenumNep.
potiunculamSuet.
regium ornatum et nomenNep.
argentum ab aliquo, nehmen, in Empfang nehmenTer.
pecuniam mutuam, borgen, aufnehmenCic.
so auch
sumere pecuniam (ohne mutuam), eine Anleihe machenCic.
B)insbesondere
a)an sich nehmen
litterasCic.
frumentum in cellamCic.
b)zum Gebrauch nehmen
α)anziehen
calceos et vestimentaCic. de rep. 1, 18
gausapaOv. art. am. 2, 300
β)geschlechtlich: genießen
mille licet sumantOv. art. am. 3, 90
aliquam nudamMart. 10, 81, 2
cum (senex) voluerit aliquid sumere, opus anhelitu prodetPetron. 100, 1
c)käuflich entnehmen, kaufen, erstehen
verremPompon. com. fr.
genus signorumCic.
illa, quae parvo sumi nequeuntHor.
und: mieten
quoad enim perventum est eo, quo sumpta navis estCic. de off. 3, 89
d)erobern
proelio sumpta Thessalia estFlor. 4, 2, 43
e)verwenden, verbrauchen, ausgeben, anwenden
minus in hisce rebus sumptum est sex minisPlaut.
in mala uxore atque inimico si quid sumas, sumptus est; in bono hospite atque amico quaestus est quod sumiturPlaut.
operamTer.
laboremCaes.
diem reiTer.
f)verzehren, aufreiben
curis sumptusTrag. inc. fab. 8
sumi venustate alicuiusApul. met. 2, 5
II)übertragen
A)im Allgemeinen
tempus cibi, sich Zeit dazu nehmenLiv.
animum, Mut fassenOv.
aber
animum ex eventu sumere, einen Entschluss fassen, sich entscheidenTac.
und so
interficiendi domini animum sumere, den Vorsatz fassenTac.
supplicium, eine Strafe vollziehen, strafenLiv.
so auch
de matreCic.
sumere poenas, misshandelnVerg. Aen. 6, 501
praerepta gaudia, genießenOv.
laudem a crimine, erntenOv.
ne petite auxilium, sed sumiteOv.
B)insbesondere
a)nehmen, wählen, aussuchen
α)überhaupt
CapuamCic.
sibi studium philosophiaeCic.
laxamentum plebiLiv.
sumite materiam vestris aequam viribusHor.
diem ad deliberandumCaes.
periculum, auf sich nehmenSil.
sumere (sibi), als Aufgabe wählen, zum Vorwurf nehmen, mit folgendem InfinitivHor. carm. 1, 12, 2; ep. 1, 3, 7
β)eine Person in einer Eigenschaft nehmen, wählen
duces amnis peritos, sich mit F. versehenCurt.
duos CaesaresEutr.
mit doppeltem Akkusativ (jemanden zu)
aliquem sibi imperatoremNep.
aliquem sibi collegamEutr.
b)etwas vornehmen, in die Hand nehmen, auf sich nehmen, beginnen
proelium, sich in eine Schlacht einlassen, eine Schl. liefernSall. fr.Suet.Tac.
bellum, Krieg anfangen, zu den Waffen greifenSall. und anderevergleiche Dietsch Sall. Iug. 20, 5; Duker Flor. 4, 12, 24
inimicitiasCic.
tentamina vocis, machenOv.
c)in der Rede
α)nehmen, anführen, erwähnen
homines notosCic.
annumCic.
exemplum Cornif. rhet.
β)annehmen, festsetzen, behaupten
aliquid pro certoCic.
beatos esse deos sumpsistiCic.
Partizip: sūmptum, ī, neutrum = λημμα, ein Annahmesatz, der auch vom Gegner zugegeben worden istMart. Cap. 4. § 404 sq.
d)annehmen = sich aneignen
arrogantiam sibiCic.
vultus acerbosOv.
patrum vestrosque antiquos mores vultis pro his novis sumereLiv.
si vero etiam vitiosi aliquid est, id sumere et in eo vitiosum esse, non magnum estCic.
e)mit sibi
α)herausnehmen, anmaßen
sibi partes imperatoriasCic.
mihi non tantum sumoCic.
sumpsi hoc mihiCic.
β)sich vornehmen, mit Infinitiv
hi qui sibi lugere sumpseruntSen. ep. 99, 2
☞Synkopierter Infinitiv Perfekt sumpseNaev. com. 97
Archaistisches Perfekt suremit = sumpsit, surempsit = sumpseritPaul. ex Fest. 299, 2Fest. p. 298 (a), 9
Futur sumebitFulgent. ed. Helm p. 138, 14
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
sūmō, sūmpsī, sūmptus, ere sub+cmo, to take, take up, take in hand, lay hold of, assume
a me argentumTer.
legem in manūsCic.
litteras ad te a M. Lepido consule sumpsimus, have provided ourselves withCic.
Tusculi ante quam Romae sumpta sunt armaLiv.
perventum est eo, quo sumpta navis est, hiredCic.
pecuniam mutuam, borrowCic.
To take, eat, drink, consume, enjoy, put on
vinumNep.
Partem FalerniHor.
pomum de lanceOv.
sumptā virili togā, put onCic.
regium ornatumNep.
To take in exchange, buy, purchase
decumas agri LeontiniCic.
Quae parvo sumi nequeuntHor.
Figuratively, to take, take up, assume
tantos sibi spiritūs, ut, etc., assumedCaes.
animum, take courageOv.
sumptis inimicitiis, susceptā causāCic.
To take up, under take, enter upon, begin
omne bellum sumi facile, to be undertakenSall.
bellum cum Veientibus sumptumLiv.
Prima fide vocisque ratae temptaminaOv.
Quem virum lyrā sumis celebrare?Hor.
To exact, inflict, with supplicium or poenam
more maiorum supplicium sumpsitCaes.
de illā supplicium sumereCic.
virgis supplicium crudelissime sumereCic.
pro maleficio poenam sumi oportereCic.
tam crudelīs poenas, to take such cruel revengeVerg.
To take, choose, select
philosophiae studiumCic.
hoc mihi sumo, this is my choiceCic.
meliores liberos sumpsisse quam genuisse, i.e. to have adoptedSall.
materiam vestris aequam ViribusHor.
malaOv.
disceptatoremLiv.
Miltiadem imperatorem sibiNep.
To take, assume, claim, arrogate, appropriate
quamquam mihi non sumo tantum neque adrogo, ut, etc.Cic.
imperatorias sibi partīsCaes.
Nec sumit aut ponit securīs Arbitrio popularis auraeHor.
voltūs acerbosOv.
antiquos moresLiv.
To take, obtain, get, acquire, receive
distat sumasne pudenter An rapiasHor.
laudem a crimineOv.
sumpto rigoreOv.
To take, lay out, use, apply, employ, spend, consume
frustra operamTer.
laboremCaes.
diem ad deliberandumCaes.
cibi quietisque tempusLiv.
curis sumptus, worn outCic. poet.
Of a speaker, to take for granted, assume, maintain, suppose, affirm
id sumere pro certo, quod dubium estCic.
beatos esse deosCic.
pro non dubio, aequius esse, etc.Liv.
To take, bring forward, cite, mention, adduce
homines notos sumere odiosum estCic.
unum hoc sumoCic.
quid quisquam potest ex omni memoriā sumere inlustrius? Cic.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu