ferre
cōnferre
cōnferō contulī collātum
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
cōn-fero, contulī, collātum (conlātum), cōnferre
I)zusammentragen, zusammenbringen
1)überhaupt: von allen Seiten herbeitragend zusammenbringen, zusammenschaffen, von allen Seiten herbeischaffen, aufhäufen, auf einen Punkt (Haufen) vereinigen
a)eigentlich
materiamCaes.
aggeremAuct. b. Alex.
frumentumCaes.
arma, einliefernCaes.
und so
militaria signaCaes.
cibos ore suo (von Vögeln)Quint.
membra undiqueHor.
omnia arma ex oppidoCaes.
uvas in fiscellamCol.
sarcinas, impedimenta, signa in unum locumCaes.
ligna circa casamNep.
dentes in corporeOv.
b)übertragen: zusammenstellen, zusammenfassen
malend
plura in unam tabulam operaQuint.
schriftlich
ex immensa diffusaque legum copia optima quaeque et necessaria in paucissimos librosSuet.
res Romanas Graeco peregrinoque sermone in historiamIustin.
im Ausdruck
rem in paucaPlaut.
in versus sic verba sua duosOv.
und (mit zu ergänzendem Objekt)
conferamus igitur in paucaCic.
ut in pauca conferam, testamento facto mulier moriturCic.
quam potero in verba conferam paucissimaPlaut.
2)beisteuernd zusammenbringen, zusammenschießen, aufbringen, entrichten, beitragen, beisteuern
a)eigentlichs. Arntzen Aur. Vict. de vir. ill. 19, 7
aes (vom Volk)Ov.
aes certatim (vom Volk)Val. Max.
so besonders collato aere (durch eine Beisteuer an Geld)
aliquem funerareSen., statuam statuereSuet.
und so
collatis quadrantibus aliquem sepelire Aur. Vict.
c. pecuniam, pecuniasCic.
tributi minusLiv.
ex censu quotannis tributaCic.
sextantes in capita (auf den Kopf = à Person)Liv.
quadragena talenta quotannis DelumNep.
pecunias ad honores alicuiusCic.
aurum ad redimendam civitatem a GallisLiv.
aurum argentumque in publicum (für den Staat) Liv.
pecuniam in (zu) statuasCic.
tributum in militare stipendiumLiv.
pecuniam pro parte in commune SiciliaeCic.
ex nostro nonnihil in communeCic.
stipem ApolliniLiv.
Agrippae Menenio sextantes aeris in funusPlin.
absolut (ohne Angabe »was?«)
nos dabimus, nos conferemus, nostro sumptu, non tuoPlaut.
date stipes, indulgete, confertePs. Quint. decl.
c. alicui ad victumQuint.
c. in funusICt.
b)übertragen
pater Tiberi plurimum ad victoriam contulitSuet. Tib. 4, 1
3)zu einem Ganzen vereinigend zusammenbringen, zusammenziehen, vereinigen
a)eigentlich
vires in unumLiv.
collatis viribus proelium capessereIustin.
und (bildlich)
utrumne sententiae duae collatis viribus novissimam periment?Plin. ep.
e quibus (fontibus) collatae aquae per prona montis flumen emittuntCurt.
dissimiles et dispares res in unam potestatem (durch chemische Bindung)Vitr.
b)übertragen
α)überhaupt
post hoc proelium collatum omne bellum est circa Corinthum, zog sich zusammenNep.
quae utraque, si in unum conferantur (zusammengezogen [addiert] werden), facile saeculi modum expleverintVal. Max.
hunc collatis precibus adoramus, mit vereinten B.Arnob. 1, 27
β)prägnant: schaffend zusammensetzen
e singulis non membris, sed frustis collata oratioQuint.
hominis ortus ex utroque gignentium conferturQuint.
4)annähernd, nahe hinbringend zusammenbringen, zusammenstecken, zusammenfügen, ganz nahe bringen
a)eigentlich
α)in friedlicher Absicht
capita (um heimlich zu sprechen)Cic. Verr. 3, 31Liv. 2, 45, 7
oraApul.
membra (bei der Umarmung)Lucr.
gradom, sich nähern, näher herangehenPlaut. Verg.
palma cum palma collata plausum facitSen.
β)(besonders als militärischer terminus technicus) in feindlicher Absicht
castra propiusLiv.
castra in propinquum, castra oppidoAuct. b. Alex.
castra cum hosteLiv.
und
castra castris (hostis)Cic.Caes.und anderes. Held Caes. b. c. 3, 79, 2; Fabri Liv. 23, 28, 9
besonders conferre arma, manum, gradum, pedem, signa, vom Nahgefecht, Handgemenge, von der förmlichen Schlacht
c. arma cum aliquo oder inter se, handgemein werdenCaes. Liv.
und so
ferrum et manus cum aliquoCic.
und
manum cum hosteLiv. und bloß manumLiv.
c. gradum cum aliquoLiv.
collato gradu (Fuß an Fuß, Mann gegen Mann) certareTac.siehe Heräus zu Tac. hist. 2, 42, 11
c. pedem cum pede, und bloß c. pedem, einander zu Leibe rückenLiv. (pedem c. auch sprichwörtlich von streitenden Parteien vor GerichtCic.)
und collato pede, Fuß an Fuß, Mann gegen Mann
ut non missilibus tantum, sed gladiis etiam prope collato pede gereretur resLiv.
collato pede, quasi singuli inter se decertarent, in eodem vestigio stabantCurt.
conferre signa, handgemein werdenCic. (auch bildlich, im Wortstreit)
c. signa cum AlexandrinisCic.
aliquoties comminus c. signa cum RomanisLiv.
signis collatis (in förmlicher Schlacht) superare exercitus regiosCic.
und so
signis collatis certare, dimicare, inter se concurrereLiv.
signis collatis cum hostium legionibus pugnareCato fr.
c. arto luctantia nexu pectora pectoribusOv.
se viro vir contulit, Mann stellte sich dem Mann (= Mann focht gegen Mann)Verg.
und absolut
mecum confer, ait, mit mir kämpfeOv. met. 10, 603
prägnant
collato Marte aliquem leto dare, im HandgemengeOv.
c. certamina belli inter se, sich miteinander einlassenVerg.
c. lites, miteinander anbindenHor.
b)übertragen: mittelst der Rede jemandem mitteilen, mit jemandem austauschen, Worte wechseln
sermonemPlaut.
sermonem cum aliquo und in via cum aliquoCic.
sermones familiares cum aliquoCic.
sermonem cum aliquo de modo et forma sacrae araeVal. Max.
quadam de re sermonem inter seVal. Max.
c. omnia sua consiliaTer.
und
consilia de Romano belloLiv.
cum ullo aut sermones aut consilia contulit saepius?Cic.
c. iniuriasTac.
c. haec oder sollicitudines inter seCic.
seria cum aliquoOv.
hoc coram c.Cic.
tum, si quid res feret, coram conferemusCic.
mit folgendem Relativ- oder indirektem Fragesatz
ideo sum brevior, quod, ut spero, coram brevi tempore conferre quae volumus licebitCic.
ibi conferentibus, quid in cuiusque provinciae regione animorom Hispanis essetLiv.
absolut = sich besprechen
omnes sapientes decet conferre et fabulariPlaut. rud. 338
c. cum aliquoAugustin. ep. 33, 2
und
nisi contulerimus inter nos, quid finis sit etc., wenn wir nicht untereinander besprochen haben, was usw.Cic. de fin. 2, 4
und
diligentius inter seVulg. 2. Mach. 11, 36
5)gegenüberstellend zusammenbringen
a)im Kampf messen
viresLiv.
ex propinquo viresLiv.
b)zur Beurteilung zusammenstellen, zusammenhalten, zum Vergleich herbeiziehen, vergleichen
tesseram hospitalemPlaut.
exemplumKomiker
utrorumque factaNep.
faciem moresque duarumOv.
rationes, die Rechnung vergleichen, Abrechnung haltenCic.Sen. (bildlich)
ebenso
accepta et expensaSen.
haec omnia summā curā et diligentiā recognita et collata sunt, kollationiert (von Abschriften)Cic.
Gallicum cum Germanorum agroCaes.
fortunam Metropolitum cum casu GomphensiumCaes.
cum illius vita P. Sullae vobis notissimamCic.
volumina cum recitatisVitr.
conferte Verrem, non ut hominem cum homine comparetis, sed ut pacem cum bello, leges cum vi conferatisCic.
quem cum eo conferre possumus non modo ingenii magnitudine, sed etiam animi?Cic.
parva magnisCic.
minora maioribusAuct. b. Alex.
se laudibus alteriusPhaedr.
vitam inter se utriusqueCic.
bos ad bovem collatusVarr.
II)nach einem Punkt hintragen
1)überhaupt: hinbringen, hinschaffen, hinführen, hinwenden, hinkehren, etwas wohin verlegen, versetzen, setzen, stellen, flüchten
a)eigentlich
parentes et coniuges illucTac.
nihil domum suamNep.
pecunias monimentaque ex fano Herculis in privatam domumCaes.
suas rationes et copias (seine Spekulationen und Fonds) in illam provinciamCic.
Deiotari legiones in mediam aciemAuct. b. Alex.
und so
tertiam aciem in sinistrum cornu Auct. b. Afr.
eodem suum omnem equitatum Auct. b. Afr.
c. signa ad aliquem (zu jemandem stoßen)Liv.
aber (feindlich)
signa in laevum cornu, sich mit dem Angriff gegen den l. Fl. wendenLiv.
c. iter eo, den Weg dahin nehmenBrut. in Cic. ep.
ebenso
iter Brundisium versusCic.
c. propere pedes in curriculumVarr. fr.
und besonders se conferre, sich begeben, sich flüchten
se alioCic.
se continuo c. protinam in pedesPlaut.
se suaque in navesNep.
se in astuCic.
se suaque omnia in oppidumCaes.
se ad hostesCic.
se RhodumCic.
se in fanum VenerisVal. Max.
se ad hospitem (Gegensatz in meritoriam tabernam devertere)Val. Max.
urbs ipsa, quo se fusa contulerat acies, sich geflüchtet hatteLiv.
mit 1. Supinum
se dormitum c.Cic. ep. 9, 26, 1
se eo (dahin) cubitumSuet. Aug. 6
von Leblosem
si pituita eo se confertCels.
spiritus eodem se contulitSen.
c. se in angustum (von Atomen)Sen.
und im Passiv
navium pars ex errore eodem conferebatur, wurde ebendahin geführtAuct. b. Afr.
absolut
bene navis agitatur, pulchre haec confertur ratis, wird dahingetragenPlaut. Bacch. 797
b)übertragen
α)se conferre mit Angabe »wohin?« durch ad oder in und Akkusativ = sich zu jemandem oder einer Sache in irgend ein Verhältnis begeben, sich an jemanden oder etwas anschließen, sich ihm zuwenden, hingeben, widmen
c. se ad pontificem ScaevolamCic.
c. se ad senatus auctoritatemCic.
c. se ad amicitiam alicuiusCic.
c. se in amicitiam et fidem (Schutz) alicuiusCic.
c. se in alicuius fidem et clientelamCic.
c. se ad studium scribendi, ad philosophiae studiumCic.
ad scribendum se contulit, er wurde SchriftstellerHieron.
c. se ad studia litterarumCic.
β)etwas schriftlich oder mündlich irgendwohin bringen, aufnehmen, eintragen, irgendwo anbringen, vorbringen
ab utrisque ea, quae commode dici videntur, in suas artes c.Cic.
lamentationes suas etiam in testamentumTac.
spes votaque non prius ad deos quam ad principum auresTac.
cur non confertis (nehmt ihr nicht [in den Antrag] auf, warum tragt ihr nicht zugleich darauf an), ne sit conubium divitibus ac pauperibus?Liv. 4, 4, 9
γ)ein Vorhaben, ein Amt und dergleichen auf eine gewisse Zeit legen, ansetzen, verlegen
omnia in mensem MartiumCic.
iter suum in posterum diem Brut. in Cic. ep.
aliquid in longiorem diem (Gegensatz aliquid repraesentare)Caes.
eo (ergänze in Caesaris adventum) omnem belli rationemCaes.
alicuius tertium consulatum eundem in annumPlin. pan.
und ein geschichtliches Ereignis chronologisch in oder auf eine Zeit setzen, verlegen
Carthaginis expugnationem in hunc annumLiv. 27, 7, 5
δ)in eine gewisse Abteilung, wissenschaftliche Form bringen
totam Academiam ex duobus libris contuli in quattuorCic.
ex immensa diffusaque legum copia optima quaeque in paucissimos librosSuet.
reliquam rusticarum rerum partem in carmenCol.
res Romanas Graeco peregrinoque sermone in historiamIustin.
ε)in einen Zustand bringen, übergehen lassen
seditionem in tranquillumPlaut.
verba ad remTer.
daher poetisch = verwandeln
aliquem in saxumOv.
corpus in volucremOv.
2)zuwendend
a)eigentlich: eine Gabe, Kosten und dergleichen zuwenden, darbringen, hergeben, verwenden, bestimmen
pecuniam florenti parti (Partei)Nep.
munera alicuiNep.
praemia alicuiSuet.
und
puellae L milia nummumPlin. ep.
fructum alioTer.
eam pecuniam in rei publicae magnum aliquod tempusCic.
pecuniam ad beneficentiam liberalitatemqueCic.
impendia in educationemCic.
praedas ac manubias in urbis ornamentaCic.
b)übertragen
α)Gedanken, Neigung, Gesinnung, eine Tätigkeit, Zeit und dergleichen wohin wenden, richten, zuwenden, angedeihen lassen, erweisen, anwenden, verwenden
alio animum suum (sein Gelüst)Ter.
animum hucTer.
animum ad fodiendos puteosAuct. b. Alex.
omnes suas curas cogitationesque in rem publicamCic.
curam ad philosophiamCic.
laudem in commune, jedem für alle Ruhm erwerben (Gegensatz laudem ex communi ad se trahere)Liv.
benignitatis plurimum in aliquemCic.
benevolentiam erga aliquem a pueritiaCic.
fructum virtutis et ingenii in proximum quemqueCic.
plurimum ad victoriamSuet.
plurimum operae, studii, diligentiae, laboris ad conficiendum reditum alicuiusCic.
omne reliquum tempus non ad oblivionem veteris belli, sed ad comparationem noviCic.
selten schlimme Dinge
maledicta in aliquemCic.
legem ad perniciem civitatis, in Anwendung kommen lassen, missbrauchenNep.
β)etwas zur Ausführung in jemands Hand legen, jemandem übertragen, überlassen
rem ad aliquemCic.
omnem spem salutis ad clementiam victorisCic.
de re publica disputationem in Africani personam et Phili et LaeliiCic.
curam restituendi Capitolii in L. VestinumTac.
γ)als Besitzer: etwas auf jemanden oder etwas übertragen = jemandem beilegen
quis non videt species istas hominum collatas in deos aut consilio quodam sapientium … aut superstitioneCic. de nat. deor. 1, 77
oder als Urheber: jemandem, als Ursache einer Sache beilegen, beimessen, zur Last legen, auf jemanden oder etwas schieben
verbum falso in aliquemCic.
permulta in Plancium, quae ab eo dicta non suntCic.
suum timorem in rei frumentariae simulationem angustiasque itinerisCaes.
c. culpam oder causam in aliquemCic.
crimina in aliquemCic.
falsum crimen in purissimam et castissimam vitamCic.
suspicionem in aliquemCic.
vitia in senectutemCic.
δ)confert (von mehreren conferunt), wie συμφέρει, es ist etwas oder jemandem zuträglich, förderlich, trägt mit bei, wirkt mit, gewöhnlich mit Angabe »wieviel?« durch aliquid, nihil, multum, plus, plurimum und dergleichen
quin etiam aliquid confert et aetas et corpusCels.
senecta nihil confertPlin.
multum veteres Latini (auctores) conferuntQuint.
non plus contulerunt lecti Cicero aut Demosthenes?Quint.
plurimum oratori confert lectio poëtarumQuint.
quod contulisse plurimum videturCels.
mit Infinitiv als Subjekt
incipiente incremento confert alterna folia circumobruerePlin. 19, 83
zugleich mit Angabe wozu? durch Adverb eo (dazu), oder durch ad oder (selten) in und Akkusativ, oder durch bloßen Dativs. Herbst Quint. 10, 1, 95; Sillig Plin. 35, 67
multum autem eo confert et corporis et nervorum habitusCels.
confert etiam aliquid ad somnum silanus iuxta cadensCels.
rursus in alia plus prior confert (exercitatio)Quint.
plus scientiae collaturus quam eloquentiaeQuint.
plurimum coeptis contulerunt iactatum exemplar epistulae; … simul rumor dissipatus etc.Suet.
allium voci confertPlin.
mit Angabe »worin? wobei?« durch in und Ablativ
in morbis cum multum fortuna conferatCels. 7. praef. § 4
☞Perfekt contulĕrunt gemessenProp. 2, 3, 25
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
cōn-ferō, contulī, conlātus (coll-), cōnferre.
I)To bring together, collect, gather, unite, join
ligna circa casamNep.
undique conlatis membrisHor.
signis in unum locum conlatisCaes.
dentes in corpore, joinOv.
capita, lay heads togetherCic.
gradum, to walk togetherVerg.
To pay in, contribute
aesOv.
alqd in tuam statuamCic.
aurum in publicumLiv.
munera eiNep.
tributa quotannisCic.
(pecuniam) ad statuamCic.
ad honorem tuum pecuniasCic.
sextantes in capitaLiv.
To bring together, match, set in opposition, oppose, set together
cum Fonteio ferrum ac manus contuleruntCic.
conlatis signis exercitūs superareCic.
arma cum aliquoNep.
castra cum hosteLiv.
castris Scipionis castra conlata habereCaes.
pedem cum pede, to fight foot to footLiv.
pede conlatoLiv.
non possum magis pedem conferre (in court)Cic.
gradumLiv.
pectora luctantia nexu pectoribusOv.
manum AeneaeVerg.
inter sese certamina belliVerg.
conlato MarteOv.
mecum confer, ait, fight with meOv.
lites, to quarrelHor.
Figuratively, to bring together in thought, compare, contrast
conferte VerremCic.
si conferendum exemplumst, citedTer.
faciem moresque duarumOv.
nec quisquam iuventutis conferri potuitLiv.
omnia summā diligentiā conlata suntCic.
hanc pacem cum illo belloCic.
cum Dracone nostras legesCic.
cum illo te dominandi cupiditateCic.
vitam inter se utriusque, pārva magnisCic.
nil iucundo amicoHor.
To consult, confer, consider, deliberate, talk over
alqd coramCic.
cum aliquo sermones, unite inCic.
consilia ad adulescentīs, advise withTer.
iniurias, take counsel onTac.
inter nos, quid finisCic.
quid ammorum Hispanis essetLiv.
To compress, abridge, condense, sum up, make brief
Academiam in quattuor (libros)Cic.
ut in pauca conferamCic.
sua verba in duos versūsOv.
To join in moving, propose unitedly
cur enim non confertis, ne sit, etc.Liv.
II)To bear, carry, convey, direct, take, bring
copias in provinciamCic.
quos eodem audita clades contuleratLiv.
With se, to betake oneself, turn, have recourse
quo me miser conferam?Cic.
se suaque omnia in oppidumCaes.
quo se fusa aciesLiv.
se in fugamCic.
me in gregem sicariorum, joinCic.
Figuratively, to change, transform, turn, metamorphose
aliquem in saxumOv.
corpus in albam volucremOv.
To bring, turn, direct
verba si ad rem conferentur, be changed for deedsTer.
suspitionem in CapitonemCic.
With se, to devote oneself, apply, engage
me ad pontificemCic.
se ad studium scribendiCic.
se in salutem rei publicaeCic.
To devote, apply, employ, direct, confer, bestow upon, give, lend, grant, transfer
cum maxima munera ei ab regibus conferrenturNep.
fructum alioTer.
tempus ad oblivionem belliCic.
orationem ad misericordiamCic.
curas in rem publicamCic.
pecuniam in rei publicae tempus, for some serviceCic.
fructum ingeni in proximum quemqueCic.
Quid damnatio confert? availIuv.
To refer, ascribe, attribute, impute, assign, throw blame, lay to the charge of
species istas hominum in deosCic.
mortis illius invidiam in L. FlaccumCic.
culpam in meTer.
in alterum causam, throw the blameLiv.
To transfer, assign, refer, put off, defer, postpone
expugnationem in hunc annumLiv.
omnia in mensem MartiumCic.
alqd in longiorem diemCaes.
eo omnem belli rationem conferre, to transferCaes.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu