konsonant.-Konj. (i-Erw.)
cupere
cupiō cupīvī cupītum
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
cupio, īvī oder iī, ītum, ere (vergleiche altindisch kúpyati »wallt auf, zürnt«), etwas begehren, nach etwas verlangen, das Verlangen hegen oder tragen, nach etwas gelüsten, etwas gern (haben) wollen, und in diesem Sinn = wünschen, wünschenswert finden
(sodass cupere das natürliche, unwillkürliche, daher auch ungeregelte, leidenschaftliche Verlangen, optare den wohlerwogenen Wunsch, velle den ruhigen, aber tatkräftigen Willen bezeichnet, vergleiche nam cum tibi cupere interdixero, velle permittamSen. ep. 116, 2)
Gegensatz fugere, abhorrere, non velle und dergleichen, oft mit Angabe »wie sehr?« durch Adverbien (wie ardenter, ardentissime, flagranter, flagrantissime, mire, mirabiliter, magno opere, summe)
I)im Allgemeinen
α)mit Akkusativ
is quem cupimus optamusque vestitusCic.
qui multum habet plus cupitSen.
Caesarem id summe sciebant cupereCaes.
neque ardentius tu pronepotes, quam ego liberos cupioPlin. ep.
c. domum, agrosSall.
pacemLiv.
novas resSall.
im Passiv
adeoque is cupiebatur, ut etc.Apul.
cum fortuna, quā quidquid cupitum foret, potentioris essetLiv.
non omnia omnibus cupiunda esseSall.
und so die Höflichkeitsformeln
LE. Sed amabo, oculus meus, quin lectis nos actutum commendamus? IO. Omnia quae tu vis, ea cupio, ganz zu deinen DienstenPlaut. Pers. 765 sq.
cupio omnia quae vis, ich wünsche (dir), was du selbst willst = ich wünsche auch dir das BesteHor. sat. 1, 9, 5
quid vis cupio dum ne etc., alles soll mir erwünscht sein (lasse ich mir gefallen), wenn nur nicht usw.Ter. Andr. 902
und im Partizip Perfekt
res cupitaLiv.
cupitum regnumVell.
diu cupita captivitatis ultioIustin.
und neutrum substantivisch
huic cupitum contigitPlaut.
im Plural = das Gewünschte, die Wünsche
ut mox cupitis ministram haberetSall. fr.
scit optimum modum esse cupitorum non quantum velis, sed quantum debeas sumereSen.
iuvenis filius, nepotes adulti moram cupitis adferebantTac.
Partizip Futur Passiv
magistratus et imperia, postremo omnis cura rerum publicarum minume mihi hāc tempestate cupiunda videnturSall.
non invidiosa nefandis nec cupienda bonis regnaOv.
β)mit Genitiv
quamquam domi cupio, mich nach Hause sehnePlaut. trin. 841; vergleiche Nummer II, a
γ)mit Infinitiv
cupit te viderePlaut.
me cupis concīderePompon. com. fr.
cupiens ad suos redireCic.
cupio ex te potissimum audire, erraverim necnePlin. ep.
cupiebat mutare testamentumPlin. ep.
quam cupiunt laudari! Cic.
Claudius Polio amari a te cupitPlin. ep.
cupio et tibi probatum et cohaeredibus meis excusatum esse, quod etc. (dass ich usw.)Plin. ep.
und so oft die ironischen Ausdrücke cupio audire, cupio discere, cupio videres. Jordan Cic. Caecin. 33. p. 196
Quae potest esse turpitudinis tantae defensio? Cupio audireCic.
Quid igitur est? inquit. Audire enim cupio, quid non probesCic.
alia si forte est, quae nos fugerit, dic, quae sit; cupio discereCic.
Mihi pecuniam tribuit. Cupio videre qui id audeat dicereCic.
δ)mit AcIs. Dräger Hist. Synt.² 2, 403
cupis me esse nequamPlaut.
equidem cupio Antonium haec quam primum audireCic.
si quando, nunc praecipue cuperem esse te RomaePlin. ep.
nam ei (consules) Bibuli sententiam valere cupieruntCic.
assectari se omnes cupiuntEnn. fr.
Pau-sanias se tecum affinitate coniungi cupitNep.
ego me cupio non mendacem putariCic.
Gaium et Lucium destinari consules flagrantissime (sehnlichst) cupiveratTac.
ε)mit NcI
nimium cupit formosa videriOv.
nasutus nimium cupis videriMart.
ζ)mit folgendem (indirekten) Fragesatz
ostende modo te velle, nec deerunt, qui quod tu velis cupiantPlin. ep.
inveniebantur tamen honesto loco nati, qui peterent cuperentque, quod dari liberto, promitti servis volebantPlin. ep.
η)mit Akkusativ und Partizip oder Adjektiv als Prädikat
cupis me esse nequamPlaut.
cupio me esse clementemCic.
patriam exstinctam c.Cic.
commutata omniaPlin. ep.
aliquem servatum magno opereSuet.
aliquem incolumem tanto opereSuet.
θ)mit ut oder ne und Konjunktiv oder mit bloßer Konjunktion
quod quidem ego nimis quam cupio fieri ut inpetretPlaut. capt. 102
responsum est mihi, cupere quidem universos, ut a me rationes coloniae legerentur; numquam autem etc.Plin. ep. 10, 47 (56), 1
und (verbunden mit optare)
quin etiam necesse erit cupere et optare, ut quam saepissime peccet amicus, das Verlangen und den Wunsch zu hegen, dass usw.Cic. de amic. 59
mire cupio, ne nobiles nostri nihil in domibus suis pulchrum nisi imagines habeantPlin. ep. 5, 17, 6
und so mit ne und Konjunktiv bei Ov. her. 6, 5 sq.
mit folgender bloßer Konjunktion
cupio te quoque sub idem tempus Campania tua remittatPlin. ep. 5, 15, 9
ι)absolut (und zwar so, dass ein Akkusativ oder Infinitiv aus dem Zusammenhang zu ergänzen ist)
quae (ratio orationis) alio quodam genere mentes iudicum permovet impellitque, ut metuant aut sperent aut cupiant aut abhorreantCic.
vocatum enim interrogat, velletne ad Masinissam reverti? cum effusis gaudio lacrimis cupere vero (ergänze reverti) diceret, tum etc.Liv.
ex Livia nihil liberorum tulit, cum maxime cuperetSuet.
besonders im Partizip
cohortatus suos omnibus cupientibus ad hostium castra contenditCaes.
cupienti animo nihil satis festinaturSall.
ut quibus bellum invitis aut cupientibus erat, wie gerade einem jeden der Krieg zuwider oder erwünscht warTac.
und im Gerundium
qui appetitus … sive cupiendo sive fugiendo non satis a ratione retinenturCic.
II)insbesondere
a)aliquem = (wie επιθυμέω τινός) jemanden mit sinnlicher Liebe begehren, seine Begierde auf jemanden richten
quae te cupit, eam ne spernasPlaut.
Mars videt hanc visamque cupit potiturque cupitāOv.
puellam efflicte cupereApul.
mit Genitiv
quae (puellae) cupiunt tuiPlaut. mil. 964
iam dudum vestri cupiunt Lucrina tacita Symm. ep. 1, 8 in.
b)alicui oder alicuius causā = für jemanden oder im Interesse jemands Verlangen (Wünsche) hegen, das heißt an jemand Interesse nehmen, sich für jemanden interessieren, jemandem zugetan sein, gewogen sein
(Dumnorigem) favere et cupere Helvetiis propter eam affinitatem, odisse etiam suo nomine Caesarem et RomanosCaes.
quid? ego Fundanio non cupio? non amicus sum?Cic.
tibi, cui maxime cupio, et omnibus viris bonis satisfaciam Planc. in Cic. ep.
eius causā et cupio et debeo (bin verpflichtet)Cic.
vehementer eius causā cupere eum intellexiCic.
und so auch
cupio omnia rei publicae causāCic.
tamen obsequor homini familiarissimo C. Avianio Flacco, cuius causā omnia cum cupio, tum mehercule etiam debeoCic.
☞Synkopierte Perfekt-Formen cupisti, cupisset, cupisse, oft bei Ciceros. Georges Lexik. d. lateinischen Wortf. S. 185
Formen nach der 4. Konjugation cupiretLucr. 1, 71, cupireCommod. instr. 2, 7, 15, cupiriAugustin. ep. 3, 5
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
cupiō, īvī, ītus, ere CVP-, to long for, desire, wish
Qui cupit, i.e. is possessed by a master-passionHor.
omnibus cupientibus ad castra contenditCaes.
nuptiasTer.
domum alius, alius agrosSall.
triumphumCic.
cupio omnia quae vis, your wishes are mineHor.
imperia minime cupiundaSall.
corde cupitusEnn. ap. Cic.
hanc visamque cupit potiturque cupitāOv.
quidquid cupitum foretLiv.
EmoriTer.
audireCic.
videre qui audeat dicereCic.
quid possent perspiciCaes.
haberi formosusHor.
me esse clementemCic.
me non mendacem putariCic.
et se cupit ante videriVerg.
ut peccet, etc.Cic.
cuperem ipse adesset (i.e. vellem)Verg.
To be well disposed, be favorable, favor, wish well, be interested for
ipsi GlycerioTer.
HelvetiisCaes.
quid ego Fundanio non cupio?Cic.
With causā (alcuius), to be at the service of, be devoted to, be zealous for
alquem suā causāCic.
qui te neque velle suā causā, nec, si cupias, posse arbitranturCic.
cuius causā omnia cupio, to whom I am wholly devotedCic.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu