a-Konjugation
circumdare
circumdō circumdedī circumdatum
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
circum-do, dedī, datum, are, umgeben
I)etwas einem Gegenstand umgeben, umlegen, das heißt etwas um etwas herumlegen, herumstellen, herumsetzen, herumwickeln und dergleichens. Drak. Liv. 30, 19, 8; Mützell Curt. 3, 2 [4], 2
a)überhaupt
α)eigentlich
sarmenta, ligna et sarmentaCic.
ignesCic.
mit zwei Akkusativen
partes terrae circumdato radices vitisCato r. r. 114, 1
tectis ac moenibus subiectos prope iam ignes circumdatosque restinximusCic.
umbras, rings umher bieten (von einem Baum)Prop.
lectis aulaeaCurt.
capiti diademaCurt.
laevo brachio togae laciniamVell.
loricam umerisVerg.
fasciam iuguloCels.
fasciam circa alvumCels.
cataplasma ventriCels.
und Passiv poetisch mit Akkusativ »was?«
virgineos circumdata comptusLucr. 1, 87
und
arma umerisVerg.
vincula colloOv.
(bildlich)
muros velut compedesLiv.
nescio an maiora vincula maioresque necessitates quam captivis vestris fortuna circumdederitLiv.
brachia colloOv.
in der Tmesis
collo dare brachia circumVerg.
lebende Wesen
c. ministeria principiTac.
und im Passiv medial
hinc patre, hinc Catulo lateri circumdatis, indem der V. zur einen, Catulus zur anderen Seite gingLiv.
β)übertragens. Dräger Tac. ann. 16, 25, 5 u. Agr. 20 in.
c. paci egregiam famam, verschaffen, verleihenTac.
supremis suis secretumTac.
moribus corruptis libidines, zugesellenTac.
planctum et lamenta sibi circumdata, habe man um ihn herum entstehen lassenTac.
b)insbesondere: umfriedigend, umstellend, feindlich umzingelnd (besonders als militärischer terminus technicus), rings erbauen, rings aufführen, rings errichten, rings anlegen, rings aufstellens. Drak. Liv. 30, 19, 8; Mützell Curt. 3, 2 [4], 2
murumCaes.Col.
munitionemAuct. b. Afr.
munitiones toto oppido (rings um die St.)Hirt. b. G.
turres toto opere (auf der ganzen Linie)Caes.
murum silvae oder nemoriSen.Curt.
fossam cubiculari lectoCic.
urbi murum latere coctoIustin.
und (bildlich)
sibi cancellosCic.
lebende Wesen
exercitumSall.
stationesTac.
equites cornibusLiv.
satellites armatos contioniLiv.
exercitum hostium castrisLiv.
II)etwas mit etwas umgeben, umringen, umstellen, gewöhnlich mit Angabe »womit?« durch Ablativ
a)überhaupt
α)eigentlich
animum corporeLiv.
totam arborem flammisPhaedr.
caput lacernāVell.
fauces lanāCels.
aliquid fasciāCels.
se zonāSuet.
tempora vittisOv.
corpus amictuOv.
Passiv: von lebenden Wesen
ipse agresti duplici amiculo circumdatusNep.
senex circumdatus (umkränzt) sertis et delibutus unguentoSen. rhet.
und Passiv poetisch mit Akkusativ »woran?«
Sidoniam picto chlamydem circumdata limboVerg. Aen. 4, 137
von Örtlichkeiten
tertius (sinus) Cauloniam Locrosque circumdatMela
regio insulis circumdataCic.
ignotis circumdata litora silvisProp.
β)übertragen
totam figuram mundi c. omni levitate (mit einer ganz glatten Außenseite)Cic.
alicuius pueritiam roboreTac.
b)insbesondere: umfriedigend, umstellend oder feindlich umzingelnd (besonders als militärischer terminus technicus)
α)eigentlich
collem multo opereSall. fr.
portum moenibusNep.
nemus triplici muroCurt.
omnem aciem suam raedis et carrisCaes.
Othonem vexillisTac.
accepti in medium Vitelliani, et circumductos Primus Antonius clementer alloquiturTac. hist. 3, 63
feindlich
oppidum (urbem, moenia) vallo oder vallo et (atque) fossā oder vallo fossaqueSall.Liv.s. Korte Sall. Iug. 23, 1; Drak. Liv. 6, 8, 9; Mützell Curt. 3, 2 [4], 2
oppidum coronāLiv.
oppidum quinis castrisCaes.
multitudine domum alicuiusNep.
villam stationeTac.
saltus canibusVerg.
β)übertragen
exiguis quibusdam finibus totum oratoris munusCic.
eminentia cuiusque operis artissimis temporum claustris circumdataVell.
minus octoginta annis circumdatum aevum, eingeschlossen, begrenztVell.
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
circum-dō, dedī, datus, are, to place around, cause to surround, set around
moenibus ignes circumdatosque restinximusCic.
exercitum hostium castrisLiv.
lectis aulaea purpuraCurt.
collo dare bracchia circumVerg.
obsessum te dicis, sarmenta circumdataCic.
custodiasCic.
armata circumdatur R. legioLiv.
exercitu circumdatoSall.
turrīs toto opere circumdeditCaes.
cancelli, quos mihi ipse circumdediCic.
maiora vincula vobis quam captivisLiv.
egregiam famam paci circumdedit, i.e. conferredTac.
To surround, encompass, enclose, encircle
portum moenibusNep.
regio insulis circumdataCic.
canibus saltūsVerg.
domum spatioTac.
(aurum) circumdatum argentoCic.
stola circumdata pallāHor.
circumdata corpus amictuOv.
chlamydem circumdata limboVerg.
Especially, in war, to surround, encompass, invest, besiege
castris oppidumCaes.
vallo atque fossā moeniaSall.
oppidum coronāLiv.
exiguis finibus oratoris munus, have circumscribedCic.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu