konsonat. Dekl. (3. Dekl.)

sermō sermōnis  m

Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:

sermo, ōnis, maskulin (1. sero), die zwischen mehreren gewechselte Rede, die Unterredung, Unterhaltung, das GesprächVarro LL. 6, 64

I)eigentlich

A)im Allgemeinen

a)eigentlich

iocus, ludus, sermo (Gekose)Plaut.

sermo in circulis, disputationibus, congressionibus familiarium verseturCic.

cum in sermone cotidiano, tum in senatu palam sic egit causam tuam, ut etc.Cic.

esse in ore, in sermone omniumCic.

memini in eum sermonem illum incĭdere, qui tum fere multis erat in oreCic.

iucundus mihi est sermo litterarum tuarum, die briefliche Unterredung (Unterhaltung) mit dirCic.

sermonem arripereCic.

sermonem conferre cum aliquoCic.

sermonem instituere cum aliquoCic.

sermones und aliquid sermonibus serere, siehe 1. sero Nummer II

texere longos sermonesPlaut.

sermonem quaerere, anfangen zu schwatzen, zu kosenTer.

sermonem ordiriCic.

oritur sermo de aliqua reHor.

inde ortus sermo percunctantibus utrimqueSall. fr.

in istum sermonem delabiCic.

sermonem habere cum aliquoCic.

dare se in sermonem, in die Unterhaltung eintretenPoët. bei Cic.

se familiariter in eorum sermonem insinuare ac dareCic.

longior ab aliquo instituitur sermoCaes.

discumbitur, fit sermo inter eosCic.

quaecumque eis rebus de quibus hic sermo est nomina imponisCic.

de Alexandrinis esse video sermonem, quem ego non refutoCic.

multa ibi totā die in concilio sermonibus iactata erant, war hin und her besprochen wordenLiv.

abrumpere sermonem, siehe ab-rumpo Nummer II, 2, b

interrumpere sermonemPlaut.

sermonem incīdere (von einer Frage)Liv.

dabimus sermonem iis, qui etc., wir werden denen etwas zu reden geben, die usw.Cic.

nullā sermonum vice, ohne ein Wort zu wechselnAmm.

b)metonymisch: das Gespräch = der Gegenstand des Gesprächs

filius meus sermo est per urbem, ist das StadtgesprächPlaut.

nunc inter eos tu sermo esProp.

Cataplus ille Puteolanus, sermo illius temporisCic.

B)insbesondere

1)die gelehrte Unterredung, Disputation, der Dialog

sermo oritur ab aliqua reCic.

princeps Crassus eius sermonis ordiendi fuitCic.

in sermonem ingredi, teilnehmen an der U.Cic.

vocare aliquem in longum sermonem, auffordern zu usw.Cic.

sermonem cum aliquo habere de amicitiaCic.

num sermonem vestrum aliquem diremit noster adventus?Cic.

sermones, quos scripsit (Plato)Gell.

2)die gewöhnliche Rede, die Umgangssprache, das ruhige, gelassene Gespräch, der ruhige, gelassene Gesprächston (Gegensatz contentioCornif. rhet. 2, 23Cic. de off. 1, 132)

sermonis plenus oratorCic.

litigantes a sermone incipiant, ad vociferationem transeantSen.

supra modum sermonis attolliQuint.

vox sermoni proximaQuint.

scribere sermoni propioraHor.

daher metonymisch

a)bei Horaz: seine Briefe und Satiren, als dem gewöhnlichen Gesprächston sich annähernde Sprachdarstellungen, im Gegensatz zu dem erhabenen poetischen AusdruckHor. ep. 1, 4, 1 und 2, 2, 60 (von den Satiren)ibid. 2, 1, 250 (von den Briefen)

b)die sich dem Gesprächston annähernde kunstlose Rede

ut rursus vaces sermoni, quem apud municipes meos habuiPlin. ep. 1, 8, 2

c)überhaupt: gesprochene Worte, die getane Äußerung

hic sermo AbdalonymiCurt. 4, 1 (4), 26

multi et illustres et ex superiore et ex aequo loco sermones habiti, meine vielen unzweideutigen, auf der Gerichtsbühne und im gewöhnlichen Leben getanen ÄußerungenCic. ep. 3, 8, 2

3)mit Bezug auf ein gewisses Objekt: die Rede der Menge über etwas, das Gerede, das Gerücht

verb. sermo atque famaCic.

vulgi, hominumCic.

sermones lacessere, G. hervorrufen, zu G. Veranlassung gebenCic.

dare sermonem alicui, jemandem zu reden gebenCic.

ebenso

sermones praebere aliisLiv.

materiam sermonibus praebereTac.

ne putet aliquid oratione meā sermonis in sese aut invidiae esse quaesitum, übler NachredeCic.

II)übertragen

1)die Sprache = die Sprechweise, die Redeweise, Ausdrucksweise, der Ausdruck

a)eigentlich

s. rusticus (der Bauern)

urbanus (der Städter)Liv.

s. proletariusPlaut., plebeiusCic.

s. cotidianusQuint.

s. lenis minimeque pertinaxCic.

antiquior est huius (Catonis) sermoCic.

delicatus, festivus, elegansCic.

sermonis elegantiaCic.

s. tenuis exsanguisqueCic.

sermonis error, irrtümliche AusdrucksweiseCic.

fuit ergo in Catulo sermo LatinusCic.

est igitur tropus sermo a naturali et principali significatione translatus ad aliamQuint.

b)metonymisch: die besonders gesprochenen oder geschriebenen Worte, der Ausdruck, Satz Ulp. dig. 7, 1, 20; 11, 7, 2. § 1.Pompon. dig. 28, 5, 29ICt.

Plural

non possum exprimere sermonibus, ich finde nicht WorteMin. Fel. 2, 2

2)die Sprache, die jemand redet, und im Gegensatz zu einer anderen: die Mundart, der Dialekt

patrii sermonis egestasLucr.

sermone debemus uti, qui natus est nobis, unserer MutterspracheCic.; vergleiche nativus ille sermo commercio aliarum gentium exolevitCurt.

sermoni Persarum se dediditNep.

quae philosophi Graeco sermone tractassentCic.

sermonem humanum imitari, von VögelnPlin.

lusciniae Graeco atque Latino sermone docilesPlin.

3)der Sprachgebrauch

rectusICt.

vulgi sermone mors significaturICt.

Das o im Nominativ von Natur langLucr. 4, 535Hor. sat. 1, 10, 23, später verkürztIuven. 6, 193; 8, 39

Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:

sermō, ōnis, masculine 1 SER-, continued speech, talk, conversation, discourse

vis orationis est duplex, altera contentionis, altera sermonisCic.

Multa inter sese vario sermone serebantVerg.

illa cum illo sermonem occipitTer.

sermones caedimusTer.

in nostris sermonibusCic.

longiorCaes.

familiaris et cottidianusCic.

erat in sermone omniumCic.

Referre sermones deorumHor.

Detinuit sermone diemOv.

sermo litterarum tuarum, conversation by correspondence with youCic.

A set conversation, learned talk, discourse, disputation, discussion

num sermonem vestrum aliquem diremit noster interventus?Cic.

rebus iis de quibus hic sermo estCic.

inter nos habitusCic.

de philosophiāNep.

An utterance, declaration, speech, remark

sermones (eius) ansas dabant, quibus reconditos eius sensūs tenere possemusCic.

qui (voltus) sermo quidam tacitus mentis est, i.e. expressionCic.

refertur eius sermo ad AproniumCic.

hic sermo AbdalonymiCurt.

Ordinary speech, talk, conversational language

oratio philosophorum sermo potius quam oratio diciturCic.

si quis scribat, uti nos, Sermoni propioraHor.

Prose

comoedia nisi quod pede certo Differt sermoni, sermo merusHor.

Conversational verse, satire

(delectari) Bioneis sermonibusHor.

sermones Repentes per humumHor.

Common talk, report, rumor

numquam de vobis eorum gratissimus sermo conticescetCic.

sermo totā Asiā dissipatus, Cn. Pompeium, etc.Cic.

in sermonem hominum venireCic.

in hoc pervagato civitatis sermone versantur, this talk of the townCic.

sermones iniquorum effugereCic.

aliquid oratione meā sermonis in sese esse quaesitum, calumnyCic.

dabimus sermonem iis, qui, etc., occasion for talkCic.

A manner of speaking, mode of expression, language, style, diction

sermone eo uti, qui innatus est nobisCic.

elegantia sermonisCic.

A language, speech

cives et sermonis et iuris societate iunctiCic.

in Latino sermoneCic.

patriusHor.


Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu