konsonant.-Konjugation
prōmittere
prōmittō prōmīsī prōmissum
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
prō-mitto, mīsī, missum, ere, vorwärts gehen lassen, vorgehen lassen, hervorgehen lassen
I)übertragen
A)(nach mitto Nummer I = faire aller) vorwärtsgehen machen
1)hervorfließen, vergießen machen
non est, quod tibi quicquam promisisse lacrimas putesSen. contr. 2, 3 (11), 4
2)vom Wachstum und zwar reflexiv promittere se, hervorwachsen, emporwachsen
nec ulla arborum avidius se promittitPlin. 16, 107
3)vom Dehnen des Tones: dehnen, schleifen
sonus lusciniae promittitur revocato spirituPlin. 10, 81
B)(nach mitto Nummer II = laisser aller) vorwärts wachsen lassen, lang wachsen lassen
capillum et barbamLiv.
crinem barbamqueTac.
ramos longiusColum.
II)bildlich: in Aussicht stellen, hoffen lassen
1)zusichern, zusagen, versprechen, verheißen, geloben (Gegensatz facere, praestare [leisten], observare, negare [ableugnen])
a)überhaupt
α)mit Akkusativ der Sache und mit und ohne Dativ der Person
di faxint, ut faciat ea, quae promittit!Cic.
si Neptunus quod Theseo promiserat non fecissetCic.
vix videbar quod promiseram praestare posseCic.
qui plura promitteret quam praestaretIustin.
meque (velim) ea, quae promitto ac recipio, sanctissime esse observaturumCic.
bene promittis multa ex multis; omnia incassum caduntPlaut.
mox paenitentiā ductus, ut honeste negaret, quod temere promiseratIustin.
hoc tibi de plano (ohne Mühe) possum promittereLucr.
pr. impigre auxiliumLiv.
auxilium Troiae (Dativ)Ov.
dotemCurt.
impunitatemVal. Max.
nunc ingentia, interdum quoque regnumCurt.
librum, quem prioribus epistulis promiseram, exhibeoPlin. ep.
non haec mihi litora (diese K., nach der ihr steuert) promisistisOv.
nihil ob advocationem dedisse promisisse cavissePlin. ep.
alicui nummosVal. Max., ducentos nummosPlaut.
quinque milia nummûm in alimenta ingenuorum ingenuarumquePlin. ep.
alicui (virgini) nuptiasSen. rhet.
impensius, quam exigebatur, operam promittitCurt.
pr. pecuniamAuct. b. Alex.
pecuniam in portarum ornatumPlin. ep., ad refectionem CapitoliiVal. Max.
reditus sibi pr. inanes, sich vergebliche Hoffnung auf Rückkehr machenOv.
dum septem donat sestertia, mutua septem promittitHor.
pr. omnibus quinquagena sestertiaSuet.
von leblosen Subjekten
ut alimenta sanis corporibus agricultura, sic sanitatem aegris medicina promittitCels.
hoc primum philosophia promittit, sensum communem, humanitatem et congregationemSen.
terra aquas promittitPlin.
perpetuitatem enim urbis, non amissionem hoc facto promiserat (oraculum)Iustin.
ipse quid aura mihi tumulo promittat ab alto prospicioOv.
β)mit Akkusativ der Person
falso tibi me promittere noli, mich (meine Rückkehr)Ov. met. 11, 662
pr. oratorem, ein R. zu werden versprechen (hoffen lassen)Sen. contr. 9, 6 (29), 13
pr. ducem, sich zum F. (gegen die Römer) anbietenSen. nat. qu. 3. praef. § 6
mit doppeltem Akkusativ
se socios fugaeTac. hist. 3, 59
per ea scelera se parricidam, ein V. zu werden befürchten lassenPs. Quint. decl. 1, 6
se ultorem, sich als ein R. verheißen, das heißt mit Rache drohenVerg. Aen. 2, 96
γ)mit de und Ablativ, mit und ohne Akkusativ der Sache
quod vitium procul afore chartis atque animo prius, ut si quid promittere de me possum aliud, vere promittoHor. sat. 1, 4, 102 sq.
nihil tibi ego tum de meis opibus pollicebar, sed de horum erga me benevolentia promittebamCic.
ohne Akkusativ der Sache
neque enim mehercule minus ei prolixe de tua voluntate promisi, quam erat solitus de mea polliceriCic.
implent enim me bonā spe et iam non promittunt de te, sed spondentSen.
δ)mit Genitiv
si quis in pariete communi destruendo damni infecti promiserit, Versprechungen wegen (Ersatz) möglichen Schadens gegeben hatCic. top. 22
promittentes armorumAmm. 14, 7, 18 G.
ε)mit folgendem Infinitiv
si quidem operam dare promittitisPlaut.
ei promisi dolium vini darePlaut.
fidentius promittentes latebras monstrare FlorentiiAmm.
ζ)mit folgendem AcI
gewöhnlich mit folgendem AcI Futur aktiv
eum promisisse firmiter dixit sibi sese abducturum a me dolis PhoeniciumPlaut.
promitto tibi, si valebit, tegulam illum in Italia nullam relicturumCic.
ex voluntate Sullae omnia se facturum promittitSall.
equis se suis stipendia facturos promittuntLiv.
promitto, recipio, spondeo C. Caesarem talem fore civem, qualis etc.Cic.
quem ita commendo, ut cupidissimum otii, studiosissimum bonorum futurum esse promittam et spondeamCic.
de me tibi sic contestans omnes deos promitto atque confirmo me pro tua dignitate … imperatoris suscepturum officia atque partesCic.
selten mit folgendem AcI Präsens aktiv
promittebas te os sublinere meo patriPlaut. merc. 631; rud. 540
tepefactum (marrubi sucum) vomicas rumpere, purgare, persanare promittensPlin. 20, 244
mit folgendem AcI Präsens und Futur aktiv
is non praeceps se, sed strenuum remedium adferre tantamque vim morbi potione medicatā levaturum esse promisitCurt. 3, 6 (14), 2
mit folgendem AcI Präsens passiv
ut Idibus Septembribus P. Quinctium sisti Sextus Alfenus promitteretCic. Quinct. 29
im Passiv mit NcI Präsens aktiv
Hammonis cornu promittitur (soll) praedivina somnia repraesentarePlin. 37, 168
η)absolut
aut facere ingenuae est aut non promisse (= promisisse) pudicaeCatull.
quae autem inconstantia deorum est, ut primis minentur extis, bene promittant secundis, Gutes (Glück) verheißenCic.
homines non modo promitti sibi … sed etiam large atque honeste promitti voluntCic.
si bene (tüchtig) promittent, totidem promittite verbisOv.
aliis si laudarent, benignissime promittereCic.
b)einer Gottheit geloben
donum Iovi dicatum et promissumCic.
pr. templaFlor.
Laribus cristam galliIuven.
c)promittere ad aliquem, ad cenam, sich zu jemanden zu Tische ansagen, versprechens. Benecke Iustin. 43, 3, 10. p. 484
ad fratrem promiseratCic.
ad cenam alio (anderswohin) promisi forasPlaut.
ad cenam mihi promittePhaedr.
heus tu promittis ad cenam nec venisPlin. ep.
und so
ego illi ad prandium promisissem, ad cenam renuntiassem (abgesagt)Sen. rhet.
simul ad cenam hominem in hortos invitavit in posterum diem. Cum ille promisisset etc.Cic.
d)als Gebot eine Summe zusichern, bieten
pro domo sestertium millies promittensPlin. 17, 3
2)versichern, zusichern = vorhersagen
a)von Personen
praesertim cum, si mihi alterum utrum de eventu atque exitu rerum promittendum esset, id futurum, quod evenit, exploratius possem promittereCic. ep. 6, 1, 5
b)von Tieren und Leblosem: vorher anzeigen
pari in meliora praesagio omnia aves victimaeque promiserantFlor.
stella … vindemiae maturitatem promittensPlin.
clarum fore flamma promiseratFlor.
c)vom Wetter
si ab ortu circave surrexit (arcus), serena promittunt, so bedeutet das heiteres WetterSen. nat. qu. 1, 6, 2
☞Synkopierte Perfektformen promistiTer. adelph. 940Catull. 110, 3, Infinitiv promisseCatull. 110, 5
Paragogischer Infinitiv promittierPlaut. Bacch. 873
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
prō-mittō, mīsī (prōmīstī for prōmīsistīTer.Catull., prōmīsseCatull.), missus, ere, to let go, put forth, let hang down, let grow
capillum ac barbamLiv.
Figuratively, to set in view, assure beforehand, foretell, predict
mihi alqd de eventu rerum promittendumCic.
ut (di) primis minentur extis, bene promittant secundisCic.
To set in view, promise, hold out, cause to expect, give hope of, assure
dicebam omnia te promissurumCic.
carmenHor.
opemOv.
ea quae tibi promitto ac recipioCic.
tibi me promittere noli, i.e. do not expect meOv.
domum Iovi promissum, vowedCic.
Laribus cristam galliIuv.
me ultoremVerg.
promitto, spondeo, Caesarem talem semper fore civem, etc.Cic.
se remedium adferre tantamque vim morbi levaturum esse promisitCurt.
de me tibi sic promitto atque confirmo, me, etc.Cic.
si quid promittere de me PossumHor.
Elliptically
qui damni infecti promiserit, i.e. became responsible for possible damageCic.
To make an engagement, promise to come
ad fratremCic.
ad cenam mihiPhaedr.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu