konsonant.-Konjugation
indūcere
indūcō indūxī inductum
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
in-dūco (archaistisch indoucoCorp. inscr. Lat. 1, 201 lin. 6. 10. 13. 14), dūxī, ductum, ere
I)(von duco = ziehen) überziehen
A)etwas über etwas ziehen, um es zu bedecken
1)im Allgemeinen
tectoriumCic.
coria super lateresCaes.
colorem picturaePlin.
aurum lignoPlin.
marmora rebusOv.
varias plumas membrisHor.
daher
umbras terrisHor.
nubes terrisOv.
nubilumPlin. ep.
nubemLiv.
pontem, darüber (über den Fluss) schlagenCurt.
im Bild
alicui magnitudine suā caliginem, jemanden verdunkelnVell. 2, 36, 1
cicatricem pati, quam nihil aeque ac necessitas ipsa et dies longa et satietas doloris inducit, verharschen machtPlin. ep. 8, 5, 3
2)insbesondere: Kleidungsstücke usw. anziehen (vergleiche induo Nummer I)
soleas ligneas in pedes oder in pedibus Cornif. rhet.
manibus caestusVerg.
alicui calceum oder laevum calceumSuet.Plin.
poetisch mit Akkusativ
tunicā inducitur artusVerg. Aen. 8, 457
B)überziehen mit etwas, um es zu bedecken
1)im Allgemeinen
scuta pellibusCaes.
brachia pennāOv.
poetisch
inducta cornibus aurum victima oder iuvenca, mit vergoldeten HörnernOv.
2)insbesondere
a)mit einem Kleidungsstück bedecken
albenti amictu umerosStat. silv. 5, 2, 67
indumenta, quibus erat indutus, calciamenta, quibus erat inductusApul. flor. 9. p. 10, 19 Kr.
b)überziehen = ausfüllen, ebenen
solumPlin. 2, 194
c)Geschriebenes in den Wachstafeln ausstreichen, durchstreichen (Gegensatz relinquere, stehen lassen)
nominaCic.
substituti nomenICt.
daher: aufheben, für ungültig erklären, zurücknehmen, rückgängig machen
alicui datum (als gegeben) inducereCic.
senatus consultum, locationemCic.
locationesLiv.
decretumSuet.
C)eintragen = einschreiben in sein Ausgabe- und Einnahmebuch
in rationibusCic.
pecuniam in rationem, in Rechnung bringenCic.
alicui agros pecuniā ingenti, anrechnen, zuschreibenCic.
II)(von duco = führen) hineinführen oder wohin führen, leiten, bringen
A)eigentlich
1)im Allgemeinen
aliquem huc, herlockenTer.
milites in pugnamLiv.
exercitum in MacedoniamLiv., AegyptumLiv.
oves in ruraVarro
Romam deûm matremPlin. ep.
messorem arvisVerg.
inter sacra et vota vincula et laqueum, herbeibringenTac.
nubila, heraufführenOv.
und so
suos ortus (von der Aurora)Verg.
2)insbesondere
a)jemanden wo einführen
α)in eine Wohnung
in regiam habitandi causāCaes.
besonders: als Gattin heimführen
LolliamTac.
aliquam gravidam penatibus suisTac.
filiae novercam, eine St. ins Haus bringenPlin. ep.
β)in die Arena oder auf die Bühne führen, bringen, aufziehen lassen, auftreten lassen, aufstellen, aufführen, im Passiv = aufziehen, auftreten, zur Aufführung kommen
gladiatoresCic. ep.
iuvenes armatosLiv.
elephantum in circumPlin. ep.
personam Britannici iureconsultiCic.
inducta est Afranii togata, quae ›Incendium‹ inscribiturSuet.
γ)jemanden zum Verhör vorführen
aliquem in senatumSuet. Plin. ep., in curiamSuet.
b)als Anführer Truppen in den Kampf heranführen, herbeiführen
turmasVerg.
phalangemCurt.
turmas cum elephantis in recusantesCurt.
hos subruendo valloTac.
c)ein Gewässer wo hineinleiten
aquam in domosAuct. b. Alex.
mare urbiSuet.
B)übertragen
1)im Allgemeinen
aliquem in erroremCic.
in hanc consuetudinem scribendiCic.
novum verbum in linguamCic.
discordiam in civitatemCic.
litteras quodam modo in corda discentiumAugustin. de civ. dei 18, 39
2)insbesondere
a)antun, verursachen
iniuriam adversus liberos testamentoGaius dig.
b)animum oder in animum inducere
α)es über sich gewinnen, sich in den Kopf setzen, sich entschließen, sich vornehmen, mit folgendem InfinitivKomikerCic.und anderes. Brix Plaut. trin. 237. Drak. u. Müller Liv. 1, 17, 4. Weißenb. Liv. 27, 9, 9. Müller Anh. II. zu Liv. 2, 5, 7. die Auslgg. zu Sall. Cat. 54, 4
mit folgendem ut oder ne oder (bei vorhergehender Negation) quin oder quo minus und Konjunktiv: es übers Herz bringen, es über sich gewinnen
potuit inducere animum, ut patrem esse sese obliviscereturCic.
animum inducere non potui, ut illum tanto in maerore aspiceremCic.
illos patres plebem induxisse in animum, ut (id) infesto exsuli proderentLiv.
inducere animum possum, ne aegre patiarPlaut.
non potuisse se inducere in animum, quin … eum vindicaretLiv.
non sustinui inducere in animum, quo minus illi eodem die facturum me indicarem, quod etc.Plin. ep.
β)die Überzeugung gewinnen, sich überzeugen, mit folgendem AcI
induc. in anim.Ter. heaut. tim. prol. 49; Hec. 292Liv. 2, 54, 5 und 27, 12, 7
ind. anim.Plaut. Pers. 66Ter. Andr. 572Apul. apol. 56 und 87
γ)inducere animum ad oder in aliquid, den Geist richten auf usw.
inducere rursus animum suum ad meretricem, seine Neigung richten auf usw.Ter.
amici iacentem animum excitare inducereque in spem cogitationemque meliorem, bessere Hoffnung und Gedanken in ihm zu weckenCic.
c)zu etwas bringen, bewegen, veranlassen, verleiten, verführen, verlocken
vide, quo me inducasTer.
aliquem ad bellumNep.
ad misericordiam, ad pudendum, ad pigendumCic.
vocibus adulantium in spem induciTac.
mit folgendem ut und Konjunktiv
aliquem vera ut esse credat quae mentibimurPlaut.
aliquem, ut mentiaturCic.
quae te causa ut provinciā tuā excederes induxit?Liv.
mit folgendem Infinitiv
tua me virtus inducit noctes vigilare serenasLucr. 1, 142
designatum consulem Memmium Pollionem ingentibus promissis inducunt sententiam expromere, quā etc.Tac. ann. 12, 9
absolut
promissis, pretio, spe ind. aliquemCic.
inductus spe, cupiditateCic.
daher: verleiten, anführen = täuschen
aliquemCic.Tibull.
d)einführen, auftreten lassen
α)eine Person oder Sache redend
quos ipsos induxi loquentesCic.
muta quaedam loquentiaCic.
GygenCic.
gravem personamCic.
Scipionem de re publica disputantemAugustin.
mit Infinitiv
inducit matrem familias precari ApollinemPorphyr. Hor. carm. saec. 33Porphyr. Hor. ep. 1, 16, 73
und ein Gespräch
sermonem hominumCic.
sermo inductus a tali exordio, eingeleitet wordenCic.
β)eine Sitte, Sprache und dergleichen einführen = aufbringen
morem novum iudiciorum in rem publicamCic.
sermo insiticius et inductus, fremde (Gegensatz patrius)Plin. ep.
si nihil inductum et quasi devium loquimur, Fremdes, UngehörigesPlin. ep.
mit hoc und folgendem ut und Konjunktiv
an hoc inducimus, ut non demus beneficiaSen. de ben. 3, 10, 1
mit folgendem ut und Konjunktiv
inductum in rem publicam, uti duo seu plures summae potentiae dissimiles cognomento ac potestate dispari sint Aur. Vict. de Caes. 13, 12
e)jemanden in etwas einführen = über etwas belehren
α)mit doppeltem Akkusativ
Aeonas naturam coniugiorumTert. adv. Val. 11
β)mit Akkusativ der Person und in und Akkusativ der Sache
aliquem in disciplinas dialecticas inducere (einführen) atque imbuere (einweihen)Gell. 16, 8, 1
f)gleichsam auftreten lassen, aufführen = vorbringen
rationem EpicuriCic.
causamCic.
dubitationem, den Schwankenden spielenTac.
☞Synkopiertes Perfekt induxtiTer. Andr. 883
altlateinisch induxis = induxerisPlaut. capt. 149
Imperativ inducAugustin. serm. 47, 24, archaistisch inducePompon. com. 95Varro r. r. 3, 2, 18
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
in-dūcō, dūxī (indūxtī for indūxīstīTer.), ductus, ere, to lead in, bring in, introduce, conduct, lead up, bring forward
metuens induceris (i.e. in domum)Hor.
legionis principes (sc. in urbem)Liv.
turmas inducit Asilas, headsVerg.
hostīs in curiamCic.
cohortem in medios hostīsSall.
principes in cornua, lead againstLiv.
mensorem arvis (i.e. in arva)Verg.
To bring forward, exhibit, represent
a me gladiatorum par induciturCic.
fabula quem miserum vixisse InducitHor.
To put on, clothe
tunicam in lacertosCic.
manibus caestūsVerg.
tunicāque inducitur artūsVerg.
To draw over, spread over, overlay, overspread
super lateres coriaCaes.
ubi suos Aurora induxerat ortūsVerg.
pontemCurt.
pulvis velut nube inductā, etc.Liv.
Inducto pallore, i.e. turning paleOv.
varias plumasHor.
terris UmbrasHor.
humanam membris formamOv.
scuta pellibus, coverCaes.
fontīs umbrāVerg.
fontibus umbrasVerg.
(victima) inducta cornibus aurumOv.
Of words in a wax tablet, to smooth over, strike out, erase
nominaCic.
senatūs consultum, repealCic.
ut induceretur locatio, be cancelledCic.
Figuratively, to bring in, introduce
thiasos BacchiVerg.
morem iudiciorum in rem publicamCic.
pecuniam in rationem, set down in the accountCic.
ager ingenti pecuniā vobis inducetur, will be chargedCic.
In speaking, to introduce, represent, describe
Gyges inducitur a PlatoneCic.
TiresiamCic.
consuetudinemCic.
To move, excite, persuade, induce, mislead, seduce
emptoremHor.
animum in spemCic.
animum ad meretricemTer.
pretio inductusVerg.
promissis aliquemCic.
Carthaginiensīs ad bellumNep.
quem, ut mentiatur, inducere possumCic.
In the phrase, in animum inducere, to persuade oneself, resolve, determine, conclude
nemo alteri concedere in animum inducebatLiv.
postremo Caesar in animum induxerat, laborare, had determinedSall.
consules ut pronuntiarent, in animum inducereLiv.
In the phrase, animum inducere, to bring one's mind, resolve, conclude, suppose, imagine
id quod animum induxerat paulisper non tenuitCic.
animum inducere, contra ea dicereCic.
cantareHor.
qui huic adsentari animum induxerisTer.
inducere animum, ut oblivisceretur, etc.Cic.
To entrap, ensnare, deluds
sociosCic.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu