konsonant.-Konjugation

cōnsulere

cōnsulō  cōnsuluī  cōnsultum

Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:

cōnsulo, suluī, sultum, ere (vergleiche cōnsul, cōnsilium)

I)zu Rate gehen, beratschlagen, sich beraten, überlegen

a)im Allgemeinen

α)ganz absoluts. Fabri Sall. Cat. 51, 4; Drak. u. Fabri Liv. 21, 16, 2, oder mit Angabe »was?« = »worüber?« durch allgemeinen oder homogenen Akkusativ

consulam, ich will mir's überlegenPlaut.

etiam consulis? du überlegst dir's (besinnst dich) noch?Plaut.

post consulamTer.

et prius quam incipias consulto et ubi consulueris mature facto opus estSall.

facto non consulto in tali periculo opus esse, Handeln, nicht Überlegen tue in solcher Gefahr notSall.

und so

ubi facto magis quam consulto opus essetTac.

quia consulendi res non dabat spatiumLiv.

trepidare magis quam consulereLiv.

in rebus secundis sapere et consulere meminisseLiv.

consulens curiaHor.

mit allgemeinem oder homogenem Akkusativ = etwas beraten, über etwas sich beraten

rem delatam consulereLiv.

rem nulli obscuram consulisVerg.

consulta sunt consiliaPlaut.

re consultā et exploratāCic.

β)absolut oder mit allgemeinem Akkusativ und mit Angabe »wie?« und dergleichen durch Adverbien und dergleichen oder durch Präpositionen

c. maleSall.

c. bene, perverseSall.

de integroLiv.

tamquam integrā re cum suisLiv.

vestram omnium vicem (statt eurer aller)Liv.

in longitudinem, an die Zukunft denkenTer.

in rem sapienterIustin.

in medium, in commune (für das allgemeine Beste)Verg.Liv.und anderes. Ruhnk. Ter. Andr. 3, 3, 16; Drak. u. Fabri Liv. 24, 22, 15; Mützell Curt. 5, 9 [27], 14

so auch

in publicumPlin. ep.

in unumTac.

mit allgemeinem Akkusativ

neque parari neque consuli quicquam occulte potestSall.

nihil salutare in medium consulebaturLiv.

quae reges atque populi male consuluerint, worin sich schlimm beraten habenSall.

γ)mit Angabe »in Betreff wessen? worüber?« durch de und Ablativ

de communibus negotiisSall.

omnibus de rebusTac.

und (Passiv unpersönlich)

postquam bello confecto de Rhodiis consultum estSall.

oder durch indirekten Fragesatz

quid agant, consuluntCaes.

si Hannibal consulat, an in Italia remaneat, an domum redeat Cornif. rhet.

consulite, utrum praesens deditio eorum fieri possit, an in diem differaturLiv.

consulere, bellumne sit cum Romanis an pax habendaIustin.

δ)Partizip consulens, als Übersetzung von βουλαιος, der Beratende, als Beiname JupitersVopisc. Firm. 3. § 4

b)(prägnant) einen Beschluss fassen, beschließen, Maßregeln ergreifen, verfahren

α)ganz absolut

si oder quod si dominus non consuluerit (Maßregeln ergreift)Sulp. Sev. chron. 1, 18. § 4 und 5

β)mit allgemeinem Akkusativ

tun consulis quicquamTer.

zugleich mit ut und Konjunktiv

ut id consulerem, interea vita ut in tuto foretTer.

γ)absolut oder mit allgemeinem Akkusativ und mit Angabe »wie?« durch Adverbien oder durch Präpositionen

libere c. ad summam rerum, mit Rücksicht auf das allgemeine Beste (Gegensatz omnia agere ad praescriptum)Caes.

nullis certis mandatis ex re (nach den Umständen)Tac.

sapienter in rem, mit Weisheit sachdienliche Maßregeln ergreifenIustin.

bene c. decreto memoriam alicuius abolendoVal. Max.

mit allgemeinem Akkusativ

quae reges atque populi male consuluerintSall.

δ)absolut oder mit allgemeinem Akkusativ und mit Angabe »in Betreff wessen?« durch de mit Ablativ, gewöhnlich zugleich mit Angabe »wie?« durch Adverbien oder Ablativus modis. Dietsch Sall. Iug. 95, 3

aliter mihi de illis ac de me ipso consulendum estCic.

c. de uxore honestius (anständiger)Sall.

de perfugis gravius quam de fugitivisLiv.

de vita atque tergo (plebei) regio moreSall. fr.

mit allgemeinem Akkusativ

per fortunas tuas, Cicero, per liberos te oro et obsecro, ne quid gravius de salute et incolumitate tua consulas Cael. in Cic. ep.

ε)absolut oder mit allgemeinem Akkusativ und mit Angabe »gegen wen?« durch in oder (selten) adversus oder advorsum mit Akkusativ und zugleich mit Angabe »wie?« durch Adverbiens. Benecke Iustin. 1, 7, 10

c. adversus futuram famemSulp. Sev.

crudeliter in plebemIustin. oder in deditos victosqueLiv.

und (Passiv unpersönlich)

in humiliores libidinose crudeliterque consulebaturLiv.

nec in deditos gravius consultumCurt.

mit allgemeinem Akkusativ

nihil in quemquam superbe ac violenterLiv.

quia pessume (schlimmer als schlimm) istuc (= istoc) in te atque in illum consulis, si etc.Ter.

si quid in Croesum crudelius consuluissetIustin.

qui nil aliud nisi quod sibi soli placet consulit advorsum filium, nugas agitPlaut.

c)(prägnant) für jemanden oder etwas Rat schaffen, sorgen, Sorge tragen, auf etwas bedacht sein, jemandem helfen, einer Sache abhelfen, für etwas arbeiten, zuweilen auch = auf jemanden oder etwas schonende Rücksicht nehmen, jemanden oder etwas schonen, verschonen

(oft verbunden consulere ac prospicere, prospicere et consulere, consulere ac providere; Gegensatz neglegere aliquem oder aliquid)

α)mit Dativ

parti civium consulere, partem neglegereCic.

c. multis civibusCic.

miseris civibusSall.

sibi, sich selbst helfen, auf seine Rettung bedacht seinCic.Caes.

c. militibusLiv.

pupilloCic.

fugientibusTac.

non populo, non senatui, ne templis quidem ac delubris deorumTac.

alicuius commodis et utilitati et salutiCic.

dignitati alicuiusCic.

concordiaeLiv.

irae magis quam famaeSuet.

securitati magis quam potentiaeTac.

timori magis quam religioniCaes.

fortunis alicuius oder suisLiv.Caes.

rebus suisNep.

saluti suorumCic.

suae ac militum salutiCaes.

alicuius vitae schonenCaes.

valetudini suaeCic.

vitae et fortunis suisCic.

voci laterique, Stimme und Lunge schonen (vom Redner)Plin. ep.

mit Angabe »wie?« durch Adverbien

alicui male, benePlaut.

alicui optimeCic.

patriae male in eo (dabei)Nep.

sibi minus commodeCaes. in Cic. ep.

suae vitae durius (euphemistisch = Hand an sich legen, sich entleiben)Caes.

mit Ablativ (durch)

manu (durch Kampf) militibusSall.

etiam atque etiam quaeso et peto, ut quibuscumque rebus poteris, prospicias et consulas rationibus meisCic. ep.

timori alicuius cotidie singulis vel etiam binis epistulisPlin. ep.

sumptibus aliquanto rectius suā continentiā, quam alienā contumeliāPlin. ep.

β)mit allgemeinem Akkusativ

sed tamen aliquid consuli et prospici poteritCic. ad Att. 11, 14, 2

γ)mit folgendem ut oder ne und Konjunktiv

consulere ac prospicere oder consulere atque providere, ut etc.Cic. II. Verr. 1, 153; Cat. 2, 26

custodire et c. longe, ne etc.Verg. Aen. 9, 322

und so

ne deficerent, consulendum esseCels. 3, 4. p. 80, 13 D.

δ)bei vorhergehender Negation mit folgendem quo minus und Konjunktiv

ne pupillo tutores propinqui consulerent quo minus fortunis omnibus evertereturCic. Verr. 3, 16

ε)mit folgendem si und Konjunktiv

qui vomere bis in mense vult, melius consulet (ergänze sibi), si biduo continuarit, der wird besser tunCels. 1, 3. p. 19, 33 D.

d)in der Formel aliquid boni consulere, etwas für gut achten, gut aufnehmen, mit etwas vorlieb nehmen, zufrieden sein, sich zufrieden geben

hoc munusSen.

eum libellum August. fr. (bei Suet.)

nostrum laboremQuint.

haec missaOv.

mit folgendem Infinitiv

ea fieri bonisCato fr.

minium invenissePlin.

mit folgendem indirekten FragesatzVarr. LL.Sen.und andere

mit folgendem siSen.und andereVergleiche Lagergren de eloc. Plin. Sec. p. 149

II)jemanden sein Gutachten, seinen gutachtlichen Rat abgeben lassen, jemanden Bescheid geben lassen, jemanden um Rat oder seine Meinung befragen, jemanden zu Rate ziehen, jemanden befragen, bei jemanden sich Bescheid oder sich Rat holen, anfragen

a)überhaupt

α)aliquem

quid ergo faciam? te consulo, qui philosophum audis, angar? excruciemne me?Cic.

mit leblosen Objekten

speculum suumOv.

in suscipiendo onere vires suasQuint.

und aliquem mit Angabe »worüber?« durch allgemeinen Akkusativ oder durch de und Ablativ

nec te id consuloCic.

quod me de Antonio consulis, puto etc.Cic.

c. aliquem cotidie de seSen.

mit leblosen Objekten

diem de gemmisOv.

und aliquem mit folgendem indirekten Fragesatz

aliquem oder aliquem per litteras quid mihi faciendum sit oder quid mihi faciendum esse censeatCic.

Alexandrum, cui relinqueret regnumCurt.

rectorem ratis de cunctis consulit astris, unde notet terras, quae sit mensura secandi aequorisLucan.

aliquem, uter illi maior videaturSuet.

und c. aliquem, utrum … an etc.Liv. Val. Max.

c. aliquem, regnare se interim vellet, an etc.Curt.

β)ohne aliquem (das aus dem Zusammenhang zu ergänzen ist), bloß mit Angabe »worüber?« durch allgemeinen Akkusativ oder durch de und Ablativ

rem nulli obscuramVerg.

semper aliquid de studiis aut de officiis vitaePlin. ep.

de hoc quoqueSuet.

mit folgendem indirekten Fragesatz mit num oder (nachaugusteisch) mit an und Konjunktiv

ad aliquem litteras et nuntios mittere consultum (ergänze eum), utrum in Macedoniam veniretNep.

consuluit deinde, an totius orbis imperium fatis sibi destinareturCurt.

consulis, an existimem te in tribunatu causas agere decerePlin. ep.

b)einen Höheren, eine Behörde usw. Bescheid geben lassen, bei jemandem Bescheid holen, anfragen

α)den König oder Kaiser, mit Angabe »worüber?« durch de und Ablativ

c. regem de aliis (= aliis rebus)Liv.

nihil decernendum putavi, donec te consulerem de eo, quod etc.Plin. ep.

mit folgendem indirekten Fragesatz

per quod effectum est, ut te consulerem, reddendum eum poenae suae an gravius aliquid constituendum putesPlin. ep.

β)den Senat befragen = den Senat über etwas sich besprechen lassen und = die einzelnen Senatoren um ihre Ansicht fragen, ihre Ansicht aussprechen lassen, bei den Senatoren Umfrage halten

entweder bloß senatum

senatus statim consuliturSall.

cum senator postulat, ut singuli consulantur Fest.

oder zugleich mit Angabe »worüber?« durch de und Ablativ

senatum de foedereSall.

oder mit folgendem indirekten Fragesatz

senatus a Bestia consultus est, placeretne legatos Iugurthae recipi moenibusSall.

de istis rebus in patria maiores natu consulemus, quo pacto ius nostrum adipiscamurLiv.

consulit vos (den Senat zu Karthago), an cum eo confligere debeatVal. Max.

bloß mit Angabe »worüber?« durch allgemeinen Akkusativ

eam rem consules ad senatum deferunt, sed delatam consulere ordine non licuitLiv.

und im Passiv mit allgemeinem Nominativ

cum ea, quae consulebantur (worüber ein mündliches Gutachten eingeholt wurde), ad exitum non pervenirentCic.

curandum autem (hic) hactenus, ne quid ad senatumconsuleautnumera‹! sonst könnte es etwa im Senat heißen: »Umgefragt« oder »Abgezählt«! Cic. ad Att. 5, 4, 2

absolut

consulente Cicerone senatus frequens censuit etc.Sall.

γ)das Volk befragen, etwas vor das Volk zur Beratung bringen, beim Volk auf etwas antragen

populum (plebem etc.) mit Angabe »was?« durch allgemeinen Akkusativ und mit Angabe »worüber?« durch de und Ablativ

nihil de eius morte populus consultusCic.

rogatio est, cum populus consulitur de uno pluribusve hominibus Fest.

und (ohne populum etc.)

nec plus quam de singulis rebus semel consuluntoCic.

seniores de tribus consulendum dixerunt esseLiv.

mit folgendem indirekten Fragesatz

c. Quirites, utruman etc.Liv.

mit Angabe »worauf?« durch in und Akkusativ

plebem in omnia simulLiv.

c)einen Rechtskundigen befragen, bei jemandem sich Bescheid oder Rat holen (Gegensatz respondere)

consuli quidem te a Caesare scribis; sed ego tibi ab illo consuli mallem (im Wortspiel mit Nummer I, b)Cic. ep. 7, 11, 2

cum consuleretur plurimumCic.

ii, qui consuluntur, die RechtsgelehrtenCic.

mit Angabe »worüber?« durch de und Ablativ

qui de iure civili consuli solentCic.

de iure consulentibus respondereCic.

quotiescumque de iure praediatorio consulebatur, ad Furium consultores reiciebatVal. Max.

selten durch Akkusativ

si ius consuleres, peritissimusLiv. 39, 40, 6 (vergleiche den Gegensatz ius respondereCic. de or. 1, 198)

durch folgenden indirekten Fragesatz

c. eum, an seni iam testato suaderet ordinare suprema iudiciaQuint. 6, 3, 92

mit Angabe »für wen?« durch pro und Ablativ, »in welcher Sache?« durch in und Ablativ

pro te nunc hos consulo, post tempus, et in aliena reCic.

absolut

licet consulere? (Höflichkeitsformel, mit der man sich an den Rechtsgelehrten wendete)Cic.

eodem tempore et discentibus satisfacere et consulentibusCic.

ad aliquem consulendi causā venireVal. Max.

d)eine Gottheit oder deren Willensverkündiger

α)einen Orakelgott, Weissager usw. befragen

Hammonem, IovemCurt.

Delphis ApollinemSuet.

ipsos deosOv.

antistites oraculiMela

haruspicemCic.

augurem, hariolum, ChaldaeosCato

mathematicosSuet.

prodigiorum interpretemVal. Max.

anum CumaeamOv.

visam primum avem (vom Augur)Ov.

manes ut oraculaMela

oraculum dei CarmeliSuet.

Phoebi oraculaOv.

sacras sortesOv.

spirantia oder trepidantia extaVerg.Ov.

mit Angabe »wie?« durch Adverb

Etrusci haruspices male consulentesGell. 4, 5. § 5

oder »wodurch?« durch Ablativ oder durch per und Akkusativ

deos hominum fibrisTac.

numen publice privatimque nunc extis nunc per aves consultumLiv.

mit Angabe »worüber?« durch de und Ablativ

qua de re consulti magi monuerunt, ut etc.Val. Max.

und (Passiv unpersönlich)

se praesente de se ter sortibus consultum, utrumanCaes.

mit folgendem indirekten Fragesatz

c. Appollinem Pythium, quas potissimum regiones tenerentCic., quo potissimum duce uterenturNep.

Apollinem, quisnam ex ipsis Romae regnaturus videreturVal. Max.

Tiresiam coniectorem, quid faciundum censeatPlaut.

deum auguriis, quae suscipienda essentLiv.

und (ohne Angabe »wen?«)

id possetne fieri, consuluitCic.

cum consuleret, quam cito HS sescenties impleturus esset, invenisse se exta dupliciaPlin. ep.

β)ein Priesterkollegium befragen, bei ihm anfragen

mit folgendem indirekten Fragesatz

senatus pontificum collegium consuli iussit, num omne id aurum in ludos consumi necessum essetLiv. 39, 5, 9

consulti per ludibrium pontifices, an concepto necdum edito partu rite nuberetTac. ann. 1, 10

Vulgärlateinische Nebenform consuleo Ven. Fort. 9, 2, 89 und 96

Partizip Futur Aktiv consuliturus (dem Sinn nach = consolaturus) Ven. Fort. 8, 3, 254

Deponentische Nebenform consulor, wovon sunt consulti Commod. instr. 1, 22, 5

Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:

cōnsulō, luī, ltum, ere com-+2 SAL-, to meet and consider, reflect, deliberate, take counsel, consult, take care, have regard, look out, be mindful

tempus consulendiTer.

ad consulendum potestasLiv.

ut animi trepidarent magis quam consulerentLiv.

praesidium consulenti curiaeHor.

inpensiusVerg.

in longitudinem, to take thought for the futureTer.

in commune, for the common goodTer.

in mediumVerg.

de salute suorumCic.

ut illorum solitudo munita sitCic.

custodi et consule longe (with ne)Verg.

ut urbi satis esset praesidii, consultum estCic.

famae tuaeCic.

receptui suoCaes.

rei publicaeSall.

timori magis quam religioniCaes.

mi consultum optime esseTer.

rerum summaeOv.

male patriaeNep.

To take a resolution, resolve, conclude, determine

de uxoreSall.

de nullis quam vobis infestiusLiv.

gravius in eumSall.

in humiliores libidinoseLiv.

in deditos duriusTac.

To consult, inquire of, ask for advice, counsel with, apply to, question

spectatas undas, quid se deceatOv.

pro te hosCic.

si publice consuleturTac.

collegium consuli iussit, num, etc.Liv.

consulta, qualem Optet habere virum, askedOv.

te id, ask your opinion of itCic.

Supine accusative

ut esset, quo consultum plebes veniretLiv.

To consult (a god, an oracle, etc.)

Apollinem de reCic.

deum auguriisLiv.

Phoebi oraculaOv.

de se ter sortibus consultum, utrum, etc.Caes.

spirantia extaVerg.

numen nunc extis nunc per avesLiv.

consultus vatesVerg.

To take counsel (of a lawyer), ask advice

de iure civili consuliCic.

qui consuluntur, i.e. skilled in the lawCic.

licet consulere? (a formula of asking advice)Cic.

consulere licebit? ConsuleHor.

To refer to (an authority, a legislative body, etc.), consult

senatumSall.

senatum de foedereCaes.

populum de eius morteCic.

plebem in omnia (tribuni)Liv.

To deliberate upon, consider

rem ordineLiv.

consulere et explorare remCic.

quid agantCaes.

To advise, counsel, recommend

tun consulis quicquam?Ter.

To resolve upon, determine, decide

potestas consulendi quid velisTer.

pessime istuc in teTer.

suae vitae durius, i.e. commit suicideCaes.

quae reges male consuluerintSall.

In the phrase, boni consulere, to regard favorably, take in good part

tu haec consule missa boniOv.


Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu